Թուրք լրագրողը պատմում է՝ ինչպես են Թուրքիայի դպրոցներում պատմություն սովորեցնում

Օրեր առաջ Երևանում՝ «Հոդված 3» ակումբում, բացվեց ազգությամբ թուրք ֆոտոլրագրող Ումութ Վեդաթի «Ո՞վ եմ ես» խորագրով ցուցահանդեսը, որտեղ ներկայացված լուսանկարները պատմում եմ Թուրքիայում հայկական մշակութային ժառանգության, ինչպես նաեւ հեղինակի՝ որպես քաղաքացիական ակտիվիստի, կայացման ուղու մասին: Նա տարիներ շարունակ պայքարում եւ բարձրաձայնում է Թուրքիայում խտրականության, մշակութային ժառանգության պահպանման խնդիրները: Վեդաթը ծնունդով Ստամբուլից է, եւ ինչպես ինքն է նշում, դպրոցում ստիպված է եղել սովորել պատմությունը «պետության կողմից մշակված դասագրքերով»: «Սա մի մեխանիզմ է, որ պարտադրում է կամ մոռանալ ու վերացնել, կամ մերժել ու արհամարհել ճշմարտությունը», - մեզ հետ զրույցում հայտարարեց Ումութ Վեդաթը:

- Ումութ, բարի գալուստ Հայաստան: Ինչպե՞ս ձեզ մոտ ծագեց ցուցահանդես կազմակերպելու գաղափարը: Ի՞նչ կարող եք ասել Թուրքիայում հայկական մշակութային ժառանգության պահպանման խնդիրների մասին:

- Այս գաղափարի վրա ես սկսել եմ աշխատել 2008 թ.-ից: Արդեն 2010 թ.-ից հավաքում էի տվյալների բազա այս ծրագրի իրականացման համար: Ես գնացի Արեւմտյան Հայաստան եւ սկսեցի հենց այնտեղ հավաքել այդ տվյալները: Կարծում եմ` հայկական մշակութային ժառանգության մասին պատմել պետք է, այն քարտեզագրել` եւս, քանի որ տասը տարի հետո այդ ժառանգությունից ոչինչ չի մնա: Հատկապաես սիրիական պատերազմից հետո… Թուրքական կառավարությունը սկսեց օգտագործել այդ պատերազմը որպես «հնարավորություն» վերացնելու այն ամենը, ինչ մնացել է հայկական մշակութային ժառանգությունից: Հավաքված տվյալների հիման վրա ես այցելեցի բոլոր այն վայրերը, որտեղ մի բան պահպանվել էր այդ ժառանությունից. նկատի ունեմ շինությունները: Գնում էի բոլոր այդ վայրերը եւ տեսալուսանկարահանում էի: Այդ տվյալների ամփոփման հիմնա վրա էլ ցուցահանդես կազմակերպեցի Ստամբուլում: Երեւանի ցուցահանդեսը յուրօրինակ է այնքանով, որ ես փորձում եմ նաեւ անդրադառնալ Թուրքիայի կրթական համակարգի խնդրին, այն հակասությանը, որը գոյություն ունի ճշմատրության եւ թուրքական կթական համակարգի մատուցած իրականության մեջ: Իմ գործունեության արդյունքներն այս ուղղությամբ կամփոփվեն ֆիլմում:

- Ձեր ֆիլմը փաստա-վավերագրակա՞ն է լինելու, եթե այո, ապա ե՞րբ եք նախատեսում սկսել այն նկարահանել եւ ավարտել:

- Ամենայն հավանականությամբ ֆիլմն ավարտին կհասցվի 2018 թ.-ին: Այն կունենա փաստա-վավերագրական մաս, ինչպես նաեւ կլինի գեղարվեստական մաս: Ֆիլմը հիմնականում կարտահայտի իմ կյանքը, ցույց կտա, թե ով եմ ես: Սա նաեւ իմ կյանքի պատմությունն է: Արդեն վեց տարի է՝ ես հավաքում եմ հայկական մշակութային ժառանգության մասին տվյալների բազա:

- Դուք Թուրքիայի հասարակությունում եւ այդ երկրի կրթական համակարգում ձեւավորված մարդ եք, ով, ինչպես դուք եք նշում, բախվել է իրականությանը՝  իրական պատմությանը: Ի՞նչ փոխվեց ձեր մեջ, երբ տեղեկացաք պատմության այլ էջերին, իրականության մյուս կողմին: 

- Երբ ես իմացա ճշմարտությունը նույն ցեղասպանության իրողության մասին, սկզբում մի իրավիճակ էր, երբ ես բախվում էի դատարկությանը: Հասկացա, որ այն, ինչ իմացել եմ դպրոցում, այն ինչ ինձ հրամցվել է որպես պատմություն, ճշմարտությունը չէ: Ես կարիք ունեի այդ դատարկությունը լցնել նոր ինֆորմացիայով: Հայաստան գալով՝ ես առաջին անգամ հանդիպեցի ցեղասպանությունը վերապրած ընտանիքների սերունդների հետ, որոնց հետ հաղորդակցության ժամանակ առաջին անգամ բախվեցի էմոցիաների, որոնք նախկինում երբեք չէի ունեցել: Ի դեպ, սա ութերորդ անգամն է, որ գալիս եմ Հայաստան: Նույն էմոցիաների հիմքի վրա էլ, ես զգացի պատասխանատվություն: Որպես արվեստի ոլորտի մարդ համարում եմ, որ եթե ես դա չանեմ, երբեւէ ազատ չեմ լինի: Սա առաջին հերթին ինձ համար պատասխանատվություն է: Պատասխանատվություն է մի մարդու համար, ով ծնվել է Թուրքիայում եւ ժառանգել է ցեղասպանությունը որպես տեղի ունեցած իրողություն:

- Թուրքիայի հասարակությունը, հատկապես երիտասարդությունը որքանո՞վ է հետաքրքրված պատմության, այսպես ասած, «մութ էջերով»: Ամեն դեպքում այժմ կա համացանց, որ հնարավորություն է տալիս այս ամենի մասին ունենալ լայնածավալ տեղեկատվության տարբեր աղբյուրներ:

- Թուրքական ներկա կրթական համակարգում այնպես է, որ ցեղասպանության մասին ոչ դրական, ոչ էլ բացասական կարծիք չի հայտնվում: Այդ մասին ընդհանարապես չի խոսվում: Ուղղակի լռություն է, այսինքն՝ ճշմարտության մասին ոչ մի խոսք չկա: Խնդիրը շատ անհատական է: Անհատը կարող է այն, ինչ սովորել է, հարցականի տակ դնել կամ չանել դա: Այս պարագայում, եթե Թուրքիայում բնակվող շարքային երիտասարդին հարցնես՝ եղե՞լ է արդյոք ցեղասպանություն, նա, ամենայն հավանականությամբ, կասի «ոչ», քանի որ չունի տեղեկատվություն: Մյուս կողմից, այս հարցով դու նրան դնում ես մի իրավիճակի մեջ, երբ անվանում ես նրա նախնիներին մարդասպաններ, եւ այս հոգեբանական ծանր իրավիճակում նա կընտրի ամենահեշտ պատասխանը՝ ասելով «ոչ, նման բան չի եղել»:

- Հատկապես հուլիսյան չհաջողված ռազմական հեղաշրջման փորձից հետո Թուրքիայում սկսվել է բռնաճնշումների նոր ալիք: Ի՞նչ վիճակում են հայտնվել ազգային փոխրամասնությունները, հատկապես Թուրքիայում ապրող հայերը:

- Ներկայիս Թուրքիայի քաղաքականությունն ուղղված չէ փոքրամասնությունների դեմ: Այլ ուղղված է այն մարդկանց դեմ, ովքեր դեմ են դուրս գալիս իշխանություններին, պետությանը՝ անկախ նրանից` ով է մեծամասնության, ով փոքրամասնության ներկայացուցիչ: Ինչ վերաբերում է հայերին, ապա Պոլսո թեմի առաջնորդի մի քանի ամիս առաջ հրապարակած հռչակագիրը շատ քննադատվեց, սակայն ամենայն հավանակությամբ թուքական պետության կողմից հայերի նկատմամբ ավելի մեծ ճնշում կլիներ, եթե այդ հռչակագիրը չլիներ: Մի պետության մեջ, որտեղ ակտիվորեն տեղի է ունենում ասիմիլյացիայի քաղաքականություն, ամենայն հավանականությամբ, ազգային փոքրամասնությունները հաճախ ստիպված են նման քայլերի գնալ անվտանգության եւ ինքնության պահմանման խնդիրներից դրդված: Հիշենք, 1974 թ.-ի Կիպրոսի հետ կապված իրադարձությունները, երբ որոշ հայեր Թուրքիայում ծաղիկներ էին դնում Աթաթյուրքի արձանի դիմաց եւ պաշտպանում էին թուրքական կառավարությանը: Այսինքն՝ նույն պատրիարքի հայտարարությունը կամ 1974 թ.-ի ակցիան կարող է լինել ուղղակի գոյատեւման միջոց՝ այդ պահին պետությանն ինչ-որ մի բան տալու ձեւով:

- Ինչպե՞ս կգնահատեք Թուրքիայի ներսում այժմ տեղի ունեցող իրադարձությունները: Ինչպիսի՞ փոփոխությունների փուլում է գտնվում Թուրքիան:

- Ձերբակալություններն ու ճնշումները շարունակվում են: Մարդկանց ձերբակալում են եւ պահում անազատության մեջ ու անգամ ամիսներով նրանց մոտ կարող են չթողնել փաստաբանների: Իշխանություները երկարացրեցին արտակարգ դրության ժամկետը, ինչը եւ հնարավորություն է տալիս նման գործողություններ իրականացնել: Գիտեք, մինչ Էդրողանի իշխանության գալը, Թուրքիայի հասարակության մի մասը պայքարում էր «քեմալիզմի» դեմ: Թվում էր, թե Էրդողանի իշխանության գալով Թուրքիան կազատվի «քեմալիզմից»: Իրականում տեղի ունեցավ ճիշտ հակառակը, «քեմալիզմին» ավելացավ «էրդողանիզմը»: Եթե նախկինում թուրքական պետությունը հիմնվում էր թուրք ինքնության վրա, այժմ թուրք ինքնությանն ավելացվեց նաեւ կրոնական երանգ, այն է՝ սունի մահեմդական լինելու հանգամանքը: Սա ավելի է նեղացնում թուրքերի ինքնությունը: Այժմ սունի ինքնությունը համարվում է ամենաառաջնայինը: Եթե անգամ դու քուրդ ես եւ ունես սունի ինքնություն, ապա դու համարվում ես պետության համար լավ քաղաքացի: Նախկինում առաջնային էր համարվում թուրք լինելու հանգամանքը:

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
69586 դիտում

Պարգևատրվել են Ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության 55 կգ քաշային կարգի մրցանակակիրները

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց կտա

Վթարային ջրանջատում Արարատում. որ քաղաքում և գյուղերում ջուր չի լինի նոյեմբերի 22-23-ին

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը Բաքվում մասնակցել է COP-29-ի գագաթնաժողովին

Տեղի է ունեցել Հայաստանի և Իրանի ԱԳ նախարարների հեռախոսազրույցը. ինչ է քննարկվել

Ոչ պրոֆեսիոնալների պատճառով մարդիկ վստահությունը կորցնում են ամբողջ իշխանության նկատմամբ. քաղաքագետ. տեսանյութ

Ինչ իրավիճակ է հանրապետության ճանապարհներին

ՀՀ-Իրան էլեկտրաէներգիայի փոխհոսքը 350 ՄՎտ-ից կդառնա 1200. ավարտին կհասցվի օդային գծի և ենթակայանի կառուցումը

Թեև համակարգում փախստականների խնդիրները կարևորագույններից են, հաճախ չեն արժանանում պատշաճ ուշադրության. ՄԻՊ

Ժամկետային զինծառայող Արման Ավագյանը հաղթել է իտալացի մասնակցին

Մհեր Գրիգորյանն ընդունել է միջազգային հեղինակավոր Ֆոսթեր ընդ Փարթներս ճարտապետական ընկերության պատվիրակությանը

Գերմանիան կշարունակի քաղաքական աջակցությունը Հայաստանին. Հոֆրայթերի գլխավորած պատվիրակությունն այցելել է ԱԺ

ԱՄՆ քաղաքացին մեղավոր է ճանաչվել դաշնային աշխատակիցների սպանությունները նախապատրաստելու համար

Առանձնապես ծանր հանցագործություն է բացահայտվել․ կասկածյալը «Պույի Արմենի» որդին է, տուժածը՝ «Կյաժ Կարենը»

Ժամկետային զինծառայողներ Սամվել Գրիգորյանը և Հրայր Ալիխանյանը բրոնզե մեդալներ են նվաճել

Կոչ ենք անում Բաքվին և Երևանին բաց չթողնել պատմական հնարավորությունը, խաղաղությունը մոտ է, քան երբևէ. Ֆիդան

ՆԳ նախարարությանը կից Կանանց հարցերով խորհրդի հանդիպում է անցկացվել Գյումրիում. ինչ է քննարկվել

Միրզոյանը Անտոն Հոֆրայթերին է ներկայացրել Հարավային Կովկասում կայուն խաղաղության հաստատման ՀՀ տեսլականը

Այս պահին թիմային աղյուսակում ԶՈՒ հավաքականը հունահռոմեական ոճում 1-ին հորիզոնականում է. Պապիկյան

Անհետ կորած զինծառայողների ընտանիքները կշարունակեն սոցիալական աջակցություն ստանալ

2024-ին կալանքի կիրառման դեպքերը նվազել են 6 տոկոսային կետով, ավելացել է կիրառված այլ խափանման միջոցների թիվը

Ժամկետային զինծառայող Տիգրան Մինասյանն արծաթե մեդալ է նվաճել

Հայ-էստոնական հարաբերություններն արագընթաց են զարգանում. Արսեն Թորոսյանն ընդունել է դեսպանին

Կպչուն ժապավենով պատին ամրացված «The Comedian» բանանը աճուրդում վաճառվել է 6,2 միլիոն դոլարով. ով է գնորդը

Անդրադարձ է կատարվել խաղաղության պայմանագրի քննարկումներին. վարչապետն ընդունել է Բունդեսթագի պատվիրակությանը

Բելգիացի քաղաքական գործիչները Ադրբեջանին կոչ են արել դուրս բերել զորքերը Հայաստանի ինքնիշխան տարածքից

ԱԳ փոխնախարարը Բենժամեն Հադադին է ներկայացրել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը

Միջազգային քրեական դատարանը Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուին ձերբակալման հրաման է տվել

Հանքաքար վերամշակող ընկերությունում ապօրինի ջրառ է իրականացվել

Զախարովային ուղիղ եթերի պահին զանգահարել և խնդրել են չմեկնաբանել բալիստիկ հրթիռների թեման

«Կոկաին»-ի պարկեր՝ ՀՀ ժամանած օտարերկրացու մարմնում. կանխվել է 550 հազար դոլարի թմրամիջոցի ներմուծման փորձը

«Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման հավաքին մասնակցելու համար առաջարկել են 6-8000 դրամ․ գործը դատարանում է

Եվրոն էժանացել է. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան նոյեմբերի 21-ին

Դալմայի այգիների տարածքում մի ամբողջ զինանոց է հայտնաբերվել

ՄՊՀ-ն հորդորում է ինտերնետ շահումով խաղերի և վիճակախաղերի գովազդներ ստացած քաղաքացիներին դիմել հանձնաժողով

6 ամսով կսահմանափակվի խոզերի ներմուծումը Հայաստան

Ամիօ բանկը ԵԴԹ «Երեք ընկեր» ներկայացման գլխավոր գործընկերն է

Պատուհանի ճաղավանդակները պոկելով՝ մտել են տուն, գողացել՝ 3 մլն դրամ, 20 հազար ԱՄՆ դոլար, 8 կտոր ոսկյա զարդ

«Ռոսիա Մոլ»-ի մոտ հայտնաբերվել է Հնդկաստանի քաղաքացու դի

Վստահ եմ, որ Հայաստանում ֆուտբոլի ապագան պայծառ է. ՖԻՖԱ-ի նախագահը հանդիպել է Արմեն Մելիքբեկյանի հետ