«Աֆրիկյան» վարարումներ Հայաստանում

Կապված առաջիկա հնարավոր վարարումների հետ՝ հանրապետության տարբեր շրջաններում, հատկապես՝ որտեղ բնության նման աղետից տուժելու դառը փորձ կա, տեղական կանխարգելիչ միջոցառումներ են իրականացվում:

Տարածքային կառավարման եւ արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը երկու օր առաջ հայտարարել է, որ ապրիլի 10-ի օրվա երկրորդ կեսին եւ 11-ի գիշերը շրջանների զգալի մասում սպասվում են ինտենսիվ անձրեւներ եւ դրանց հետեւանքով՝ վարարումներ: Դա պայմանավորված կլինի հանրապետության տարածք ներխուժած, Աֆրիկայի հյուսիսային շրջաններում ձեւավորված հզոր տաք օդի ալիքներով, որի արդյունքում կդիտվի ջերմաստիճանի կտրուկ բարձրացում մոտ 5-7 աստիճանով:

Շիրակի մարզի Առափի գյուղի միջով է անցնում Ախուրյան գետը: Առափին մի քանի անգամ ողողվել է Ախուրյանի ջրերով եւ մեծ վնասներ կրել: Առափիի գյուղապետ Ալբերտ Այվազյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ ինչ համայնքից է կախված՝ պատրաստ են անել: Այստեղ, դատելով գյուղապետի խոսքերից, անհրաժեշտության դեպքում համայնքը կմոբիլիզացվի՝ Ախուրյանի ջրերից պաշտպանվելու համար: «Տեխնիկա ունենք, խնդրել ենք մեր ընկերներին, որոնք «S» մակնիշի տրակտոր ունեն, որպեսզի անհրաժեշտության դեպքում գետափնյա պատնեշն ամրացնեն, եւ գետի հունը դուրս չգա: Մարզպետի որոշումն ենք ստացել, ՏԿԱԻՆ-ի հանձնարարականը եւ համապատասխան կարգով գյուղացիներին զգուշացրել ենք հնարավոր վարարումների մասին, որպեսզի մարդիկ զգոն լինեն: Իմացած եղեք, որ այդ ուղղությամբ բավականին աշխատանքներ տարվել են»,- նշեց գյուղապետը: Այս պահի դրությամբ, ըստ նրա, Ախուրյանի ջրի հոսքը վայրկյանում 25 խորանարդ մետր է, իսկ գետի տարողությունը մինչեւ 75-80 խորանարդ մետր է: Սա նշանակում է, որ գետի հունը դեռ լցվելու մեծ տեղ ունի: Ուրիշ բան, եթե ձնահալոցքների կուտակված առվակների ընդհանուր հոսքի ծավալը ցանկալիից շատ լինի: «Աստված չանի՝ վարարումները մեծ լինեն, չի բացառվում, որ մեր ուժերն էլ չբավականացնեն»,- ասաց գյուղապետը:

15-20 տարին գոնե մեկ անգամ Ախուրյանը դուրս է գալիս ափերից եւ վնասներ հասցնում Առափիին: Նման դեպքերում համայնքի ափամերձ բնակարաններից մի քանիսը հայտնվում են ջրի մեջ: Հիմնականում ջրով են ողողվում նաեւ ցանքատարածությունները՝ մոտ 150 հեկտարի չափով տնամերձ հողամասեր եւ նույնքան էլ վարելահող: Ջրով ողողվում են գյուղի տների մոտ 20 տոկոսը: Գյուղապետը հույս ունի, որ այս տարի նման վարարումներ չեն լինի: 

Շիրակի մարզի Գետք գյուղի դաշտերը վերջին մի քանի տարիներին նույնպես լցվել են Ախուրյանի ջրերով: Ինչպես պատմեց Գետքի գյուղապետ Հովիկ Մխիթարյանը, 4 տարի առաջ գետի հունը բարձրացել էր եւ համայնքի մոտ 10 հեկտար վարելահողը ջրածածկ արել: Ըստ գյուղապետի՝ երբ ջուրը ետ է քաշվել, մարդիկ գարի են ցանել եւ արդյունքում վնասն առանձնապես մեծ չի եղել: Ինչ վերաբերում է առաջիկա օրերին սպասվող վարարումներին, Մխիթարյանը կարծում է, որ դրանք այնքան էլ վտանգավոր չեն լինի: «Գետքին այս տարի մեծ վտանգ չի սպառնում, որովհետեւ նախորդ տարի միջոցներ ենք ձեռնարկել, պատնեշներ ենք կառուցել: Ախուրյան գետը, որպեսզի Գետքին վտանգ սպառնա, պետք է 1 վայրկյանում 60 խորանարդ մետր հոսք ունենա, մինչդեռ՝ հոսքն այս պահին 30 խմ է: Մասնագետներն էլ ասում են, որ հոսքի էական ուժեղացում չի լինի: Այս պահի դրությամբ ջրի մակարդակի եւ պատնեշի միջեւ մոտ 1 մետր տարբերություն կա: Առավոտյան չափել եմ հոսքը ու հուսով եմ, որ նման վտանգ չկա: Չնայած՝ ուշադիր ենք, բայց կարծում եմ՝ այդքան չի վարարի»,- ասաց գյուղապետը: Նրա խոսքով՝ եթե իրավիճակը լրացուցիչ աշխատանքներ թելադրի, ապա ուրիշ ոչինչ չեն կարող անել, քանի որ ո՛չ տեխնիկական պայմաններ ունեն, ո՛չ էլ համապատասխան գումար:

Տավուշի մարզի Հաղարծին գյուղում բազմաթիվ վարարումներ ու հեղեղումներ են եղել: Գյուղը հաճախ է տուժել սելավաջրերից եւ Աղստեւ գետի վարարումից: Հաղարծնի գյուղապետ Սարգիս Պողոսյանը սելավաջրերի վնասները կանխելը գրեթե անհնար է համարում: Գյուղը թեքությունների վրա է, եւ քանի որ հողերն անմշակ են, անտառները շատ են հատվում, անձրեւներն ու հալոցքները մտնում են ճանապարհները: Իսկ նախկինում, երբ անտառները հատված չէին, այգիներն էլ մշակվում էին, անձրեւաջրերը գյուղ չէին մտնում: Հաղարծինը սողանքային գոտի է, եւ վերը նշված դեպքերում սողանքներն ակտիվանում են: Գյուղապետն ասաց, որ վերջին մի քանի տարիների ընթացքում մեծ վարարում տեղի է ունեցել 2006 թվականին, երբ գետի հունը մոտ 2 մետրով բարձրացել էր, ափամերձ տները վնասել: Կառավարության կողմից փոխհատուցում ստանալով՝ մի քանի ընտանիքներ տեղափոխվել են այլ թաղամասեր, մնացել է միայն մեկը, որը մերժել է առաջարկվող գումարը: Սարգիս Պողոսյանը, հաշվի առնելով, որ Տավուշի անտառներում ձյունն առատ չէ, հուսով է, որ ուժեղ վարարում չի լինի:

Ընդհանրապես՝ Աղստեւ գետը վարարումների ժամանակ շատ վտանգավոր է: Մի քանի տարի առաջ այնպիսի վարարում էր գրանցվել, որ գետի հունը, միանգամից 4-5 մետրով բարձրանալով, քշել-տարել էր սրճարանների եւ խանութների իրերը: Դիլիջան քաղաքի տարածքում մի ամբողջ ռեստորանային համալիր էր վնասվել Աղստեւի ջրերից, իսկ տարբեր համայնքներում անասուններ էր քշել-տարել, մտել այգիներ, կամուրջներ քանդել: Ականատեսների պատմելով, մոտ մեկ շաբաթ ջուրը նույն մակարդակի վրա էր մնացել: Դա նույնպես ապրիլ ամիսն էր:

Արդեն այսօրվանից՝ բարձր ջերմային ֆոնը եւ ինտենսիվ տեղումները կարագացնեն կիսահալված վիճակում գտնվող ձյան հալքը: Սա լավ է ջրամբարների համար: Սակայն անկանխատեսելի են Արաքս, Դեբետ, Աղստեւ, Քասախ, Հրազդան, Ազատ, Վեդի եւ Արփա գետերում սպասվող ջրի մակարդակի կտրուկ բարձրացումները: Ամեն դեպքում՝ ողողման հավանականությունը բարձր է: