Թուրք լրագրողը պատմում է՝ ինչպես են Թուրքիայի դպրոցներում պատմություն սովորեցնում

Օրեր առաջ Երևանում՝ «Հոդված 3» ակումբում, բացվեց ազգությամբ թուրք ֆոտոլրագրող Ումութ Վեդաթի «Ո՞վ եմ ես» խորագրով ցուցահանդեսը, որտեղ ներկայացված լուսանկարները պատմում եմ Թուրքիայում հայկական մշակութային ժառանգության, ինչպես նաեւ հեղինակի՝ որպես քաղաքացիական ակտիվիստի, կայացման ուղու մասին: Նա տարիներ շարունակ պայքարում եւ բարձրաձայնում է Թուրքիայում խտրականության, մշակութային ժառանգության պահպանման խնդիրները: Վեդաթը ծնունդով Ստամբուլից է, եւ ինչպես ինքն է նշում, դպրոցում ստիպված է եղել սովորել պատմությունը «պետության կողմից մշակված դասագրքերով»: «Սա մի մեխանիզմ է, որ պարտադրում է կամ մոռանալ ու վերացնել, կամ մերժել ու արհամարհել ճշմարտությունը», - մեզ հետ զրույցում հայտարարեց Ումութ Վեդաթը:

- Ումութ, բարի գալուստ Հայաստան: Ինչպե՞ս ձեզ մոտ ծագեց ցուցահանդես կազմակերպելու գաղափարը: Ի՞նչ կարող եք ասել Թուրքիայում հայկական մշակութային ժառանգության պահպանման խնդիրների մասին:

- Այս գաղափարի վրա ես սկսել եմ աշխատել 2008 թ.-ից: Արդեն 2010 թ.-ից հավաքում էի տվյալների բազա այս ծրագրի իրականացման համար: Ես գնացի Արեւմտյան Հայաստան եւ սկսեցի հենց այնտեղ հավաքել այդ տվյալները: Կարծում եմ` հայկական մշակութային ժառանգության մասին պատմել պետք է, այն քարտեզագրել` եւս, քանի որ տասը տարի հետո այդ ժառանգությունից ոչինչ չի մնա: Հատկապաես սիրիական պատերազմից հետո… Թուրքական կառավարությունը սկսեց օգտագործել այդ պատերազմը որպես «հնարավորություն» վերացնելու այն ամենը, ինչ մնացել է հայկական մշակութային ժառանգությունից: Հավաքված տվյալների հիման վրա ես այցելեցի բոլոր այն վայրերը, որտեղ մի բան պահպանվել էր այդ ժառանությունից. նկատի ունեմ շինությունները: Գնում էի բոլոր այդ վայրերը եւ տեսալուսանկարահանում էի: Այդ տվյալների ամփոփման հիմնա վրա էլ ցուցահանդես կազմակերպեցի Ստամբուլում: Երեւանի ցուցահանդեսը յուրօրինակ է այնքանով, որ ես փորձում եմ նաեւ անդրադառնալ Թուրքիայի կրթական համակարգի խնդրին, այն հակասությանը, որը գոյություն ունի ճշմատրության եւ թուրքական կթական համակարգի մատուցած իրականության մեջ: Իմ գործունեության արդյունքներն այս ուղղությամբ կամփոփվեն ֆիլմում:

- Ձեր ֆիլմը փաստա-վավերագրակա՞ն է լինելու, եթե այո, ապա ե՞րբ եք նախատեսում սկսել այն նկարահանել եւ ավարտել:

- Ամենայն հավանականությամբ ֆիլմն ավարտին կհասցվի 2018 թ.-ին: Այն կունենա փաստա-վավերագրական մաս, ինչպես նաեւ կլինի գեղարվեստական մաս: Ֆիլմը հիմնականում կարտահայտի իմ կյանքը, ցույց կտա, թե ով եմ ես: Սա նաեւ իմ կյանքի պատմությունն է: Արդեն վեց տարի է՝ ես հավաքում եմ հայկական մշակութային ժառանգության մասին տվյալների բազա:

- Դուք Թուրքիայի հասարակությունում եւ այդ երկրի կրթական համակարգում ձեւավորված մարդ եք, ով, ինչպես դուք եք նշում, բախվել է իրականությանը՝  իրական պատմությանը: Ի՞նչ փոխվեց ձեր մեջ, երբ տեղեկացաք պատմության այլ էջերին, իրականության մյուս կողմին: 

- Երբ ես իմացա ճշմարտությունը նույն ցեղասպանության իրողության մասին, սկզբում մի իրավիճակ էր, երբ ես բախվում էի դատարկությանը: Հասկացա, որ այն, ինչ իմացել եմ դպրոցում, այն ինչ ինձ հրամցվել է որպես պատմություն, ճշմարտությունը չէ: Ես կարիք ունեի այդ դատարկությունը լցնել նոր ինֆորմացիայով: Հայաստան գալով՝ ես առաջին անգամ հանդիպեցի ցեղասպանությունը վերապրած ընտանիքների սերունդների հետ, որոնց հետ հաղորդակցության ժամանակ առաջին անգամ բախվեցի էմոցիաների, որոնք նախկինում երբեք չէի ունեցել: Ի դեպ, սա ութերորդ անգամն է, որ գալիս եմ Հայաստան: Նույն էմոցիաների հիմքի վրա էլ, ես զգացի պատասխանատվություն: Որպես արվեստի ոլորտի մարդ համարում եմ, որ եթե ես դա չանեմ, երբեւէ ազատ չեմ լինի: Սա առաջին հերթին ինձ համար պատասխանատվություն է: Պատասխանատվություն է մի մարդու համար, ով ծնվել է Թուրքիայում եւ ժառանգել է ցեղասպանությունը որպես տեղի ունեցած իրողություն:

- Թուրքիայի հասարակությունը, հատկապես երիտասարդությունը որքանո՞վ է հետաքրքրված պատմության, այսպես ասած, «մութ էջերով»: Ամեն դեպքում այժմ կա համացանց, որ հնարավորություն է տալիս այս ամենի մասին ունենալ լայնածավալ տեղեկատվության տարբեր աղբյուրներ:

- Թուրքական ներկա կրթական համակարգում այնպես է, որ ցեղասպանության մասին ոչ դրական, ոչ էլ բացասական կարծիք չի հայտնվում: Այդ մասին ընդհանարապես չի խոսվում: Ուղղակի լռություն է, այսինքն՝ ճշմարտության մասին ոչ մի խոսք չկա: Խնդիրը շատ անհատական է: Անհատը կարող է այն, ինչ սովորել է, հարցականի տակ դնել կամ չանել դա: Այս պարագայում, եթե Թուրքիայում բնակվող շարքային երիտասարդին հարցնես՝ եղե՞լ է արդյոք ցեղասպանություն, նա, ամենայն հավանականությամբ, կասի «ոչ», քանի որ չունի տեղեկատվություն: Մյուս կողմից, այս հարցով դու նրան դնում ես մի իրավիճակի մեջ, երբ անվանում ես նրա նախնիներին մարդասպաններ, եւ այս հոգեբանական ծանր իրավիճակում նա կընտրի ամենահեշտ պատասխանը՝ ասելով «ոչ, նման բան չի եղել»:

- Հատկապես հուլիսյան չհաջողված ռազմական հեղաշրջման փորձից հետո Թուրքիայում սկսվել է բռնաճնշումների նոր ալիք: Ի՞նչ վիճակում են հայտնվել ազգային փոխրամասնությունները, հատկապես Թուրքիայում ապրող հայերը:

- Ներկայիս Թուրքիայի քաղաքականությունն ուղղված չէ փոքրամասնությունների դեմ: Այլ ուղղված է այն մարդկանց դեմ, ովքեր դեմ են դուրս գալիս իշխանություններին, պետությանը՝ անկախ նրանից` ով է մեծամասնության, ով փոքրամասնության ներկայացուցիչ: Ինչ վերաբերում է հայերին, ապա Պոլսո թեմի առաջնորդի մի քանի ամիս առաջ հրապարակած հռչակագիրը շատ քննադատվեց, սակայն ամենայն հավանակությամբ թուքական պետության կողմից հայերի նկատմամբ ավելի մեծ ճնշում կլիներ, եթե այդ հռչակագիրը չլիներ: Մի պետության մեջ, որտեղ ակտիվորեն տեղի է ունենում ասիմիլյացիայի քաղաքականություն, ամենայն հավանականությամբ, ազգային փոքրամասնությունները հաճախ ստիպված են նման քայլերի գնալ անվտանգության եւ ինքնության պահմանման խնդիրներից դրդված: Հիշենք, 1974 թ.-ի Կիպրոսի հետ կապված իրադարձությունները, երբ որոշ հայեր Թուրքիայում ծաղիկներ էին դնում Աթաթյուրքի արձանի դիմաց եւ պաշտպանում էին թուրքական կառավարությանը: Այսինքն՝ նույն պատրիարքի հայտարարությունը կամ 1974 թ.-ի ակցիան կարող է լինել ուղղակի գոյատեւման միջոց՝ այդ պահին պետությանն ինչ-որ մի բան տալու ձեւով:

- Ինչպե՞ս կգնահատեք Թուրքիայի ներսում այժմ տեղի ունեցող իրադարձությունները: Ինչպիսի՞ փոփոխությունների փուլում է գտնվում Թուրքիան:

- Ձերբակալություններն ու ճնշումները շարունակվում են: Մարդկանց ձերբակալում են եւ պահում անազատության մեջ ու անգամ ամիսներով նրանց մոտ կարող են չթողնել փաստաբանների: Իշխանություները երկարացրեցին արտակարգ դրության ժամկետը, ինչը եւ հնարավորություն է տալիս նման գործողություններ իրականացնել: Գիտեք, մինչ Էդրողանի իշխանության գալը, Թուրքիայի հասարակության մի մասը պայքարում էր «քեմալիզմի» դեմ: Թվում էր, թե Էրդողանի իշխանության գալով Թուրքիան կազատվի «քեմալիզմից»: Իրականում տեղի ունեցավ ճիշտ հակառակը, «քեմալիզմին» ավելացավ «էրդողանիզմը»: Եթե նախկինում թուրքական պետությունը հիմնվում էր թուրք ինքնության վրա, այժմ թուրք ինքնությանն ավելացվեց նաեւ կրոնական երանգ, այն է՝ սունի մահեմդական լինելու հանգամանքը: Սա ավելի է նեղացնում թուրքերի ինքնությունը: Այժմ սունի ինքնությունը համարվում է ամենաառաջնայինը: Եթե անգամ դու քուրդ ես եւ ունես սունի ինքնություն, ապա դու համարվում ես պետության համար լավ քաղաքացի: Նախկինում առաջնային էր համարվում թուրք լինելու հանգամանքը:

Տպել
69577 դիտում

Ինչ հարթակներով և երբ կհրապարակվի կամավոր ատեստավորման տեղի և ժամի վերաբերյալ տեղեկատվությունը

Սրբուհի Գալյանը նշանակվեց արդարադատության նախարար

Եվրախորհրդարանի շուրջ 5 տասնյակ պատգամավոր Ադրբեջանին կոչ է արել COP29-ին ընդառաջ ազատել բոլոր հայ գերիներին

ՄԱԿ-ի դատարանը կկայացնի Ադրբեջանի դեմ ՀՀ հայցի վերաբերյալ Բաքվի առաջ քաշած նախնական առարկությունների վճիռը

Դատավոր Լևոն Գրիգորյանը կարգապահական պատասխանատվության է ենթարկվել, ստացել նկատողություն

ԵՄ պատվիրակությունը ՀՀ-ում է՝ մշակելու վիզաների ազատականացման մասին բանակցությունների ծրագիրը. փոխնախարար

Դատավոր Ռազմիկ Մարիկյանը ենթարկվել է կարգապահական պատասխանատվության

ԱԳ փոխնախարարը՝ Ադրբեջանի դեսպանի կողմից Բելգիայում Տիգրան Բալայանի նկատմամբ հնչեցրած սպառնալիքների մասին

Բացահայտվել է էլեկտրատեխնիկայի առևտրի ոլորտում 1,3 մլրդ դրամի ստվերային շրջանառության դեպք (տեսանյութ)

Մի քանի ժամով կհոսանքազրկվեն Երևանի և 9 մարզի բազմաթիվ հասցեներ

Բելգիայում ՀՀ դեսպան Տիգրան Բալայանը հայտնել է Ադրբեջանի դեսպանից մահվան սպառնալիքներ ստանալու մասին. Politico

Մահվան ելքով վրաերթ Երևանում. 48-ամյա կինը տեղում մահացել է

Հայաստանի պատանի շախմատիստներն աշխարհի առաջնությունում առաջատար դիրքերում են

17 կամուրջ‚ 2 թունել‚ 5 տրանսպորտային հանգույց. ինչ աշխատանքներ են կատարվում Քաջարան-Ագարակ ճանապարհին

Ձորաղբյուրում ավտովթար-հրդեհի հետևանքով հիվանդանոց տեղափոխված վարորդները մահացել են

Ծառից կախված վիճակում հայտնաբերվել է 31-ամյա քաղաքացու դին

ԱՄՆ-ը՝ աշխարհի ուշադրության կենտրոնում. թեժ պայքարից հետո ինչպես են կազմակերպվելու նախագահական ընտրությունները

Այն, որ «Բալասանյան դաշինք»-ը վայր է դրել մանդատները, մամուլից ենք իմացել, քննարկում չենք ունեցել. Ալեքսանյան

Աշնանային Երևանում ընթրեցի Իսլանդիայի նախկին առաջին տիկին, իմ լավ բարեկամ Էլիզա Ռիդի հետ. Հակոբյան (տեսանյութ)

Ղազախստանն աջակցում է Հայաստանի և Ադրբեջանի՝ երկկողմ հարաբերություններում նոր էջ բացելու ձգտումներին. Տոկաև

Վալենսիայում ջրհեղեղի պատճառով դասերը չեղարկվել են, սահմանափակումներ են մտցվել. հայտնի է 220 զոհի մասին

Ուշիի ոլորաններում տեղի ունեցած խոշոր ավտովթարի զոհերի թիվն ավելացել է. ովքեր են մահացածներն ու վիրավորները

Սերժ Սարգսյանի եղբորորդի Նարեկ Սարգսյանն ազատ է արձակվել ՔԿՀ-ից

Միջազգային գիտաժողով, ներկայացումներ. Երևանում անցկացվում են Ֆրանկոֆոն թատերական ամենամյա հանդիպումները

Գերմանիայի ԱԳ նախարարը չհայտարարված այցով ժամանել է Կիև

Իշխան Սաղաթելյանն իր մեջ «ուժ է գտել» ու խոսել. ի՞նչ «հրաշքի» կամ «արմագեդոնի» է նա սպասում

Ձևավորվել են ՆԳՆ ոստիկանության չորս հենասյունային ուղղություններից ևս երկուսը

Առողջապահության նախարարությունն ու ֆրանսիական Վիեննը համագործակցության նոր ուղղություններ կծրագրեն

Ռուսաստանի և Ադրբեջանի վարչապետները համագործակցության հարցեր են քննարկել

Ծաղրածուներին քաղաքական դաշտ բերել չի կարելի, Հայկ Մարությանը, թե ամոթ ունենա, հողում գլուխը կթաղի. Խաչատրյան

Աննա Հակոբյանը ներկա է գտնվել ՀՀ Ազգային հերոս Վահագն Ասատրյանի հիշատակին նվիրված հուշ-ցերեկույթին (տեսանյութ)

Շիրակի մարզպետը մեկնում է արձակուրդ. ով կփոխարինի Մուշեղ Մուրադյանին

Թբիլիսիի կենտրոնում մեկնարկել է ընդդիմության հանրահավաքը. Ռուսթավելիի պողոտան փակվել է (տեսանյութ)

Մեքենաներ են բախվել, «Գազել»-ը կողաշրջվել է. կան տուժածներ (լուսանկարներ)

Վրաստանում ուժեղացվել է խորհրդարանի շենքի անվտանգությունը. ԶԼՄ ներկայացուցիչներին խնդրել են լքել այն

Տնտեսության դիվերսիֆիկացում և ոչ միայն. ինչ են քննարկել Գևորգ Պապոյանն ու ԵՄ պատվիրակության ղեկավարը

30-ամյա տղամարդու սպանության համար մեղադրանք է ներկայացվել 29-ամյա համագյուղացուն. ինչ է կատարվել Մեղրաշենում

Ucom-ի աշխատակիցները մասնակցել են Վայոց Ձորում անտառի վերականգման աշխատանքին

Աշխատանքային առօրյա. Աննա Հակոբյանը տեսանյութ է հրապարակել

Քիմ Քարդաշյանը կրել է արքայադուստր Դիանայի խաչը․ նա աճուրդում այն գնել է 200 հազար դոլարով