Սուպերմարկետներում աշխատելը վտանգավոր է առողջության համար. «Երեւան սիթիում» հանգստի օր չկա

Հայաստանում աշխատողների իրավունքների պաշտպանությունը լրջագույն խնդիր է: Գործատուները հաճախ չեն դիմանում մարդուն շահագործելու գայթակղությանը, իսկ երբեմն էլ իրենց պարզապես ստրկատեր են զգում:

Վերջերս տեղեկացանք, որ «Երեւան սիթի» սուպերմարկետների ցանցում անպատկերացնելի աշխատանքային գրաֆիկ է: Մարդիկ այստեղ աշխատում են ամեն օր՝ առանց հանգստյան շաբաթ-կիրակիների եւ առանց ամենամյա նվազագույն արձակուրդի:

Լուրը հավելյալ ճշտելու ընթացքում պարզեցինք նաեւ հետեւյալը. սուպերմարկետի հսկիչ-վաճառողները, որոնք աշխատավայրում անընդմեջ ոտքի վրա են, աշխատում են օրական 6.5-7 ժամ, ամենաբարձր վարձատրությունը գաստրոնոմում է՝ ամսական 90 հազար դրամ, կաթնամթերքի բաժնում՝ 80 հազար դրամ, մնացած բաժիններում՝ նպարեղեն, տնտեսական եւ այլն, 75 հազար: Եթե բերված թվերը բաժանենք ամսվա 30 օրերի վրա, ապա կստացվի, որ այս աշխատակիցները օրական ստանում են 2500-3000 դրամ:

«Հանգստյան օր չունենք: Եթե ուզում ենք գնալ, մեր հաշվին է դա»,- ասաց «Երեւան սիթի» սուպերմարկետի աշխատակիցներից մեկը: Արձակուրդ նույնպես չի տրամադրվում, բայց եթե աշխատողն, այնուամենայնիվ, ցանկանում է որոշ ժամանակով հանգստանալ, դարձյալ այդ օրերի համար չի վճարվում: «Արձակուրդը նույնպես մեր հաշվին է: Թույլատրվում է 14-15 օր՝ ամենաշատը»,- ասաց «Երեւան սիթիի» աշխատակիցներից մեկը: Սուպերմարկետի դրամարկղում աշխատանքային օրն ավելի երկար է՝ 8 ժամ: Փոքր-ինչ բարձր է նաեւ աշխատավարձը:

«Երեւան սիթիում» շաբաթական աշխատաժամանակը կազմում է 45.5-ից 56 ժամ:

Այլ սուպերմարկետներում աշխատողների իրավունքների պաշտպանվածության առումով իրավիճակը էապես չի տարբերվում վերը նկարագրվածից.

Օրինակ՝ «ՎԱՍ» սուպերմարկետներում աշխատանքային օրը 8.5 ժամ է (աշխատավարձը՝ 70 հազար դրամ): Հանգստյան օրերը՝ ամսվա մեջ 2-3 անգամ: Արձակուրդ չկա: Շաբաթական աշխատաժամանակը կազմում է 59.5 ժամ:

«Ծիրան» սուպերմարկետների ցանցում աշխատակիցներն աշխատում են ամեն օր՝ 8-ական ժամ: «Հանգստյան օր լինում է այն դեպքում, երբ որ «գիշեր ենք գալիս»: 15-օրը մեկ «գիշեր ենք գալիս»: Ե՛վ էդ օրն ենք ամբողջ ցերեկը տանը լինում, գիշերը ժամը 12-ին նոր գալիս գործի մինչեւ առավոտյան 8-ը, ե՛ւ մյուս օրն ենք տանը լինում: Որ քնենք, էլի: Երկու օր, փաստորեն, տանն ես լինում»,- սուպերմարկետում սահմանված աշխատանքային գրաֆիկը ներկայացրեց աշխատակիցներից մեկը: Շաբաթական աշխատաժամանակն այստեղ հիմնականում կազմում է 56 ժամ:

«ՍԱՍ» սուպերմարկետների ցանցում աշխատանքային օրն ունի 8 ժամ: Շաբաթվա մեկ օրն աշխատողները հանգստանում են: Արձակուրդի իրավունք տրամադրվում է տարեկան մեկ անգամ՝ մեկ շաբաթով: Այդ ժամանակահատվածի դիմաց աշխատողները չեն վճարվում: Շաբաթական աշխատաժամանակը կազմում է 48 ժամ:

Վերոնշյալ սուպերմարկետներից առնվազն երկուսը կապվում են Ազգային ժողովի պատգամավորների, այսինքն՝ օրենսդիր մարմինը ներկայացնող անձանց անունների հետ: «Երեւան սիթին»՝ Սամվել Ալեքսանյանի, «ՍԱՍ» սուպերմարկետը՝ Արտակ Սարգսյանի: Մինչդեռ առեւտրի այս կենտրոններում աշխատակիցներին ներկայացվող աշխատանքային պահանջները խիստ հակասում են ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքին:

 

Իրականում ինչ իրավունք ունեն տվյալ դեպքում սուպերմարկետների աշխատակիցները

 

Մեջբերենք մի քանի դրույթ՝ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքից:

Հոդված 139. Աշխատաժամանակի տեւողությունը

1. Աշխատաժամանակի նորմալ տեւողությունը չի կարող անցնել շաբաթական 40 ժամից:

Հոդված 144. Արտաժամյա աշխատանքի սահմանափակումները

...

2. Գործատուն կարող է աշխատողին ներգրավել արտաժամյա աշխատանքների միայն սույն օրենսգրքի 145-րդ հոդվածով նախատեսված բացառիկ դեպքերում:

Հոդված 145. Արտաժամյա աշխատանքը թույլատրելու բացառիկ դեպքերը

1. Արտաժամյա աշխատանքը թույլատրվում է հետեւյալ բացառիկ դեպքերում, եթե`

1) կատարվում է պետության պաշտպանության, ինչպես նաեւ տարերային աղետների, տեխնոլոգիական վթարների, համաճարակների, դժբախտ պատահարների, հրդեհների եւ արտակարգ բնույթ կրող այլ դեպքերի կանխարգելման կամ դրանց հետեւանքների վերացման համար անհրաժեշտ աշխատանք.

2) անհրաժեշտ է ավարտել սկսած աշխատանքը, որը պատահական կամ չնախատեսված խոչընդոտների պատճառով չէր կարող ավարտվել նորմալ աշխատաժամանակի ընթացքում, եւ եթե սկսած աշխատանքների դադարեցումը կարող է առաջացնել նյութերի փչացում, ոչնչացում կամ սարքավորումների անսարքություն.

3) իրականացվում է այնպիսի մեխանիզմների կամ սարքավորումների նորոգման կամ վերականգնման աշխատանքներ, որոնց անսարքության հետեւանքով ընդհատվել է զգալի թվով աշխատողների աշխատանքը.

4) աշխատանքի չի ներկայացել հերթափոխային աշխատողը, ինչը կարող է հանգեցնել աշխատանքի անընդհատության խաթարման: Այդ դեպքերում գործատուն կամ նրա ներկայացուցիչը պարտավոր է անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել բացակայողին այլ աշխատողով փոխարինելու համար.

5) կատարվում են բեռնման կամ բեռնաթափման եւ դրանց հետ կապված այլ աշխատանքներ` առաքման եւ նշանակման կետերում բեռների կուտակումը եւ տրանսպորտային միջոցների պարապուրդը կանխելու կամ վերացնելու, կազմակերպության պահեստներն ազատելու համար.

6) առկա է գործատուի պայմանագրային պարտավորությունների անհապաղ կատարման անհրաժեշտությունը:

 (Սուպերմարկետներն, ինչպես տեսնում ենք, բացառությունների մեջ չեն տեղավորվում):

 Հոդված 155. Ամենշաբաթյա անընդմեջ հանգիստը

...

5. Ամենշաբաթյա անընդմեջ հանգիստը չպետք է պակաս լինի 35 ժամից:

...

6. Հանգստյան օրերին աշխատողներին արգելվում է ներգրավել աշխատանքներում, բացառությամբ այն աշխատանքների, որոնց դադարեցումը արտադրության տեխնիկական պատճառներով անհնար է, կամ որոնք անհրաժեշտ են բնակչության սպասարկման, ինչպես նաեւ անհետաձգելի նորոգման, բեռնման կամ բեռնաթափման աշխատանքների կատարման համար:

 Հոդված 158. Ամենամյա արձակուրդը

1. Ամենամյա արձակուրդն աշխատանքային օրերով հաշվարկվող ժամանակահատված է, որը տրամադրվում է աշխատողին հանգստանալու եւ աշխատունակությունը վերականգնելու համար: Այդ ընթացքում պահպանվում է նրա աշխատատեղը (պաշտոնը) եւ վճարվում է միջին աշխատավարձը:

 Հոդված 159. Ամենամյա նվազագույն արձակուրդը

 1. Ամենամյա նվազագույն արձակուրդի տեւողությունը հնգօրյա աշխատանքային շաբաթվա դեպքում 20 աշխատանքային օր է, իսկ վեցօրյա աշխատանքային շաբաթվա դեպքում` 24 աշխատանքային օր:

Ահա օրենքի դրույթները: Բայց ո՞վ պետք է հետեւի, թե Հայաստանում որքանով են պաշտպանվում աշխատողների իրավունքները: Համապատասխան պետական մարմին գոնե առայժմ գոյություն չունի, եւ միակ այլընտրանքը, որի միջոցով կարող են աշխատողները խնդրի լուծում ակնկալել, դատարանն է: ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարության աշխատանքի պետական տեսչությունը 2013 թվականին միավորվեց առողջապահության նախարարության պետական հիգիենիկ եւ հակահամաճարակային տեսչության հետ: Միացյալ՝ առողջապահական պետական տեսչությունը նախորդ տարի դարձավ տեսչական մարմին, բայց դրա կանոնադրական գործառույթների մեջ չեն մտնում աշխատանքի իրավունքի նկատմամբ վերահսկողությունը: Առողջապահության նախարարության այս ստորաբաժանումը միայն իրավունք ունի վերահսկողություն իրականացնել աշխատողների առողջության պահպանման եւ անվտանգության ապահովման բնագավառում:

Առանց հանգստի աշխատող մարդը կարող է ձեռք բերել ցանկացած հիվանդություն

ՀՀ գլխավոր նեւրոպաթոլոգ, պրոֆեսոր Գուրգեն Հովհաննիսյանը, մեր խնդրանքով անդրադառնալով այն հարցին, թե մարդու առողջության համար ինչ վտանգ կարող է ներկայացնել առանց հանգստի աշխատանքը, ասաց.

«Յուրաքանչյուր մարդու օրգանիզմ ունի իր ռեզերվը, որը վերականգնվում է աշխատանքային օրվա ավարտից հետո, երբ որ նա հանգստանում է: Բայց այդ ռեզերվը անսահման չէ: Ուշ թե շուտ գալիս է ժամանակ, երբ ռեզերվը սպառվում է: Դա կարող է տեղի ունենալ, երբ մարդը կատարում է ծանր աշխատանք եւ չի հասցնում վերականգվել հանգստյան 10-12 ժամվա ընթացքում, կամ եթե երկար տարիներ աշխատում է առանց հանգստյան օրերի: Այսինքն՝ ամեն օր գնում է գործի: Եթե ռեզերվը սպառվում է, թուլանում է մարդու իմունիտետը, այսինքն՝ պաշտպանողական ֆունկցիան: Այդ դեպքում նրա մոտ կարող է առաջանալ ցանկացած հիվանդություն: Նույնիսկ գրիպը (որն, իրականում իհարկե թեթեւ հիվանդություն չէ), տանում է ավելի ծանր: Եթե սովորական մարդու գրիպը մեկ շաբաթում կամ տասն օրում լավանում է, թույլ իմունիտետ ունեցողը կարող է երկու-երեք շաբաթ լինել գրիպոզ վիճակում, ջերմել եւ այլն»,- ասաց Գուրգեն Հովհաննիսյանը:

Բայց, ըստ նրա, առաջին հերթին ի հայտ են գալիս հոգեբանական խնդիրներ ու դեպրեսիվ վիճակ:

«Այդ մարդիկ ընկնում են դեպրեսիայի մեջ: Նրանց մոտ զարգանում է մշտական ցավային համախտանիշ, հիմնականում՝ գլխացավ, բայց կարող է եւ մարմնի տարբեր մասերում ունենան մշտական ցավեր՝ առանց որեւիցե օրգանական ախտահարման: Տրամադրության անկում է տեղի ունենում: Մարդը չի կարողանում նորմալ շփվել իր շրջապատի հետ, ջղային է լինում, անտարբեր է դառնում ամեն ինչի նկատմամբ: Գրականության մեջ նկարագրվում է, որ նույնիսկ սիրող ամուսինների բաժանություններ են լինում: Բնականաբար, նաեւ սկսվում են արյան ճնշման տատանումներ, իսկ դա ռիսկի գործոն է ինֆարկտի եւ ինսուլտի համար»,- շարունակեց հանրապետության գլխավոր մասնագետը:  

Նա նկատեց, որ զարգացած երկրներում՝ թե՛ պետական եւ թե՛ մասնավոր օղակներում, աշխատողներին արձակուրդ են ուղարկում պատադիր կերպով, որովհետեւ հասկանում են՝ առանց ուժերը վերականգնելու նա երկար ու արդյունավետ աշխատել ի վիճակի չէ:

«Առանց հանգստի աշխատելու դեպքում առաջ է գալիս խրոնիկ հոգնածության համախտանիշ, մարդիկ չեն կարողանում իրենց պոտենցիալը իրացնել: Աշխատանքի վայրում սկսում են թերի աշխատել, որովհետեւ այլ կերպ պարզապես չեն կարողանում: Դառնում են պակաս ընկալունակ: Մեզ մոտ պարտադիր ձեւով ոչ ոք արձակուրդ չի ուղարկում, կարողանո՞ւմ ես, աշխատիր, աշխատիր, աշխատիր, մինչեւ որ մի օր այդ մարդը գալիս, ասում է՝ այլեւս ի վիճակի չեմ ընդհանրապես: Չհաշված այն, որ շաբաթ-կիրակի մեզ մոտ պարտադիր հանգիստ չկա, մարդիկ այդ օրերին էլ կարող են գնալ գործի: Եթե նույնիսկ չեն գնում, նրանց կարող են կանչել եւ նրանք չեն կարող չգնալ»,- մերօրյա իրականությունից խոսեց բժիշկը:

Ինչ վերաբերում է հարցին, թե իր պրակտիկայում եղե՞լ են դեպքեր, երբ հիվանդությունն ակնհայտորեն առաջացել կամ զարգացել է անդադար աշխատանքի հետեւանքով, Գուրգեն Հովհաննիսյանը պատասխանեց, որ շատ քիչ հիվանդներ են իրենց առողջական խնդիրները կապում գերհոգնածության հետ: Օրինակ, ըստ նրա, երբ ինսուլտի կապակցությամբ դիմած մարդիկ տարբեր գանգատներ ու հնարավոր պատճառներ են նշում, երկարատեւ զրույցի ընթացքում պարզվում է, որ մարդը տարիներ շարունակ աշխատել է առանց հանգստի:

Հ.Գ. Սուպերմարկետներում աշխատողների աշխատանքային իրավունքների ոտնահարման խնդրի առնչությամբ մենք փորձեցինք մեկնաբանություն ստանալ գլխամասային գրասենյակներից: Վերը նշված չորս սուպերմարկետներից եւ ոչ մեկի դեպքում դա չհաջողվեց: «Սփյուռ» տեղեկատուում ներկայացված հեռախոսահամարները չէին պատասխանում, բացառությամբ «ՍԱՍ» սուպերմարկետի: Այստեղից, սակայն, երկու անգամ ասացին, որ համապատասխան աշխատակիցը տեղում չէ:

Հոդվածը հրապարակվել է «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի հունվարի 27-ի համարում:

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
11598 դիտում

Ցնցված եմ Մագդեբուրգի Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձություններից․ Նիկոլ Փաշինյան

«Խաղաղության խաչմերուկ»-ը կբերի տնտեսական փոխգործակցության, դա էլ կնպաստի թշնամանքի էջը թերթելուն. Խալաթյան

Իրանում ավտոբուսի շրջվելու հետևանքով 10 մարդ է զոհվել

Փոխնակ մայր դառնալու համար ՀՀ-ում դիմողները քիչ են, շատերը այդ նպատակով գնում են այլ երկրներ. որն է պատճառը

Սիրիայում Իրանի դեսպանության աշխատակից է սպանվել

Գերմանիայում ահաբեկչության զոհերի թիվը հասել է 5-ի, ավելի քան 200 մարդ է տուժել

Սպասվում է թույլ ձյուն. ինչ եղանակ կլինի առաջիկա օրերին

Էկոնոմիկայի նախարարը հետևել է Գյումրու Կումայրի պատմական կենտրոնի փողոցների վերակառուցման աշխատանքներին

Վշտացած եմ Մագդեբուրգի Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձություններից. ՀՀ նախագահ

Ողբերգական դեպքից հետո «Արթկոսմեդ»-ի գործունեությունը կկասեցվի. նոր մանրամասներ

Գևորգ Պապոյանն այցելել է «Բելիսսիմո Գրուպ», ծանոթացել արտադրական գործընթացներին

Գերմանիայում ավտոմեքենան մխրճվել է Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառին մասնակցող մարդկանց ամբոխի մեջ. կան զոհեր

Երևանում «Mazda 6»-ը վրաերթի է ենթարկել հետիոտնի․ վերջինս մահացել է

Հայաստանը պաշտոնապես ճանաչել է Կոսովոյի անձնագրերը

Բերբոքն ու Ֆիդանը անդրադարձել են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գործընթացին

Երևանի Ռուբինյանց 2/2 հասցեին հարակից տարածքում երեխաները նոր խաղահրապարակ ունեն․ վարչապետ

Փրկարարներն արգելափակումից դուրս են բերել 6 ավտոմեքենա և օգնություն ցուցաբերել 16 քաղաքացու

Ձեր օրոք ՀՀ-ն և Ֆրանսիան թևակոխել են իրական ռազմավարական գործընկերության հանգրվան․ վարչապետը՝ Մակրոնին

ՄԻՊ-ը «Թրանսփարենսի ինթերնեշնլի» գործադիր տնօրենի հետ քննարկել է մարդու իրավունքներին վերաբերող հարցեր

Հնարավոր չէ կառուցել առանց քանդելու․ ՀՀ վարչապետ

2024-ի ձմեռային արևադարձը Հայաստանում տեղի կունենա դեկտեմբերի 21-ին․ հայտնի է ժամը

Իմ առաջին զգացողությունը վերածնվածի զգացողությունն էր․ վարչապետը հրապարակել է «Բանտային օրագրից» մի հատված

Ինչ մեքենաներ է գնել ՆԳ նախարարությունը. կառույցից պարզաբանել են

Կոսովոն իրողություն է, որը պետք է ճանաչել, Հայաստանը վերջապես կարևոր քայլ արեց․ Մեհրաբյան

ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարը մասնակցել է Տուրիզմի հայկական ֆեդերացիայի 20-ամյակի միջոցառմանը

ՀՀ տարածքում կա փակ ավտոճանապարհ

Ցերեկվա տևողությունը կավելանա․ Սուրենյանը գրառում է արել

Երկրաշարժ Ադրբեջանում․ այն զգացվել է նաև Հայաստանի մի շարք հատվածներում

Այսօր Հայաստանում յուրաքանչյուրն ըստ իր արժանիքի աշխատանք կարո՛ղ է գտնել․ ՀՀ վարչապետ

Հոբելյանական երեկո. Աննա Հակոբյանը տեսանյութ է հրապարակել

Բեռնատարի հետ բախումից հետո «BMW»-ն բռնկվել է. կա տուժած

«Հայկական ժամանակ»-ի լրագրողները ՆԳ նախարարության կողմից արժանացել են մրցանակի, պատվոգրի և շնորհակալագրի

Տոն օրերին Երևանի քաղաքապետարանի ենթակայության բուժհաստատություններում հերթապահություն է գործելու

Ախուրյանում տոնական տրամադրություն է. վառվել են գլխավոր տոնածառի լույսերը

Վայոց ձորի մարզում գորշ արջերը զբոսանքի են դուրս եկել. տեսանյութ

Գրիգորյան-Օվերչուկ համանախագահությամբ միջկառավարական հանձնաժողովի նիստ է կայացել. արձանագրություն է ստորագրվել

ԱՄՆ-ն Թուրքիային ազատել է «Գազպրոմ բանկի» պատժամիջոցներից

«Խաղաղության խաչմերուկը»՝ տարածաշրջանային խնդիրների արդար և իրագործելի լուծում. հունական պարբերականի հոդվածը

Շմոլ գազի թունավորումով բժշկական կենտրոն է ընդունվել նույն ընտանիքի 7 անդամ. նրանց թվում անչափահասներ կան

Արժանիորեն նվաճեցիք աշխարհի չեմպիոնի սպասված կոչումը. ՀՀ սպորտի վաստակավոր վարպետի կոչում՝ Վարազդատ Լալայանին