Համացանցի ազդեցությունը Հայաստանի իշխանափոխության վրա

21-րդ դարում աշխարհի գլխավոր զենքերից մեկը, եթե ոչ ամենագլխավորը, համացանցն է: որ ԱԺ ԵԼՔ խմբակցության ղեկավար Նիկոլ Փաշինյանի նախաձեռնած #ԻմՔայլը շարժումը վիրտուալ տարածքում սկսվել է Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջի ուղիղ եթերներից, երբ նա 14 օր Գյումրիից քայլեց դեպի Երեւան: Այդ ընթացքում թե՛ քայլերթի եւ թե՛ արդեն Երեւանում շարունակված շուրջօրյա ցույցերի լուսաբանումը կատարվել է բացառապես օնլայն հարթակում: Հայաստանյան հեռուստատեսությունները գրեթե ոչինչ «չէին նկատում», մինչ վարչապետի պաշտոնից Սերժ Սարգսյանի հրաժարական տալը:

Ինչքանո՞վ նպաստեց համացանցը հայաստանյան հեղափոխությանը: Մեր հարցերին պատասխանել է մեդիափորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը:

- Պարոն Մարտիրոսյան, հայաստանյան իշխանափոխության վրա ի՞նչ ազդեցություն ունեցավ համացանցը:

- Իշխանափոխության շրջանում համացանցի ազդեցությունը ահռելի է եղել, եւ ամենալուրջ երեւույթը եղել են ուղիղ եթերները: Կարծում եմ՝ սա հետագայում կմտնի մեդիայի հետ կապված դասագրքեր, քանի որ այն, որ ամեն ինչ ուղիղ եթերով էր գնում, Փաշինյանը ուղիղ եթեր էր մտնում իր ֆեյսբուքից, բանակցությունները ուղիղ եթեր էին գնում, դա կոտրեց մի շատ կարեւոր բան՝ քարոզչական մեթոդները չէին աշխատում: Որովհետեւ մարդիկ ստիպված չէին միջնորդավորված վերլուծությունների հիման վրա հասկանալ, թե ինչ է կատարվում, նրանք անմիջապես ականատեսն էին: Այնպես որ համացանցը շատ կարեւոր դեր կատարեց: Իհարկե, յուրաքանչյուր հեղափոխական կամ քաղաքացիական շարժում ոգեւորում է նաեւ տարբեր մեմերով, ցանցը դրանց գեներատորն է, ինչ-որ հեղեղ ձեւավորվեց: Հետաքրքիրն այն էր, որ նույնիսկ արտասահմանյան լրագրողներն էիր ներգրավված այս ամենի մեջ, այնպես որ համացանցի ազդեցությունը շատ մեծ էր: Ինքը փաստացի ձեւավորեց շատ արագ, նոր տիպի տեղեկատվական դաշտ՝ մի կողմ թողնելով ավանդական մամուլը: Չնայած՝ ավանդական մամուլը մտավ եւ այդ դաշտը ձեւավորեց: Չմոռանանք, որ ուղիղ եթերների անխափան տրամադրողները հենց լրագրողներին էին, որոնք օր ու գիշեր իրենց աշխատանքն էին անում:

- Արդյո՞ք աշխարհում եղել է նման դեպք, որ համացանցն այսպիսի լրջագույն դեր կարողանա կատարել, թե՞ սա առաջին դեպքն էր:

- Էլի են եղել դեպքեր, օրինակ` աշխարհում նմանատիպ առաջին դեպքերից եղավ 2009 թվականին Մոլդովայում, երբ ժողովուրդը համախմբվեց համացանցով, չնայած դա վերածվեց նրան, որ խորհրդարանի շենքը վառեցին: Իրանում նույնպես համացանցի դերը մեծ է եղել 2009 թվականին, բայց ի տարբերություն մնացած երկրների, այնտեղ համացանցի դերը ոչ թե ներքին էր, այլ արտաքին: Մարդիկ աշխարհին ցույց էին տալիս, թե ինչ բռնություններ են կատարվում փողոցներում` ոստիկանության կողմից: Մեր դեպքում հետաքրքիրն այն էր, որ այդ ամենը կատարվում էր ներսում, մարդիկ լուրջ խնդիր չէին դնում՝ աշխարհին ցույց տալու, թե այստեղ ինչ է կատարվում: Աշխարհն էր եկել մտել ներս` լրագրողներով: Մեծ դեր ունեցավ այն, որ համացանցն ազատ էր: Իշխանություններին շատ բաներում կարելի է մեղադրել, բայց միանշանակ է, որ հայաստանյան համացանցը ազատ է եղել, ու դա եղել է հիմք, որ այս ամենը գործի:

- Այս ընթացքում տեղի ունեցավ նաեւ մեծ քանակությամբ ապատեղեկատվության տարածում, ի՞նչ նպատակ էր դա հետապնդում:

- Ես դա կբաժանեմ մի քանի շերտերի: Առաջինը պարզ էմոցիոնալ էր, երբ մարդիկ փորձում են օգնել իրար, երբ ինչ-որ մեկը ինչ-որ բան է իմանում, ուզում է մասնակից լինել այս հեղափոխական շարժմանը, սկսում է տարածել, եւ բնականաբար ահռելի քանակի փչացած հեռախոսի մակարդակի խոսակցությունները տարածվում էին, գրելով «ՇՏԱՊ ՏԱՐԱԾԵԼ»: Դրանց մեծ մասը, կարծում եմ, միտումնավոր չէր, ուղղակի էմոցիոնալ ֆոնի վրա էր:

Երկրորդը ապատեղեկատվություն էր, որը կատարվում էր արդեն քաղաքական ինչ-որ ուղղվածություն ունենալով՝ սկսած նրանից, որ ինչ-որ ֆեյքերով էին բաներ տարածում, վերջացրած ամենաֆանտաստիկ ապատեղեկատվական գործողությունով, որոնցից մեկը ԱՄՆ-ի դեսպանի հետ հանդիպման մամլո հաղորդագրությունն էր, որովհետեւ դա ունեցավ շատ լուրջ ազդեցություն: Դրա հիման վրա վերլուծություններ գրվեցին, հոդվածներ արտասահմանում եւ այլն: Դա հետաքրքիր երեւույթ էր, ու այստեղ մի կարեւոր բան կա, նույնիսկ գիտականորեն ապացուցված է, որ այդ տեսակի ապատեղեկատվությունը եւ դրա հերքումը շատ ավելի աննկատ է լինում, այնպես որ կար քաղաքական ուղղվածության ապատեղեկատվություն:

Երրորդը արտաքին գործոններն էին, հիմնականում Ադրբեջանն էր, որը չկարողացավ նորմալ ոչինչ անել, որովհետեւ իրենց քարոզչական տրոլլները. փաստացի իրադարձություններն այնքան արագ էին Հայաստանում տեղի ունենում, որ իրենք չէին կարողանում արագ ձեւավորել այն օրակարգը, որը պետք է առաջ տանեին: Դրա համար լինում էին դեպքեր, երբ օրերով կորում էին: Հանգիստ ժամանակ իրենք շատ ակտիվ են, օրինակ Twitter-ում:

- Ինչպե՞ս պետք է այս ընթացքում ստացված տեղեկություններից տարբերել ապատեղեկատվությունը եւ իրական լուրը:

- Դա նույնիսկ հանգիստ ժամանակ է բարդ, հատկապես, երբ դա արվում է պրոֆեսիոնալների կողմից: Այս դեպքում հասարակությունը պետք է վստահի այն լրագրողներին եւ խմբագրին, որոնց ինքը վստահում է ընդհանրապես, բայց պետք է խոստովանեմ, որ նույնիսկ ամենաարհեստավարժ լրագրողները մեկ, երկու անգամ խաբվեցին: Հիշեցնեմ «Союз Армян Россий»-ի անունից կեղծ մամլո հաղորդագրությունը, որը արտատպվեց շատ խելքը գլխին խմբագրերի կողմից: Այդ մարդիկ ուղղակի տեմպի տակ չէին հասցնում ստուգել, որովհետեւ այս ամենը պետք է ինչ-որ գործընթաց անցներ:

Շատ կարեւոր է ապագայի համար, խմբագրություններում հատուկ լրագրողներ ունենալ, որոնք թրեյնինգներ են անցնում՝ հենց տեղեկատվություն ստուգելու համար, ինչպես ընդունված է աշխարհում: Ցավոք սրտի, մեր մամուլը վաղուցվանից մեզ նստեցրել է մամլո հաղորդագրությունների ասեղի վրա, ու խաբելը դարձել է հեշտ. տեմպի տակ կեղծ հաղորդագրությունները կարելի է տարածել:

Տպել
6565 դիտում

«Crocus City»-ի գործով Տաջիկստանում ձերբակալվել է 9 մարդ

Տեղի է ունեցել ՀՀ պաշտպանության նախարարին կից կոլեգիայի նիստ (լուսանկարներ)

Շիրակում գործում է պետական ծառայությունների անվան տակ գործող ինքնակոչների խումբ. Կարեն Սարուխանյանը զգուշացնում է

Ալեքսեյ Սանդիկովը կգործուղվի Մոսկվա

Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունը տեղի կունենա Երևանում. Հայաստանի հայտը ճանաչվել է լավագույնը

ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Բեռլին

5 հայ ծանրորդ կմեկնի Թայլանդ՝ մասնակցելու վարկանիշային աշխարհի գավաթին

Հայաստանում տեղումների դադար է, ջերմաստիճանը կբարձրանա 8-10 աստիճանով

«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց»-ի տնօրենը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել

200 եվրո՝ 200 հազար դրամի փոխարեն. առցանց անմաքս առևտրի շեմը ենթարկվել է փոփոխության

Սյունիքի մարզում դատավոր է նշանակվել

Իրավապահները խուզարկում են Ժիրայր Սեֆիլյանի ու «Բևեռ»-ի մյուս անդամների բնակարանները

Նոր Նորքի ոստիկանական բաժին ներխուժելու դեպքի շրջանակում խուզարկություն է անցկացվում ավելի քան 40 վայրում

Հորը ծեծելու, հարևանուհիներից մեկին սպանելու համար մեղադրվող տղամարդը հաշվառված է եղել հոգեկան առողջության կենտրոնում

Երևանում թմրամոլության և ապօրինի թմրաշրջանառության մի շարք դեպքեր են բացահայտվել (տեսանյութ)

Մարտի 30-ից 11 բանկի քարտապան կարող է օգտվել կենսաթոշակի և նպաստի հետվճարի ծրագրից. որոնք են դրանք

«Երևան ավտոբուս» ընկերության տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել

Զատկին ընդառաջ ՍԱՏՄ-ը վերահսկողական միջոցառումներ է իրականացնում ձվի շուկայում

Միաժամանակ մի քանի հոդվածով հետախուզվող տղամարդը ներկայացել է ոստիկանության բաժին

Կարեն Գիլոյանը հետևել է հեծանվուղու և մարզադպրոցի կառուցման աշխատանքներին

Գևորգ Պապոյանը Կորեայի ԱԳ փոխնախարարին ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը

Փորձ է արվել Աբու Դաբիից Հայաստան ներմուծել առանց հայտարարագրման բջջային հեռախոսներ

Ինչ թեմայի շուրջ է կենտրոնանալու Բրյուսելում ԱՄՆ-Հայաստան-ԵՄ հանդիպումը. Միլլերը մանրամասներ է հայտնել

Երբ է սպասվում դեղձենու մասսայական ծաղկումն Արարատյան դաշտում

«Քո կառուցած շենքից տեսանելի է իմ տան անցուդարձը». Գագիկ Բեգլարյանը սպառնացել, հայհոյել է «Կապիտալ պլյուս»-ի տնօրենին

Առաջիկա շաբաթներին հնարավոր հարձակման մասին խոսակցությունները չափազանցված են. Սարգսյանը մանրամասնել է

Խուզարկել են գնդապետ Վոլոդյա Ավետիսյանի տունը, առգրավել համակարգիչ, տեսախցիկներ

Հայաստանն արգելափակել է Վլադիմիր Սոլովյովի հաղորդումների հեռարձակումը ՀՀ տարածքում

Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար փակ է

Լեհաստանը զորքեր կուղարկի Ֆրանսիա

Երևանում թալանել են «Տոյոտա Երևան»-ի վաճառքի բաժնի ղեկավարի «Տոյոտա»-ները

Ոչ միայն դեղերը, այլև վիտամինները, սննդային հավելումները պետք է պահվեն երեխաների համար անհասանելի վայրում. ԱՆ

Այրվել է վագոն-տնակ՝ ներսում եղած իրերով

Ֆրանսիայի հետախուզական ծառայությունները խորհուրդ են տալիս չեղարկել Օլիմպիական խաղերի բացման արարողությունը

Երևանի և 2 մարզի որոշ հասցեներ մի քանի ժամով կհոսանքազրկվեն

Բախվել են «Նիսսան» և «ՎԱԶ» մակնիշի ավտոմեքենաներ

Հայտարարվել է Տաթև ՀԷԿ-ի ՕԿՋ-ի վերանորոգման աշխատանքների տեխնիկական վերահսկողության մրցույթ

Քարաթափում Արարատի մարզում. ճանապարհը դարձել է միակողմանի երթևեկելի

Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել ՔՊ նախաձեռնող խմբի նիստ․ հայտնի է՝ ինչ է քննարկվել

ՀՀ-ն որևիցե բան չի պատրաստվում զիջել, ստոր շահարկումներ են․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Տավուշի շուրջ պտտվող լուրերի մասին