Թուրքիայի հայերը ողջունում են երկու երկրների՝ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի մեկնարկը. «Ակոս» թերթի խմբագիր

«Հայկական ժամանակ»-ը հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի շուրջ տեղի ունեցող զարգացումների վերաբերյալ զրուցել է Թուրքիայում լույս տեսնող «Ակոս» թերթի հայերեն բաժնի խմբագրապետ Բագրատ Էստուկյանի հետ:

- Պարոն Էստուկյան, հունվարի 14-ին տեղի ունեցավ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի շրջանակներում Հայաստանի եւ Թուրքիայի բանագնացների առաջին հանդիպումը: Կողմերը դրական եւ կառուցողական են գնահատել այն: Որպես լրագրող եւ խմբագիր՝ ի՞նչ կանխատեսում ունեք այս՝ անչափ կարեւոր եւ զգայուն գործընթացի վերաբերյալ: Ըստ Ձեզ՝ այն կարո՞ղ է հաջողություն ունենալ եւ ի՞նչ հանգրվանի կհասնի:

- Հայաստանի Հանրապետութիւնը հիմնարկութեան օրէն սկսեալ ցանկացած է աշխարհի բոլոր երկիրներու նման հարեւան երկրի՝ Թուրքիոյ հետ ալ հաստատել բնականոն դիւանագիտական յարաբերութիւններ եւ ունենալ բաց սահմաններ: Անցնող երեք տասնամեակներուն երկու երկիրներու յարաբերութեան չգոյութիւնը Թուրքիոյ՝ Հայաստանի հանդէպ թշնամական վերաբերումին հետեւանքն է: Թուրքիա ցեղային ու մշակութային հիմքերու վրայ հենելով՝ «եղբայր» կոչած Ատրպէյճանի պարտութեան դէմ փորձեց պատժամիջոցի եւ շրջափակեց Հայաստան երկիրը: Սակայն պէտք չէ շփոթենք երկու գործընթացները:

Նախքան պատերազմ պարտինք յիշել թէ Թուրքիա արդէն յայտարարած էր դիւանագիտական յարաբերոթենէ խուսափելու մասին իր կամքը: Մօտաւորապէս երկու տարի անց էր, որ դիմեց սահմանները փակելու որոշումին: Այս պահուն ալ բանակցութիւնները կ'ընդանան դիւանագիտական յարաբերութիւն հաստատելու հեռանկարով: Առհասարակ, չի խօսուիր փակ սահմանները բանալու կամ ընդհանրանէս շրջափակումը վերացնելու մասին: Թռիչքներու վերսկսումը քաղաքական որոշոմ մը չէ, քանի որ անոնք արդէն կը շարունակուէին անցեալին «Հայկական Աւիաուղիներ» եւ ««Արմաւիա» ընկերութիւններու կողմէ: Այդ երկու ընկերութիւններու սնանկացումով գիծը զբաղեցուց թրքական «Ատլաս Կլոպըլ» ընկերութինը: Թռիչքները կանգ առին այս վերջինին ալ սնանկացումով: Միայն կարելի է ենթադրել թէ առաջին քայլին պիտի յաջորդեն անլուծելի մնացած այլ խնդիրներու ալ վերաքննարկումը:

Գործընթացի յաջողոթիւնը կախեալ է ակնկալութիւններու յստակ ու իրաւատես ըլլալէն: Անցեալին կողմերու համար անգործադրելի նախապայմանները նման երկխօսութիւնը խափանող գործօններ էին: Այժմ լաւ է, որ թրքական կողմը հրաժարած է նախապայմաններ առաջադրելէ եւ համաձայնած հայկական կողմի ընդմիշտ պահանջած «առանց նախապայմանի» հանդիպումին: Հայաստանի այս ձեռքբերումը իսկ որոշ հանգրուանի մը հասնիլ կը նշանակէ:

- Թուրքիան մշտապես հայ-թուրքական հարաբերություների կարգավորման հարցը պայմանավորել է Արցախյան խնդրով: Դրա վառ վկայությունն է ՀՀ նախկին իշխանության օրոք մեկնարկած եւ տապալված «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը»: 44-օրյա պատերազմից մեկ տարի անց կրկին մեկնարկել է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը: Դուք հավատո՞ւմ եք Թուրքիայի իշխանության անկեղծությանը՝ առանց նախապայմանների կարգավորել հարաբերությունները հարեւան Հայաստանի հետ:

- Միամտութիւն է ցանկացած պետութեան, ի միջի այլոց Թուրքիոյ անկեղծութեան հաւատալ: Միջպետական յարաբերութիւններու ընթացքին իշխանութիւնները նկատի կ՚ունենան իրենց երկրի շահերը, այլ ոչ թէ բարոյական սկզբունքներ: Մենք հայերս պատմութեան մէջ այս իրողութիւնը բազում անգամներ եւ շատ ծանր հետեւանքներով փորձած ժողովուրդ որպէս, պարտինք լաւ իմանալ մեզմէ բխող կամ մեզի վիճակող շահերը: Նախորդ շաբաթ «Ակօս»-ի տուած հարցազրոյցին լրագրող Թաթուլ Յակոբեան կը նշեր թէ Թուրքիա երկխօսութեան համար հրաժարեցաւ նախապայմաններէն: Սա չի նշանակեր թէ իբրեւ նախապայնման ձեւաւորած պահանջները բոլորովին վերացան նաեւ անոր յիշողութենէն: Անշուշտ որ այդ բոլոր նիւթերը հետզհետէ կրկին օրակարգի պիտի գան, բայց ոչ թէ արդէն բացակայ կապը խզելու' այլ համապատասխան լուծումներ որոնելու համար:

- Ինչպե՞ս է Թուրքիայում ապրող հայությունը վերաբերում մեկնարկած գործընթացին: Դրակա՞ն է տրամադրված, թե՞ բացասական: Տեղի Հայ եկեղեցին ի՞նչ դիրքերից է հանդես գալիս այդ գործընթացի հետ կապված՝ ողջունո՞ւմ է, թե՞ ոչ:

- Թուրքիոյ հայութեան մէջ կան տարրեր, որոնք իրենց միտքով ու հոգիով կապուած են հայրենիք համարած Հայաստանին եւ ուշի ուշով կը հետեւին Հայաստանի բոլոր զարգացումներուն: Արբանեակային դրութեամբ կը հետեւին Հայաստանի հեռոստահաղորդումներուն: Սակայն կայ նաեւ հատուած, որ այլասերած է իր ինքնութենէն, հայութիւնը սահմանելով քրիստոնէութեան հետ: Եւ սակայն երկու հատուածներն ալ կը քաջալերէն հայ-թրքական երկխօսութիւնը: Եկեղեցին նոյնպէս կ՚ողջունէ երկու պետութիւններու միջեւ յարաբերութիւններու բնականոնացումը:   

- Հետեւո՞ւմ եք արդյոք Հայաստանի խորհրդարանում ընթացող քննարկումներին՝ հայ-թուրքական գործընթացի հետ կապված: Ի՞նչ գնահատական կտաք հայ պատգամավորների կեցվածքին: Արդյո՞ք այս թեմայով ՀՀ բարձրագույն օրենսդիր մարմնում ընթացող քննարկումներին անդրադառնում է թուրքական մամուլն ու ի՞նչ լույսի ներքո:

- Որոշ դժուարութիւններով ալ ըլլայ, անշուշտ կը հետեւինք Հայաստանի ներքին քաղաքականութեան զարգացումներուն: Այս պահուն շատ մտահոգիչ երեւոյթ է համազգային բնոյթ ունեցող խնդրին քաղաքական կամ կուսակցական շահարկումներով քննարկումը: Հիմնադրութենէ ետք պաշտօնավարած երեք նախագահներ եւ այժմու վարչապետը բոլորովին հետեւողական կերպով պաշտպանեցին բաց սահմանները եւ դիւանագիտական յարաբերութիւններու հաստատումը: Իսկ երբ այս անգամ առաջին քայլը եկաւ հակառակորդէն, հիմա խուճապի մէջ զիրար մեղադրելը անիմաստ է: Պարտինք ազգային շահերը նկատի ունենալով եւ բազմակողմանի կերպով քննարկենք հաւանական զարգացումները եւ կանխատեսենք անոնց դրական կամ բացասական հետեւանքները: Ընկերական եւ հասարակական գետնի վրայ եթէ ոչ, համոզուած եմ որ Թուրքիոյ պետական որոշ մարմիններու, արտաքին գործոց նախարարութեան պաշտօնեաներու կողմէ կը քննարկուին Հայաստանի խորհրդարանի մէջ բարձրաձայնած բոլոր ելոյթները:

- Հետաքրքիր է իմանալ նաեւ հայ-թուրքական գործընթացի վերաբերյալ թուրք քաղաքացիական հասարակության, քաղաքական գործիչների վերաբերմունքի մասին. կա՞ արդյոք որոշակի կանխատրամադրվածություն թուրք ժողովրդի մոտ հայ ժողովրդի հետ հաշտվելու, բարեկամանալու, անցյալից ժառանգված խնդիրները դիվանագիտական կապեր հաստատելու միջոցով լուծելու: Մասնավորապես՝ թուրք քաղաքացիական հասարակությունն ի՞նչ դերակատարում ունի հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում: Ընթանո՞ւմ են արդյոք քննարկումներ, բանավեճեր այս ուղղությամբ:

- Թուրքիոյ ընկերա-քաղաքական օրակարգի նիւթերու ցանկին վրայ առայժմ տեղ չէ գտած սոյն նիւթի վերաբերեալ քննարկումներ: Երկիրը ունի հրատապ խնդիրներ: Յաջորդ տարի կայանալիք ընտրութիւններու ընդառաջ գործող իշխանութիւնը իր համակիրներու շարքերը ամուր պահելու համար յաճախ կը գտնէ երկրէ ներս բեւեռացումը հրահրող նոր ճգնաժամեր: Այս պայմաններու տակ խնդրին չարծարծուիլը աւելի նպաստաւոր է, քան կողմերու իրար հալածման գործիք դառնալը:

Հեղինե Մանուկյան

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
3278 դիտում

Քարը՝ պաշտամունքի առարկա և դիվանագիտական զենք. ինչպես է Բաքուն աշխարհով մեկ օգտագործում Հեյդար Ալիևի արձանները

Շուրջ 450 մասնակից համալրել է կրթաշղթան. Բերդում ընթացել է «Կրթվելը նորաձև է» շարժման 30-րդ հանդիպումը

«Կրթվելը նորաձև է» շարժման 30-րդ հանդիպումը. Աննա Հակոբյանը տեսանյութ է հրապարակել

Նավուր-Թթուջուր ճանապարհի մի հատվածի շինարարությունում առաջացած խնդիրներին ծանոթացա. Փաշինյան

Խոշոր ավտովթար Իջևան-Դիլիջան ճանապարհին. կա 7 տուժած

Տարիքը խոչընդոտ չէ անընդհատ կրթվելու համար. «Կրթվելը նորաձև է» շարժման մասնակից Նաիրա Մաթոսյան

Կրթվելը նորաձև է Բերդում. Նիկոլ Փաշինյան

Իսրայելը փորձում է ներսիրիական հակամարտություն հրահրել. Էրդողան

Էդուարդ Սպերցյանը բացառիկ ռեկորդ է գրանցել

Ռոբերտ Քոչարյանին թշնամի չեմ համարում. Սերժ Սարգսյան

Եթե վրդովմունք են առաջացնում Վազգեն արքեպիսկոպոսի խոսքերը, այդ դեպքում՝ նզո՞վքն է ընդունելի. Խաչատրյան

Թրամփը հրապարակել է իր լուսանկարը՝ որպես Հռոմի պապ. կաթոլիկներին դա դուր չի եկել

Մենք ռուսական կողմի որոշումը համարում ենք ոչ բարեկամական քայլ և ակնկալում ենք բացատրություն. Ադրբեջանի ԱԳՆ

Արենիում վրաերթի հետևանքով մահացած տղամարդը Մալազիայի քաղաքացի է

Մարզերում և Երևանում սպասվում են տեղումներ, առանձին վայրերում՝ հորդառատ

Ադրբեջանի Միլլի Մեջլիսի պատգամավոր Բադամովը Մոսկվայի օդանավակայանում ձերբակալվել է. նա արտաքսվում է

Պուտինը պատմել է, թե ինչ է իրեն նվիրել Լուկաշենկոն

Գանձաքարից մինչև Իծաքար ճանապարհի շինարարությունն այս տարի կավարտվի. վարչապետը ծանոթացել է աշխատանքներին

Ուկրաինայի հետ հաշտությունն անխուսափելի է, դա ժամանակի հարց է. Պուտին

Ոստիկաններն ու փրկարարները Հրազդանի Մարմարիկ գետում որոնում են 2-ամյա տղային

Ինչով էր կարևոր Վրաստանի նախագահի այցը ՀՀ, ինչ կարող է անել Թբիլիսին խաղաղության հաստատման մասով. տեսանյութ

Երևան-Մեղրի ճանապարհին Iveco-ն վրաերթի է ենթարկել հետիոտնին. վերջինը հիվանդանոցում մահացել է

Նեթանյահուն հետաձգել է Ադրբեջան այցելությունը՝ նշելով պատճառները

Առինջ գյուղում վթարի է ենթարկվել ուղևորատար միկրոավոտոբուս. կան տուժածներ

Կալիֆորնիայում ինքնաթիռը մխրճվել է երկու բնակելի տների մեջ

Իջևանի կենտրոնական զբոսայգու չգործող լճակի տեղում սուբվենցիոն ծրագրով բացօթյա լողավազան է կառուցվում. վարչապետ

Չինաստանի նախագահը կուղևորվի Մոսկվա. ստորագրվելու են մի շարք փաստաթղթեր

Ֆրանսիայի հրապարակում մեքենաներ են բախվել. կա 5 վիրավnր

Երևան-Սևան ճանապարհին իրականացվելու են հարկադիր քարաթափման աշխատանքներ

Ուզում են Գյումրու սցենարով՝ «տորգերով», այնպես դասավորել, որ Լևոն Քոչարյանին աթոռի գլխին դնեն. Սաֆարյան

Պատանիների և երիտասարդների աշխարհի առաջնության մրցումային վերջին օրը Հայաստանն ունի երկու մասնակից

Խոշոր ավտովթար Արմավիրում. կան տուժածներ

Երկրաշարժ Հայաստանի տարածքում

Կիրակնօրյա զբոսանք Իջեւանում՝ 25 կմ. վարչապետը տեսանյութ է հրապարակել

96 կգ քաշային Գրիգոր Ղազարյանը դարձավ աշխարհի առաջնության ոսկե մեդալակիր

«Կրթվելը նորաձև է» շարժումը հասել է սահմանամերձ Բերդավան. այն չի սկսվել ավանդական բանախոսություններով

Մանրանկարչության մեջ ժամանակից մարդու համար գաղտնիքներ կան դեռ. Վարդևար Շամամյան

Վանաձորում տեղի ունեցած պայթյունի հետևանքով տուժածներ կան. նրանք ռեանիմոբիլով տեղափոխվել են Երևան

Ինդոնեզիայում ուժգին երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Ստորաքարշության շքերթ է. կա՛մ մենք կվերացնենք պարազիտներին, կա՛մ նրանք կվերացնեն պետությունը. Մեհրաբյան