Թուրք լրագրողը պատմում է՝ ինչպես են Թուրքիայի դպրոցներում պատմություն սովորեցնում

Օրեր առաջ Երևանում՝ «Հոդված 3» ակումբում, բացվեց ազգությամբ թուրք ֆոտոլրագրող Ումութ Վեդաթի «Ո՞վ եմ ես» խորագրով ցուցահանդեսը, որտեղ ներկայացված լուսանկարները պատմում եմ Թուրքիայում հայկական մշակութային ժառանգության, ինչպես նաեւ հեղինակի՝ որպես քաղաքացիական ակտիվիստի, կայացման ուղու մասին: Նա տարիներ շարունակ պայքարում եւ բարձրաձայնում է Թուրքիայում խտրականության, մշակութային ժառանգության պահպանման խնդիրները: Վեդաթը ծնունդով Ստամբուլից է, եւ ինչպես ինքն է նշում, դպրոցում ստիպված է եղել սովորել պատմությունը «պետության կողմից մշակված դասագրքերով»: «Սա մի մեխանիզմ է, որ պարտադրում է կամ մոռանալ ու վերացնել, կամ մերժել ու արհամարհել ճշմարտությունը», - մեզ հետ զրույցում հայտարարեց Ումութ Վեդաթը:

- Ումութ, բարի գալուստ Հայաստան: Ինչպե՞ս ձեզ մոտ ծագեց ցուցահանդես կազմակերպելու գաղափարը: Ի՞նչ կարող եք ասել Թուրքիայում հայկական մշակութային ժառանգության պահպանման խնդիրների մասին:

- Այս գաղափարի վրա ես սկսել եմ աշխատել 2008 թ.-ից: Արդեն 2010 թ.-ից հավաքում էի տվյալների բազա այս ծրագրի իրականացման համար: Ես գնացի Արեւմտյան Հայաստան եւ սկսեցի հենց այնտեղ հավաքել այդ տվյալները: Կարծում եմ` հայկական մշակութային ժառանգության մասին պատմել պետք է, այն քարտեզագրել` եւս, քանի որ տասը տարի հետո այդ ժառանգությունից ոչինչ չի մնա: Հատկապաես սիրիական պատերազմից հետո… Թուրքական կառավարությունը սկսեց օգտագործել այդ պատերազմը որպես «հնարավորություն» վերացնելու այն ամենը, ինչ մնացել է հայկական մշակութային ժառանգությունից: Հավաքված տվյալների հիման վրա ես այցելեցի բոլոր այն վայրերը, որտեղ մի բան պահպանվել էր այդ ժառանությունից. նկատի ունեմ շինությունները: Գնում էի բոլոր այդ վայրերը եւ տեսալուսանկարահանում էի: Այդ տվյալների ամփոփման հիմնա վրա էլ ցուցահանդես կազմակերպեցի Ստամբուլում: Երեւանի ցուցահանդեսը յուրօրինակ է այնքանով, որ ես փորձում եմ նաեւ անդրադառնալ Թուրքիայի կրթական համակարգի խնդրին, այն հակասությանը, որը գոյություն ունի ճշմատրության եւ թուրքական կթական համակարգի մատուցած իրականության մեջ: Իմ գործունեության արդյունքներն այս ուղղությամբ կամփոփվեն ֆիլմում:

- Ձեր ֆիլմը փաստա-վավերագրակա՞ն է լինելու, եթե այո, ապա ե՞րբ եք նախատեսում սկսել այն նկարահանել եւ ավարտել:

- Ամենայն հավանականությամբ ֆիլմն ավարտին կհասցվի 2018 թ.-ին: Այն կունենա փաստա-վավերագրական մաս, ինչպես նաեւ կլինի գեղարվեստական մաս: Ֆիլմը հիմնականում կարտահայտի իմ կյանքը, ցույց կտա, թե ով եմ ես: Սա նաեւ իմ կյանքի պատմությունն է: Արդեն վեց տարի է՝ ես հավաքում եմ հայկական մշակութային ժառանգության մասին տվյալների բազա:

- Դուք Թուրքիայի հասարակությունում եւ այդ երկրի կրթական համակարգում ձեւավորված մարդ եք, ով, ինչպես դուք եք նշում, բախվել է իրականությանը՝  իրական պատմությանը: Ի՞նչ փոխվեց ձեր մեջ, երբ տեղեկացաք պատմության այլ էջերին, իրականության մյուս կողմին: 

- Երբ ես իմացա ճշմարտությունը նույն ցեղասպանության իրողության մասին, սկզբում մի իրավիճակ էր, երբ ես բախվում էի դատարկությանը: Հասկացա, որ այն, ինչ իմացել եմ դպրոցում, այն ինչ ինձ հրամցվել է որպես պատմություն, ճշմարտությունը չէ: Ես կարիք ունեի այդ դատարկությունը լցնել նոր ինֆորմացիայով: Հայաստան գալով՝ ես առաջին անգամ հանդիպեցի ցեղասպանությունը վերապրած ընտանիքների սերունդների հետ, որոնց հետ հաղորդակցության ժամանակ առաջին անգամ բախվեցի էմոցիաների, որոնք նախկինում երբեք չէի ունեցել: Ի դեպ, սա ութերորդ անգամն է, որ գալիս եմ Հայաստան: Նույն էմոցիաների հիմքի վրա էլ, ես զգացի պատասխանատվություն: Որպես արվեստի ոլորտի մարդ համարում եմ, որ եթե ես դա չանեմ, երբեւէ ազատ չեմ լինի: Սա առաջին հերթին ինձ համար պատասխանատվություն է: Պատասխանատվություն է մի մարդու համար, ով ծնվել է Թուրքիայում եւ ժառանգել է ցեղասպանությունը որպես տեղի ունեցած իրողություն:

- Թուրքիայի հասարակությունը, հատկապես երիտասարդությունը որքանո՞վ է հետաքրքրված պատմության, այսպես ասած, «մութ էջերով»: Ամեն դեպքում այժմ կա համացանց, որ հնարավորություն է տալիս այս ամենի մասին ունենալ լայնածավալ տեղեկատվության տարբեր աղբյուրներ:

- Թուրքական ներկա կրթական համակարգում այնպես է, որ ցեղասպանության մասին ոչ դրական, ոչ էլ բացասական կարծիք չի հայտնվում: Այդ մասին ընդհանարապես չի խոսվում: Ուղղակի լռություն է, այսինքն՝ ճշմարտության մասին ոչ մի խոսք չկա: Խնդիրը շատ անհատական է: Անհատը կարող է այն, ինչ սովորել է, հարցականի տակ դնել կամ չանել դա: Այս պարագայում, եթե Թուրքիայում բնակվող շարքային երիտասարդին հարցնես՝ եղե՞լ է արդյոք ցեղասպանություն, նա, ամենայն հավանականությամբ, կասի «ոչ», քանի որ չունի տեղեկատվություն: Մյուս կողմից, այս հարցով դու նրան դնում ես մի իրավիճակի մեջ, երբ անվանում ես նրա նախնիներին մարդասպաններ, եւ այս հոգեբանական ծանր իրավիճակում նա կընտրի ամենահեշտ պատասխանը՝ ասելով «ոչ, նման բան չի եղել»:

- Հատկապես հուլիսյան չհաջողված ռազմական հեղաշրջման փորձից հետո Թուրքիայում սկսվել է բռնաճնշումների նոր ալիք: Ի՞նչ վիճակում են հայտնվել ազգային փոխրամասնությունները, հատկապես Թուրքիայում ապրող հայերը:

- Ներկայիս Թուրքիայի քաղաքականությունն ուղղված չէ փոքրամասնությունների դեմ: Այլ ուղղված է այն մարդկանց դեմ, ովքեր դեմ են դուրս գալիս իշխանություններին, պետությանը՝ անկախ նրանից` ով է մեծամասնության, ով փոքրամասնության ներկայացուցիչ: Ինչ վերաբերում է հայերին, ապա Պոլսո թեմի առաջնորդի մի քանի ամիս առաջ հրապարակած հռչակագիրը շատ քննադատվեց, սակայն ամենայն հավանակությամբ թուքական պետության կողմից հայերի նկատմամբ ավելի մեծ ճնշում կլիներ, եթե այդ հռչակագիրը չլիներ: Մի պետության մեջ, որտեղ ակտիվորեն տեղի է ունենում ասիմիլյացիայի քաղաքականություն, ամենայն հավանականությամբ, ազգային փոքրամասնությունները հաճախ ստիպված են նման քայլերի գնալ անվտանգության եւ ինքնության պահմանման խնդիրներից դրդված: Հիշենք, 1974 թ.-ի Կիպրոսի հետ կապված իրադարձությունները, երբ որոշ հայեր Թուրքիայում ծաղիկներ էին դնում Աթաթյուրքի արձանի դիմաց եւ պաշտպանում էին թուրքական կառավարությանը: Այսինքն՝ նույն պատրիարքի հայտարարությունը կամ 1974 թ.-ի ակցիան կարող է լինել ուղղակի գոյատեւման միջոց՝ այդ պահին պետությանն ինչ-որ մի բան տալու ձեւով:

- Ինչպե՞ս կգնահատեք Թուրքիայի ներսում այժմ տեղի ունեցող իրադարձությունները: Ինչպիսի՞ փոփոխությունների փուլում է գտնվում Թուրքիան:

- Ձերբակալություններն ու ճնշումները շարունակվում են: Մարդկանց ձերբակալում են եւ պահում անազատության մեջ ու անգամ ամիսներով նրանց մոտ կարող են չթողնել փաստաբանների: Իշխանություները երկարացրեցին արտակարգ դրության ժամկետը, ինչը եւ հնարավորություն է տալիս նման գործողություններ իրականացնել: Գիտեք, մինչ Էդրողանի իշխանության գալը, Թուրքիայի հասարակության մի մասը պայքարում էր «քեմալիզմի» դեմ: Թվում էր, թե Էրդողանի իշխանության գալով Թուրքիան կազատվի «քեմալիզմից»: Իրականում տեղի ունեցավ ճիշտ հակառակը, «քեմալիզմին» ավելացավ «էրդողանիզմը»: Եթե նախկինում թուրքական պետությունը հիմնվում էր թուրք ինքնության վրա, այժմ թուրք ինքնությանն ավելացվեց նաեւ կրոնական երանգ, այն է՝ սունի մահեմդական լինելու հանգամանքը: Սա ավելի է նեղացնում թուրքերի ինքնությունը: Այժմ սունի ինքնությունը համարվում է ամենաառաջնայինը: Եթե անգամ դու քուրդ ես եւ ունես սունի ինքնություն, ապա դու համարվում ես պետության համար լավ քաղաքացի: Նախկինում առաջնային էր համարվում թուրք լինելու հանգամանքը:

Տպել
69509 դիտում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան

Ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տա՞կ են եղել. նոր մանրամասներ «Crocus»-ի ահաբեկչության գործից

Կինը հայտնել է, որ ամուսինը հաճախակի ծեծել է իր անչափահաս դստերը, փորձել նրա հետ սեռական հարաբերություն ունենալ

Հարվածել է, այնուհետ լվացել հատակի և անգիտակից հարևանի դեմքի արյան հետքերը. սպանության նախաքննությունն ավարտվել է

Գևորգ Պապոյանը շվեյցարացի գործընկերոջ հետ քննարկել է փոխգործակցության ընդլայնման հնարավորությունը

Հայաստանն աշխարհի առաջ վերածվում է Արևմուտքի վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի. Զախարովա

Երթևեկության կազմակերպման փոփոխություն կլինի Միկոյան-Գալշոյան փողոցների խաչմերուկում

Պապա ջան, ես քեզ միշտ կկարոտեմ, կհանդիպենք մյուս կյանքում․ Արթուր Աբրահամը լուսանկարներ է հրապարակել

Ինդոնեզական բանակը համալրվել է թուրքական տանկերով

Ուկրաինային տրամադրված F-16-ները չեն կարող փոխել իրավիճակը մարտադաշտում, դրանք օրինական թիրախ կդառնան. Պուտին

Տավուշում՝ ռուսական ռազմաբազայում, նկատել են տաջիկների և ղրղզների, գուշակեք՝ սա ինչ կազմ է և ինչի են սպասում. Սաֆարյան

Վրաց խորհրդարանականներն այցելել են Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր

Ալիևի նախկին փեսան հայտարարել է՝ իրենց պատկանող «Crocus city»-ի վերականգնումը կախված է Պուտինի և Վորոբյովի կարծիքից

ՔԿԾ-ին անհրաժեշտ են վարորդներ. ովքեր և ինչպես կարող են դիմել

Հայաստանում վտարանդի կառավարություն ներկայացող բոլոր գրասենյակները պետք է փակել. Չախոյան

Այս անգամ դաշտ են նետել սիրելի պահեստայինին, որը մեկ շաբաթում մեկ ստորագրությամբ լուծարեց ԼՂ-ն. Հովհաննիսյան

Ընթանում է «Հայաստանը՝ որպես քաղաքակրթական խաչմերուկ» միջազգային գիտաժողովը (տեսանյութ)

Հայաստանի գոյությունը կարող է երաշխավորվել բացառապես եվրոպական ընտանիքում․ Արման Բաբաջանյան

ԿԳՄՍ նախարարն ու Ֆրանսիայի դեսպանն այցելել են ակադեմիական քաղաքի տարածք

Եթե մենք մնում ենք Ռուսաստանի հետ, խնդիրները լուծվելու են մեր հաշվին. Արամ Սարգսյան

2 զոհ, 7 վիրավոր. վթար Մարգարա-Վանաձոր-Տաշիր ճանապարհին

Գագիկ Սուրենյանը սպասված նորություն է հայտնել

«Տոյոտա»-ի 51-ամյա վարորդը, լինելով խմածության ամենաբարձր աստիճանի, բախվել է 3 մեքենայի

Քննչական կոմիտեի վետերանները հանդիպել են նորանշանակ քննիչների հետ

ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածները ևս 9 ամիս սոցիալական աջակցություն կստանան, ընդլայնվել է նաև շահառուների շրջանակը

Հայաստանը մարդասիրական օգնություն կցուցաբերի Գազային

Եկամուտների հայտարարագիր ներկայացնող քաղաքացիները պետք է իրականացնեն անձի նույնականացման գործընթաց․ ՊԵԿ

ԼՂ-ից բռնի տեղահանված շուրջ 17 հազար երեխա կրթություն է ստանում ՀՀ դպրոցներում

Խմելու ջրի սակագինը չի թանկանա

ԱՄՆ-ը համաձայն չէ Ադրբեջանի պնդումների հետ․ Մեթյու Միլլեր

Հայաստանը կստանա 92,3 մլն եվրոյի բյուջետային վարկ և 16 մլն եվրոյի դրամաշնորհ. ինչ նպատակների համար կծառայեն դրանք

Հայաստանում, բացի ՀՀ կառավարությունից, որևէ այլ կառավարություն չի կարող գոյություն ունենալ. Փաշինյան

Ադրբեջանի ՊԱԾ ղեկավարը Հայաստանին սպառնում է՝ մեղքը բարդելով Ֆրանսիայի վրա

«Կովկասի գերուհի» ռեստորանի մենեջերը կասկածվում է 11 միլիոն դրամ հափշտակելու համար

ԱԱԾ-ն հայտարարություն է տարածել

Հայաստանը ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու ծանուցում չի ուղարկել, բայց աշխատանքներին չի մասնակցում. Թասմագամբետով

Հաստատվել է նախադպրոցական հաստատության ղեկավարման իրավունքի քննության թեստավորման նոր հարցաշարը. ԿԳՄՍՆ

Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար փակ է

Հայ-վրացական սահման տանող ճանապարհի փակ հատվածը թեթև մարդատար մեքենաների համար բացվել է

Թալանել են Սայաթ-Նովա պողոտայի «Զիգզագ» խանութը. հափշտակվել է 5,5 մլն դրամի բջջային հեռախոս