Աթենքի դասերը. Հայաստանը՝ աշխարհի հատակում

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2004 թվականի սեպտեմբերի 4-ի համարում

Աթենքում ՀՀ օլիմպիական հավաքականի տապալման մասին Հայաստանում երեւի դեռ երկար կհիշեն: Այդ իրադարձությունը ոչ միայն ցավոտ հետք կթողնի Հայաստանի քաղաքացիների հիշողության մեջ, այլեւ դեռ երկար կշարունակվեն դրա պատճառների, հետեւանքների ու նշանակության մասին արդեն շրջանառվող վերլուծություններն ու  մեկնաբանությունները: Սրանք հիմնականում մի քանի ուղղություններով են ընթանում. Աթենքի օլիմպիադայում Հայաստանի հավաքականի խայտառակ արդյունքը ցույց է տալիս երկրում տիրող քաղաքական, սոցիալական, բարոյահոգեբանական աղճատված մթնոլորտը, այդ արդյունքը, Հայաստանում վերջին տարիներին տեղի ունեցած շատ այլ ամոթալի իրադարձությունների շարքում, եւս մեկ անգամ բացահայտում է երկրի ներկայիս իշխանությունների իրական դեմքը, եւ վերջապես՝ ցույց է տալիս Հայաստանի տեղն աշխարհում:

Պատահական չէ, որ օլիմպիադայի ընթացքում առավելագույն քանակությամբ մեդալներ վաստակելը ունի նաեւ ենթատեքստ, համաձայն որի՝ տվյալ երկիրը համարվում է աշխարհի ամենահզոր պետությունը կամ, ծայրահեղ դեպքում, ամենահզոր պետություններից մեկը: Պատահական չէ նաեւ, որ վերջին երեք օլիմպիադաներում՝ 1996, 2000, 2004 թվականներին, մեդալների թվով  ԱՄՆ-ն է առաջինը եղել՝ այն դեպքում, երբ 1988 թվականին՝ առաջինը եղել է ԽՍՀՄ-ը, 1992-ին՝ ԱՊՀ-ն: Իսկ Աթենքի օլիմպիադայում Չինաստանի երկրորդ տեղում հայտնվելը անակնկալ էր եւ գրեթե իրարանցում  առաջացրեց՝ հաստատելով այդ երկրի գերտերություն դառնալու իրական հնարավորությունները: Հայաստանն, իհարկե, հեռու է ԱՄՆ-ից, Չինաստանից, եւ Հայաստանի դեպքում խոսքն ընդամենը կարող է վերաբերել աշխարհում ընդհանրապես որեւէ տեղ ունենալ կամ չունենալուն, նաեւ՝ աշխարհում որեւէ տեղ ունենալու հավակնություններ ունենալ-չունենալուն:

Եւ իհարկե՝ բնական է, որ յուրաքանչյուր հայաստանցի, օլիմպիադայում մեր հավաքականի արդյունքներին ծանոթանալուց հետո, անմիջապես հետաքրքրվում էր Ադրբեջանի եւ Վրաստանի հավաքականներով: Աթենքի օլիմպիադայի արդյունքները ցույց տվեցին, որ Հայաստանի հարեւանները, որոնցից մեկի հետ մենք չլուծված հակամարտություն ունենք,  աշխարհում իրենց տեղը նվաճելով են զբաղված: Այս իմաստով՝ անտրամաբանական չի լինի, եթե Աթենքի օլիմպիադայում Հայաստանի հավաքականի խայտառակ տապալումն իր ազդեցությունն ունենա նաեւ մեր՝ առանց այն էլ խղճուկ արտաքին քաղաքականության վրա: Թեեւ՝ վերոնշյալի հետ կապված գնահատականները տարբեր են: Քաղաքագետ Հրաչ Գալստյանի կարծիքով՝ օլիմպիական այս անհաջողությունը մեր դիվանագիտության եւ արտաքին քաղաքականության վրա ուղղակի ազդեցություն ունենալ չի կարող: 

Այնուամենայնիվ, ըստ պարոն Գալստյանի, օլիմպիադան մի հսկայական, գլոբալ ցուցափեղկ է, որտեղ ամեն ինչ միախառնված են՝ քաղաքականություն, մշակույթ, սպորտ, երկրների միջեւ փոխհարաբերություններ:  Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա մեր երկիրը հեռու էր այդ ամենից, եւ մեր օլիմպիական հավաքականի համար, քաղաքագետի գնահատմամբ, Հայաստանի իշխանություններն Աթենքում ընդամենը մի հսկայական մկան վազվզոց էին կազմակերպել, այն էլ՝ երկրի ներսի համար նախատեսվող պրոպագանդիստական նպատակներով: Արդյունքում՝ ոչ միայն այս նպատակները ֆիասկոյի ենթարկվեցին, այլեւ՝ իշխանությունները եւ երկիրը: Իշխանությունները՝ քանի որ նրանք օլիմպիադան ընդունում էին որպես իրենց սեփական ամբիցիաների բավարարման միջոց եւ «պրեստիժի» ցուցափեղկ, եւ հենց այդ պատճառով էլ, Հրաչ Գալստյանի կարծիքով, ավելի՛ քան ֆիասկոյի հանդիպեցին:

«Միայն այն փաստը, որ մեր երկրի նախագահը,  մոտ մեկ շաբաթ Աթենքում գտնվելով, այդպես էլ պատվավոր հյուրի կարգավիճակ չստացավ՝ այն դեպքում, երբ Իլհամ Ալիեւն՝ իր տիկնոջ հետ եւ Միխայիլ Սահակաշվիլին պատվավոր հյուրեր էին եւ պաշտոնական մակարդակով ընդունվեցին, արդեն իսկ բոլոր հարցերի պատասխանը տալիս է»,-ասում է պարոն Գալստյանը: Վերջինս անտեղի չի համարում այս ամենին հավելել  նաեւ «Կիլիկիա» նավի ճակատագիրն Աթենքում, որտեղ այդպես էլ ոչ մի գրաֆիկով հարմար չգտան, որ Հայաստանից գնացած այդ նավը որեւէ կերպ ընդունվի ու կայանի Աթենքում: Քաղաքագետի կարծիքով՝ այս բոլորը մի կծիկ են, եւ թե՛ Ռոբերտ Քոչարյանի, թե՛ Հայաստանի նկատմամբ վերաբերմունքի արտահայտություններ:

Այսպիսով, այս օլիմպիադան Հայաստանի համար ձախողում էր բոլոր ճակատներում: Մինչդեռ, ըստ Հրաչ Գալստյանի, աշխարհը հետեւում է եւ արձանագրում: Աթենքի օլիմպիադայից հետո աշխարհն ընդամենը հերթական անգամ Հայաստանի վարկանիշի անկում արձանագրեց: Իսկ երբ մի երկիր, հետեւողականորեն բոլոր հնարավորություններն օգտագործելով, կորցնում է իր վարկանիշը, նշանակում է՝ վաղուց կորցրել է աշխարհում որեւէ տեղ ունենալու հույսերն ու հավակնությունները: Քանի որ, ինչպես նշում է քաղաքագետ Հրաչ Գալստյանը, այն, ինչ վերջին տարիներին այդքան հեշտությամբ կորցնում է Հայաստանի Հանրապետությունը, հետագայում չափազանց դժվար է լինելու վերականգնել, եւ այդպես չի լինում, որ մի երկիր այսօր հատակին է, վաղը ցատկի ու բարձունքում հայտնվի:

Աննա Հակոբյան