Հեռախոսի օպերատորները ինչքան անտակտ, այնքան լա՞վ. վիրավոր զինծառայողներին չի հաջողվում զինհաշմանդամության խումբ ստանալ

Արցախյան վերջին պատերազմից անցել է գրեթե 7 ամիս, բայց մարտական գործողություններին մասնակցած եւ դրա հետեւանքով վիրավորում ստացած զինծառայողներից շատերը ոչ մի կերպ չեն կարողանում զինվորական հաշմանդամության կարգ ստանալ, լավագույն դեպքում նրանց նշանակվում են քաղաքացիական հաշմանդամության կարգ ու թոշակ: Բազմաթիվ փաստաթղթերի հետ միասին քաղաքացիներից պահանջվում է վիրավորումը պատերազմի ընթացքում ստացած լինելու պատճառահետեւանքային կապը հաստատող փաստաթուղթ, որը, սակայն, զինկոմիսարիատից չեն տրամադրում՝ մեկնաբանելով, թե քննություն է տարվում:

Այս խնդիրն է բարձրաձայնել նաեւ Ամբերդի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ծառայող, Խաչիկ դպիր Վարդանյանը: Վարդանյանն այն հոգեւորականների թվում է, որ պատերազմի առաջին իսկ օրերից կամավորագրվել ու մեկնել էր Արցախ: Առաջնագծում գտնվող զինվորների համար սնունդ տեղափոխելու ժամանակ հրետանու կրկնակի հարվածների տակ հայտնված Խաչիկը, մարմնական տարբեր վնասվածքներ ստանալուց բացի, կորցրել է աջ աչքը, ձեռք բերել խլություն:

Խաչիկ Վարդանյանն իր օրինակով բարձրաձայնել է խնդիրը՝ միաժամանակ ընդգծելով, որ այն համընդհանուր է:

«Հայկական ժամանակի» հետ զրույցում Խաչիկ Վարդանյանը հայտնեց, որ իրեն տվել են քաղաքացիական հաշմանդամության 3-րդ կարգ, սակայն ամեն անգամ, երբ հարցնում է, թե ինչու զինվորական չէ, պատասխանում են՝ տարվում է քննություն, որպեսզի բացահայտվի վիրավորում ստանալու պատճառահետեւանքային կապը: «Ասում են՝ պիտի պարզենք, գուցե անձը մարտի դաշտից փախչելու ժամանակ է այդ վիրավորումները ստացել: Լավ, թող ուսումնասիրեն, պարզեն, մենք քաղաքացիական հաշմանդամության կարգով դեռ էլի կձգենք, բայց այստեղ այլ խնդիր էլ կա: Եթե չեմ սխալվում, առաջին եւ երկրորդ կարգ ստացածները մոտավորապես 1000-1200 հոգի են, հավանաբար մի 1000 հոգի էլ կլինեն երրորդ կարգ ստացածները, այսքան ժամանակ որեւիցե մեկի մասին չեմ լսել, որ հաշմանդամության կարգը քաղաքացիականից փոխված լինի զինվորականի: Այսինքն՝ 7 ամսվա մեջ իրենք չկարողացա՞ն գոնե մի դեպք քննել ու գտնել պատճառահետեւանքային կապը»,- ասաց Խաչիկ Վարդանյանը՝ հավելելով՝ հենց այսօր խոսել է իր ծանոթներից մեկի հետ, որը եւս բախվել է այդ նույն խնդրին:

Ըստ Վարդանյանի՝ առնվազն 5 հոգու հետ վերջերս է խոսել: Նրանք բոլորն այս 7 ամիսների ընթացքում չեն կարողանում ստանալ զինվորական հաշմանդամության կարգ, իսկ վիրահատությունների կամ բուժման համար ամենատարբեր քաշքշուկների միջով են անցնում: Խաչիկ Վարդանյանը վստահեցնում է՝ այսօր հարյուրավորներն են այդ նույն վիճակում. «Պետությունն անընդհատ ասում է՝ վիրավորների թիվը մեծ է, չեն հասցնում, բայց ո՞ւմից են սկսել իրենց ուսումնասիրությունը: Չենք կարողանում գտնել մեկին, որ գոնե իր դեպքում ուսումնասիրել են պատճառահետեւանքային կապը, պարզել ու կարգի տեսակը փոխել: Եթե նախկինում մտածում էի, որ չեն հասցնում, հիմա վստահ եմ՝ իրենք հստակ փորձում են գործընթացը հնարավորինս ձգձգել: Ուզում եմ մի կարեւոր հանգամանք հաշվի առնենք. ես միայն իմ մասին չեմ խոսում, խնդիրը համակարգային է, իսկ համակարգի զոհ դարձածները՝ բազմաթիվ»:

Ըստ Վարդանյանի՝ զինվորականը, կամ մարտի դաշտում կռված անձն այսօր թիկունքում պետության պաշտպանությունը չի զգում, ու եթե ներկայիս իշխանությունն իրեն պատասխանատու է համարում կատարված ու կատարվող դեպքերի համար, ապա պիտի հանձնառություն ունենա մատնանշվող խնդիրներին լուծում տալու:

Նա բարձրաձայնում է համակարգային մեկ այլ խնդիր, որը եւս բարդություններ է առաջացնում վիրավորում ստացած եւ վիրահատության կամ բուժման ենթակա անձի համար. «Եթե անձն ունի ե՛ւ սոցփաթեթի, ե՛ւ պետպատվերի հնարավորություն, ըստ գործող համակարգի՝ նախապատվությունը տրվում է սոցփաթեթին: Սա հասկանալի կլինի այն դեպքում, եթե տվյալ անձի հետ դեպքը պատահել է քաղաքացիական կյանքում՝ վիրավորվել է կամ վնասվածքներ է ստացել, բայց եթե պատերազմի հետեւանքով է, ապա պետությունն ունի հստակ պարտավորություն այդ մարդու նկատմամբ: Իմ երեք վիրահատություններից երկուսն արվել են «սոցփաթեթի» շրջանակներում։ Հարցնում ես՝ ինչո՞ւ պետպատվերով չեք անում, պատասխանում են՝ կներեք համակարգն է էդպես: Մինչդեռ սոցփաթեթն իմ իմպլանտի բուժումը չէր ծածկում, ինձ բուժող բժիշկը բարեկամների ու ընկերների միջոցով է իմպլանտն արել: Ենթադրենք՝ իմ բախտը բերեց, բա՞ մնացածը: Եթե պետպատվերով լիներ, նման հավելյալ բարդություններ չէին առաջանա»:

Խաչիկ Վարդանյանին առջեւում եւս երկու վիրահատություն է սպասվում, սակայն, նրա խոսքով, հստակ պատկերացնում է, որ նույն փնթի քաշքշոցը պիտի լինի, անգամ՝ վիրահատվել չի ուզում:  

Վարդանյանը նաեւ պատմեց, որ իր օգնությանը դիմած մեկ այլ երիտասարդ էլ բախվել է այլ տեսակի խնդրի. «Արցախյան պատերազմի մասնակից Հայկ Հայրիյանին պիտի պետպատվերով վիրահատեին, սակայն քանի որ այստեղի գրանցում չուներ, Արցախի Մարտունու շրջանից էր, տեւական ժամանակ չէին անում: Վերջը այդ տղային գրանցեցինք մեր տան վրա, տարան-բերեցին, քաշքշեցին, էլ ասելու չէ: Բայց այս տղայի հետ կապված մի ուրիշ խնդիր էլ կա. բժշկական էպիկրիզում գրված է՝ 1 տարի 8 ամիս պիտի արեւին դուրս չգա: Հայկը այրվածքներ է ունեցել, սարսափելի այրվածքներ, բայց հաշմանդամության կարգ չտվեցին՝ ասելով, որ չի հասնում: Հիմա այդ տղան գյուղացի տղա է, չգիտի՝ գնա Մարտունու շրջանի (Արցախ) իրենց գյուղում արեւի տակ հողագործությամբ զբաղվի, իր հետ ի՞նչ կլինի, (չնայած չի էլ կարողանում նորմալ), բայց եթե չանի, ինչո՞վ ապրի»:

Խաչիկ Վարդանյանը արձանագրեց՝ գերխնդիր է նաեւ վերոնշյալ հարցերով զբաղվող գերատեսչություններում աշխատող եւ քաղաքացիների հեռախոսազանգերին պատասխանող անձանց հետ գործ ունենալը: Նա այդ խնդրին է բախվել հաճախ այլ մարդկանց օգնելու փորձեր անելով: Դպիրը վստահեցնում է՝ համատարած շատ կոպիտ եւ անհարգալից վերաբերմունք են ցուցաբերում քաղաքացիների նկատմամբ: «Իմ խորին համոզմամբ՝ հեռախոսի օպերատորների համար քասթինգ են արել, թե ով ավելի գռեհիկ ու անտակտ կպատասխանի, որից հետո նոր գործի են վերցրել։ Շատ անգամ հարցդ չեն էլ լսում, ու դու կասկածում ես՝ հեռախոսից էն կողմ մա՞րդ է, թե՞ մարդկային ձենով ռոբոտ, որն ընկալելու կարողություն չունի: Մի անգամ հեռախոսն անջատել եմ ու սկսել փոքր երեխու պես լացել ներվերից: Թե՛ առողջապահության, թե՛ սոցապ նախարարության ու թե՛ ԶՈՒ գլխավոր շտաբում գործող «Վստահության գիծ» ծառայությունը՝ բոլոր տեղերում այլանդակ մարդիկ են: Միակ բացառությունը ՊՆ թեժ գիծն է: Ուշ են պատասխանում, բայց փորձում են մաքսիմալ օգտակար լինել, հարցիդ լուծում տալ»,- նկատեց նա:

Մարտական գործողությունների մասնակից անձանց զինվորական կարգ տրամադրելու գործընթացի ձգձգման խնդրի վերաբերյալ «Հայկական ժամանակը» պաշտպանության նախարարություն հարցում էր ուղարկել դեռ ապրիլի կեսին: Հետաքրքրվել էինք նաեւ, թե այդ պահի դրությամբ քանի՞ հոգի է սպասում վիրավորում ստանալու պատճառահետեւանքային կապի մասին փաստաթղթին ու զինհաշմանդամության կարգ ստանալու իր հերթին: Նախարարությունից դեռ պատասխան չունենք: