Թուրքիայի հայերը ողջունում են երկու երկրների՝ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի մեկնարկը. «Ակոս» թերթի խմբագիր

«Հայկական ժամանակ»-ը հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի շուրջ տեղի ունեցող զարգացումների վերաբերյալ զրուցել է Թուրքիայում լույս տեսնող «Ակոս» թերթի հայերեն բաժնի խմբագրապետ Բագրատ Էստուկյանի հետ:

- Պարոն Էստուկյան, հունվարի 14-ին տեղի ունեցավ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի շրջանակներում Հայաստանի եւ Թուրքիայի բանագնացների առաջին հանդիպումը: Կողմերը դրական եւ կառուցողական են գնահատել այն: Որպես լրագրող եւ խմբագիր՝ ի՞նչ կանխատեսում ունեք այս՝ անչափ կարեւոր եւ զգայուն գործընթացի վերաբերյալ: Ըստ Ձեզ՝ այն կարո՞ղ է հաջողություն ունենալ եւ ի՞նչ հանգրվանի կհասնի:

- Հայաստանի Հանրապետութիւնը հիմնարկութեան օրէն սկսեալ ցանկացած է աշխարհի բոլոր երկիրներու նման հարեւան երկրի՝ Թուրքիոյ հետ ալ հաստատել բնականոն դիւանագիտական յարաբերութիւններ եւ ունենալ բաց սահմաններ: Անցնող երեք տասնամեակներուն երկու երկիրներու յարաբերութեան չգոյութիւնը Թուրքիոյ՝ Հայաստանի հանդէպ թշնամական վերաբերումին հետեւանքն է: Թուրքիա ցեղային ու մշակութային հիմքերու վրայ հենելով՝ «եղբայր» կոչած Ատրպէյճանի պարտութեան դէմ փորձեց պատժամիջոցի եւ շրջափակեց Հայաստան երկիրը: Սակայն պէտք չէ շփոթենք երկու գործընթացները:

Նախքան պատերազմ պարտինք յիշել թէ Թուրքիա արդէն յայտարարած էր դիւանագիտական յարաբերոթենէ խուսափելու մասին իր կամքը: Մօտաւորապէս երկու տարի անց էր, որ դիմեց սահմանները փակելու որոշումին: Այս պահուն ալ բանակցութիւնները կ'ընդանան դիւանագիտական յարաբերութիւն հաստատելու հեռանկարով: Առհասարակ, չի խօսուիր փակ սահմանները բանալու կամ ընդհանրանէս շրջափակումը վերացնելու մասին: Թռիչքներու վերսկսումը քաղաքական որոշոմ մը չէ, քանի որ անոնք արդէն կը շարունակուէին անցեալին «Հայկական Աւիաուղիներ» եւ ««Արմաւիա» ընկերութիւններու կողմէ: Այդ երկու ընկերութիւններու սնանկացումով գիծը զբաղեցուց թրքական «Ատլաս Կլոպըլ» ընկերութինը: Թռիչքները կանգ առին այս վերջինին ալ սնանկացումով: Միայն կարելի է ենթադրել թէ առաջին քայլին պիտի յաջորդեն անլուծելի մնացած այլ խնդիրներու ալ վերաքննարկումը:

Գործընթացի յաջողոթիւնը կախեալ է ակնկալութիւններու յստակ ու իրաւատես ըլլալէն: Անցեալին կողմերու համար անգործադրելի նախապայմանները նման երկխօսութիւնը խափանող գործօններ էին: Այժմ լաւ է, որ թրքական կողմը հրաժարած է նախապայմաններ առաջադրելէ եւ համաձայնած հայկական կողմի ընդմիշտ պահանջած «առանց նախապայմանի» հանդիպումին: Հայաստանի այս ձեռքբերումը իսկ որոշ հանգրուանի մը հասնիլ կը նշանակէ:

- Թուրքիան մշտապես հայ-թուրքական հարաբերություների կարգավորման հարցը պայմանավորել է Արցախյան խնդրով: Դրա վառ վկայությունն է ՀՀ նախկին իշխանության օրոք մեկնարկած եւ տապալված «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը»: 44-օրյա պատերազմից մեկ տարի անց կրկին մեկնարկել է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը: Դուք հավատո՞ւմ եք Թուրքիայի իշխանության անկեղծությանը՝ առանց նախապայմանների կարգավորել հարաբերությունները հարեւան Հայաստանի հետ:

- Միամտութիւն է ցանկացած պետութեան, ի միջի այլոց Թուրքիոյ անկեղծութեան հաւատալ: Միջպետական յարաբերութիւններու ընթացքին իշխանութիւնները նկատի կ՚ունենան իրենց երկրի շահերը, այլ ոչ թէ բարոյական սկզբունքներ: Մենք հայերս պատմութեան մէջ այս իրողութիւնը բազում անգամներ եւ շատ ծանր հետեւանքներով փորձած ժողովուրդ որպէս, պարտինք լաւ իմանալ մեզմէ բխող կամ մեզի վիճակող շահերը: Նախորդ շաբաթ «Ակօս»-ի տուած հարցազրոյցին լրագրող Թաթուլ Յակոբեան կը նշեր թէ Թուրքիա երկխօսութեան համար հրաժարեցաւ նախապայմաններէն: Սա չի նշանակեր թէ իբրեւ նախապայնման ձեւաւորած պահանջները բոլորովին վերացան նաեւ անոր յիշողութենէն: Անշուշտ որ այդ բոլոր նիւթերը հետզհետէ կրկին օրակարգի պիտի գան, բայց ոչ թէ արդէն բացակայ կապը խզելու' այլ համապատասխան լուծումներ որոնելու համար:

- Ինչպե՞ս է Թուրքիայում ապրող հայությունը վերաբերում մեկնարկած գործընթացին: Դրակա՞ն է տրամադրված, թե՞ բացասական: Տեղի Հայ եկեղեցին ի՞նչ դիրքերից է հանդես գալիս այդ գործընթացի հետ կապված՝ ողջունո՞ւմ է, թե՞ ոչ:

- Թուրքիոյ հայութեան մէջ կան տարրեր, որոնք իրենց միտքով ու հոգիով կապուած են հայրենիք համարած Հայաստանին եւ ուշի ուշով կը հետեւին Հայաստանի բոլոր զարգացումներուն: Արբանեակային դրութեամբ կը հետեւին Հայաստանի հեռոստահաղորդումներուն: Սակայն կայ նաեւ հատուած, որ այլասերած է իր ինքնութենէն, հայութիւնը սահմանելով քրիստոնէութեան հետ: Եւ սակայն երկու հատուածներն ալ կը քաջալերէն հայ-թրքական երկխօսութիւնը: Եկեղեցին նոյնպէս կ՚ողջունէ երկու պետութիւններու միջեւ յարաբերութիւններու բնականոնացումը:   

- Հետեւո՞ւմ եք արդյոք Հայաստանի խորհրդարանում ընթացող քննարկումներին՝ հայ-թուրքական գործընթացի հետ կապված: Ի՞նչ գնահատական կտաք հայ պատգամավորների կեցվածքին: Արդյո՞ք այս թեմայով ՀՀ բարձրագույն օրենսդիր մարմնում ընթացող քննարկումներին անդրադառնում է թուրքական մամուլն ու ի՞նչ լույսի ներքո:

- Որոշ դժուարութիւններով ալ ըլլայ, անշուշտ կը հետեւինք Հայաստանի ներքին քաղաքականութեան զարգացումներուն: Այս պահուն շատ մտահոգիչ երեւոյթ է համազգային բնոյթ ունեցող խնդրին քաղաքական կամ կուսակցական շահարկումներով քննարկումը: Հիմնադրութենէ ետք պաշտօնավարած երեք նախագահներ եւ այժմու վարչապետը բոլորովին հետեւողական կերպով պաշտպանեցին բաց սահմանները եւ դիւանագիտական յարաբերութիւններու հաստատումը: Իսկ երբ այս անգամ առաջին քայլը եկաւ հակառակորդէն, հիմա խուճապի մէջ զիրար մեղադրելը անիմաստ է: Պարտինք ազգային շահերը նկատի ունենալով եւ բազմակողմանի կերպով քննարկենք հաւանական զարգացումները եւ կանխատեսենք անոնց դրական կամ բացասական հետեւանքները: Ընկերական եւ հասարակական գետնի վրայ եթէ ոչ, համոզուած եմ որ Թուրքիոյ պետական որոշ մարմիններու, արտաքին գործոց նախարարութեան պաշտօնեաներու կողմէ կը քննարկուին Հայաստանի խորհրդարանի մէջ բարձրաձայնած բոլոր ելոյթները:

- Հետաքրքիր է իմանալ նաեւ հայ-թուրքական գործընթացի վերաբերյալ թուրք քաղաքացիական հասարակության, քաղաքական գործիչների վերաբերմունքի մասին. կա՞ արդյոք որոշակի կանխատրամադրվածություն թուրք ժողովրդի մոտ հայ ժողովրդի հետ հաշտվելու, բարեկամանալու, անցյալից ժառանգված խնդիրները դիվանագիտական կապեր հաստատելու միջոցով լուծելու: Մասնավորապես՝ թուրք քաղաքացիական հասարակությունն ի՞նչ դերակատարում ունի հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում: Ընթանո՞ւմ են արդյոք քննարկումներ, բանավեճեր այս ուղղությամբ:

- Թուրքիոյ ընկերա-քաղաքական օրակարգի նիւթերու ցանկին վրայ առայժմ տեղ չէ գտած սոյն նիւթի վերաբերեալ քննարկումներ: Երկիրը ունի հրատապ խնդիրներ: Յաջորդ տարի կայանալիք ընտրութիւններու ընդառաջ գործող իշխանութիւնը իր համակիրներու շարքերը ամուր պահելու համար յաճախ կը գտնէ երկրէ ներս բեւեռացումը հրահրող նոր ճգնաժամեր: Այս պայմաններու տակ խնդրին չարծարծուիլը աւելի նպաստաւոր է, քան կողմերու իրար հալածման գործիք դառնալը:

Հեղինե Մանուկյան

Տպել
2693 դիտում

Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել ՔՊ նախաձեռնող խմբի նիստ․ հայտնի է՝ ինչ է քննարկվել

ՀՀ-ն որևիցե բան չի պատրաստվում զիջել, ստոր շահարկումներ են․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Տավուշի շուրջ պտտվող լուրերի մասին

Սուրեն Պապիկյանը մասնակցել է ռազմական տեխնիկայի ցուցադրությանը և հետևել մարտական հրաձգությանը (լուսանկարներ)

Ինչպես կասեր դասականը՝ «յա՜, իրո՞ք». Արշակ Կարապետյանը «գողացել» է ՀՀԿ-ի ծրագիրը

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան

Երբ կկայանա Ալեն Սիմոնյանի և Սահիբա Գաֆարովայի հաջորդ հանդիպումը․ ԱԺ նախագահը մանրամասնել է՝ ինչ է քննարկվել մարտի 22-ին

Վիճաբանություն և ծեծկռտուք «Ռիո Մոլլ»-ի հարևանությամբ. կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են, կա վիրավոր

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում