Հայաստան-ԵՄ. ո՛չ քաղաքականությանը, միայն՝ բիզնես

Հայաստանը եւ Եվրոպական Միությունը 2013 թ. Երեւանի եվրասիական «բեկումից» հետո, չնայած շրջանակային համաձայնագրի շուրջ սկսված բանակցային գործընթացի հաջող եւ կառուցողական ընթացքի մասին պաշտոնական հավաստիացումներին, մինչ օրս չեն կարողանում փաստաթղթի կնքման գոնե մոտավոր ժամկետները նշել:

Երբ փաստաթղթի կնքման ժամկետների վերաբերյալ հայաստանյան կամ եվրոպական պատասխանատու պաշտոնյաներին հարցեր են ուղղվում, հնչում են հերթապահ պատասխաններ՝ «ժամկետները կարեւոր չեն, կարեւորը նոր համաձայնագրի բովանդակությունն է»:

Նմանատիպ մի պատասխան էլ ժամկետների վերաբերյալ լրագրողի հարցին արձագանքելիս տվեց տնտեսական զարգացման եւ ներդրումների նախարարի առաջին տեղակալ Գարեգին Մելքոնյանը երեկ ՀՀ-ում Եվրամիության դեսպան Պյոտր Սվիտալսկու հետ կայացած մամուլի ասուլիսին: «Մենք աշխատում ենք բովանդակության վրա, ինչը շատ ավելի կարեւոր է, քան ժամկետները»: Նա անգամ համաձայնագրի կնքման շատ մոտավոր ժամկետներ չնշեց: Ի դեպ, 2013 թ. սեպտեմբերին Հայաստանի եվրասիական շրջադարձից հետո նոր պայմանագրի կնքման հնարավոր ժամկետների վերաբերյալ հարցից, ինչպես ժանտախտի համաճարակից, խուսափում են բոլորը: Չստացված օրինակի ուրվականը դեռ հետապնդում է կողմերին՝ չնայած անվստահության ճգնաժամի հաղթահարման մասին հայտարարություններին:

Արդեն մեկ տարի է, ինչ Հայաստանը եւ Եվրամիությունը պաշտոնապես բանակցում են նոր շրջանակային համաձայնագրի ձեւավորման շուրջ: Այն հիմնականում հիմնվելու է նախկին Ասոցացման համաձայնագրի վրա, սակայն առանց ԵՄ-ի հետ Խորը եւ համապարփակ ազատ առեւտրի մասին ծավալուն բաժնի: Այժմ տնտեսությանը եւ առեւտրին վերաբերող հսկայական բաժինը փուլ առ փուլ վերանայվում եւ համաձայնեցվում է: Այսօր Երեւանում տեղի կունենա Հայաստան-ԵՄ բանակցությունների հինգերորդ փուլը, որի ժամանակ քննարկվելու են համաձայնագրի՝ առեւտրին եւ ներդրումներին վերաբերող գլուխների տեքստերը: Հենց այստեղ էլ, ինչպես ասում են, թաքնված է «շան գլուխը»: Ասուլիսի ժամանակ Գարեգին Մելքոնյանն այն անվանեց կողմերի համար զգայուն հարցեր, որոնք «հնարավոր կլինի լուծել բանակցությունների միջոցով»:

Առեւտրի ոլորտում զգայուն հարցերից մեկը հայկական կոնյակի խնդիրն է: Եվրամիությունը, հատկապես Ֆրանսիան, պնդում են, որ հայկական կոնյակը վաճառվի կամ արտահանվի այլ ապրանքանիշի տակ, որպեսզի «շփոթություն չառաջացնի»: Խնդիրն այն է, որ «Կոնյակ», ինչպես նաեւ «Շամպայն» բառերը ոչ միայն բրենդ են, այլեւ աշխարհագրական տեղանուններ, իսկ համաձայն Լիսաբոնի եւ Առեւտրի համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) TRIPS համաձայնագրերի, այլ խմիչքներ այդ անվանման տակ չեն կարող ներմուծվել տվյալ համաձայնագրին միացած երկրների տարածք կամ վաճառվել այդ տարածքում: Ուստի այժմ Եվրամիությունը, հատկապես Ֆրանսիայի ճնշման տակ, մինչեւ համաձայնագրի կնքումն է փորձում այդ հարցին լուծում տալ: Մի առիթով ԵՄ դեսպան Սվիտալսկին մեզ հետ զրույցում ասել էր, որ այս հարցում «Եվրամիության դիրքորոշումը շատ կարծր է, սակայն ամեն ինչ ցույց կտան բանակցությունները: Այս հարցն իրեն զգացնել կտա»:

Այն, որ մինչեւ այժմ կողմերը չեն կարողանում անգամ բանակցությունների ավարտի մոտավոր ժամկետներ նշել, նշանակում է գոնե կոնյակի հարցն իրեն դեռ զգացնել է տալիս: ԵՄ-Հայաստան բանակցություններին իրազեկ մեր աղբյուրները հայտնեցին, որ այս տարի, ամենայն հավանականությամբ, պետք չէ սպասել, որ շրջանակային համաձայնագրի կազմման շուրջ բանակցություններն ավարտվեն եւ այն ներկայացվի կնքման: Մյուս կողմից, թե՛ մեր աղբյուրները, եւ թե՛ երեկվա Մելքոնյան-Սվիտալսկի ասուլիսը նախանշեցին մեկ այլ կարեւոր հանգամանք: Եվրամիությունը Հայաստանի հետ բանակցությունների այս հանգրվանում ուշադրությունը կենտրոնացնելու է բացառապես առեւտրի եւ տնտեսության, ոչ թե քաղաքականության վրա:

Թեպետ մեկ տարի է անցել սահմանադրական հանրաքվեի վիճելի արդյունքներից, իսկ հաջորդ տարեսկզբին Հայաստանում սպասվում են խորհրդարանական ընտրություններ, որից հետո երկիրը կանցնի կառավարման խորհրդարանական համակարգին, ասուլիսի ժամանակ չխոսվեց քաղաքական հարցերի մասին ընդհանրապես: Փոխարենը դեսպանը նշեց. «Բրյուսելն այժմ շեշտը դնում է առեւտրի ու ներդրումների վրա: Համաձայնագրի քաղաքական մասը համաձայնեցվել էր դեռեւս 2013 թ.»:

Ինչպես հայտնում մեր աղբյուրները, սպասվող ընտրությունները կամ դրանց անցկացման որակն էական ազդեցություն չեն ունենալու այս բանակցությունների վրա: «Ընտրությունների անցկացման որակն այդքան էլ կապ չունի շրջանակային համաձայնագրի բանակցությունների դինամիկայի հետ: Ժողովրդավարական ընտրությունների անցկացումը Հայաստանի համար, իհարկե, կարող է նոր հնարավորություններ բացել ԵՄ հետ հարաբերություններում, սակայն ազդել բանակցությունների վրա՝ չի կարող», - նշում են ԵՄ-Հայաստան բանակցություններին իրազեկ մեր աղբյուրները՝ հավելելով, որ Եվրամիությունը առեւտրի եւ ներդրումների հարցում սպասում է Հայաստանի իշխանությունների «տնային աշխատանքի» կատարմանը, որպեսզի վերջնական համաձայնության գան փաստաթղթի շուրջ: «Ամեն ինչ այժմ կախված է ՀՀ իշխանություններից»,- նշում են մեր աղբյուրները: 

Միեւնույն ժամանակ եվրոպական ինտեգրացիայի հարցերով զբաղվող փորձագետները նշում են, որ բանակցությունների այս շրջափուլն ունի գրեթե նույն խնդիրները, ինչ նախորդը: «Նախ թեպետ 2013 թ. Ասոցացման համաձայնագիրը չստորագրվեց, միեւնույն է, այն չի հրապարակվում: Բանակցությունները, ինչպես եւ նախկինում, բաց չեն, թափանցիկություն չկա: Այս առումով դասեր չեն քաղվել: Մյուս կողմից, այս գործընթացը չունի հստակ քաղաքական հենարան: Ազգային ժողովում չկա մեկ կամ մի քանի ազդեցիկ ուժ, որոնք հստակ կպաշտպանեին ՀՀ եվրաինտեգրացիայի ուղին: Շատերն են նշում, որ ԵՄ-ի հետ հարաբերությունները կարեւոր են, սակայն այդպես էին ասում նրանք մինչեւ 2013 թ. սեպտեմբեր ամիսը: Այնուհետեւ կայացվեց համապատասխան որոշում եւ գրեթե նույն ուժերը պաշտպանեցին եվրասիական ուղենիշը»,- նշում է ԵՊՀ Եվրոպական հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Արթուր Ղազինյանը: