Ինչպես բարձրացնել կուսակցությունների թափանցիկությունը, հրապարակայնությունն ու հաշվետվողականությունը․ Արմեն Մազմանյան

Սահմանադրագետ, իրավաբան Արմեն Մազմանյանը, որը մասնակցել է «Կուսակցությունների մասին» սահմանադրական օրենքի մշակումների աշխատանքներին, ԱԺ-ում այսօր՝ որպես անկախ փորձագետ, ներկայացրեց մշակման ընթացակարգը՝ հայտարարելով, որ արդեն լույս է տեսել հայեցակարգը, իսկ բարեփոխումների մասին բուն օրենքի նախագիծը շուտով պատրաստ կլինի:

Մազմանյանն ասաց, որ հայեցակարգի կարևորագույն բլոկերից է կուսակցությունների ֆինանսավորման թափանցիկության, հրապարակայնության եւ հաշվետվողականության բարձրացումը, կուսակցական ֆինանսների նկատմամբ հանրային վերահսկողության գործիքակազմի կատարելագործումը, կոռուպցիոն ռիսկերի նվազումը, քաղաքական գործունեության և բիզնեսի տարանջատումը, կուսակցական գործունեության վրա մասնավոր շահերի ազդեցության նվազումը, կուսակցական գործունեության ներառականության խթանումը:

Աշխատանքային խումբը ներկայացվելիք առաջարկությունները բաժանել է հիմնահարցերի խմբերի՝ բլոկերի։ Մազմանյանն առաջարկեց սկսել կուսակցությունների ստեղծման, գրանցման կասեցման, արգելման հետ կապված հարցերից:

Ներկայիս օրենքով կուսակցությունների գրանցման համար անդամների պահանջված թիվը նշված է 800, միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ շատ ավելի մեծ բնակչություն ունեցող երկրներում թիվն ավելի նվազ է, օրինակ՝ Ֆրանսիայում 3 հոգի է պահանջվում՝ քաղաքական կուսակցություն ստեղծելու համար, ՌԴ-ում՝ ընդամենը 500 հոգի:

«Ի վերջո, աշխատանքային խումբը, այսպես ասած, չհամարձակվեց շատ ազատական մոտեցմամբ, 3 հոգին ազատական կլիներ, առաջարկություն է եղել անդամների թիվն իջեցնել 300 հոգու»,- հավելեց նա՝ նշելով, որ ցանկացած առաջարկություն քննարկման առարկա է։

Աշխատանքային խմբի մյուս առաջարկությունը կուսակցությունների ազատականացման վերաբերյալ է։ Ըստ Մազմանյանի՝ «Կուսակցությունների մասին» գործող օրենքում բավական բարդ ֆորմուլայով է ներկայացված տարածքային ստորաբաժանումներ ունենալու պահանջը․

«Ներկայումս կուսակցություններից պահանջվում է գրանցված ստորաբաժանումներ ունենալ Երեւանում եւ մարզերի առնվազն մեկ երրորդում։ Մենք հանգել ենք այն եզրակացության, որ այս պահանջն այնքան էլ ակտուալ չէ՝ հաշվի առնելով ժամանակակից հաղորդակցության միջոցները։ Աշխատանքային խումբն առաջարկում է ստորաբաժանումների պահանջն օրենքից ընդհանրապես հանել»,- ներկայացրեց Մազմանյանը՝ նշելով, որ մեկ այլ առաջարկի համաձայն՝ կառավարությունը կարող է ԱԺ խմբակցությունների համար մշտապես գործող գրասենյակներ տրամադրել իրենց գործունեության ընթացքում։

Սահմանադրագետն առանձնացրեց նաեւ կուսակցությունների կասեցման վերաբերյալ դրույթները։ Մեր Սահմանադրությունը նախատեսում է կուսակցությունների գործունեությունը կասեցնել միայն ՍԴ որոշմամբ՝ երկու հիմքով՝ օրենքի կոպիտ խախտման կամ համապետական երկու եւ ավելի ընտրություններին չմասնակցելու դեպքում։

Աշխատանքային խումբն առաջին հիմքում խնդիր է տեսնում, քանի որ օրենքի կոպիտ խախտումը հստակ չէ, եւ այն կարող է որպես մահակ օգտագործվել կուսակցությունների հանդեպ։

Ըստ այդմ՝ փորձագիտական խումբը ստանձնել է պարտավորություն՝ շտկել այդ սահմանումը, տալ կոպիտ խախտման հիմնավորված սահմանում, որի պարագայում կասեցումը կկիրառվի միայն բացառիկ դեպքերում՝ ամենակոպիտ խախտումների ժամանակ։

Փորձագիտական խումբը կարծում է նաեւ, որ համապետական ընտրություններին երկու եւ ավելի անգամ չմասնակցելու հիմքով կուսակցության կասեցման պայմանն ընդհանրապես պետք է դուրս գա «Կուսակցությունների մասին» օրենքից։

Անդրադառնալով կուսակցությունների ֆինանսավորման հարցին՝ Մազմանյանն ասաց, որ այստեղ կարեւորագույն հարցադրումների շրջանակում պետք է լինի կուսակցություններին պետական աջակցություն տրամադրելու հիմնահարցը․

«Ներկայում նախատեսված պետական աջակցությունը բավարար չէ, առաջարկում ենք ավելացնել կուսակցություններին տրվող պետական աջակցության ծավալը՝ գուցե հինգ կամ տասը անգամ»։

Փորձագետը նշեց, որ աշխատանքային խումբն առաջարկում է բացառել բոլոր կանխիկ նվիրատվությունները, ինչը կբարձրացնի հաշվետվողականությունը, ֆինանսների նկատմամբ արդյունավետությունը։

Մազմանյանը նաեւ շեշտեց, որ, ըստ իրենց, պետք է բացառվի կուսակցությունների ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելու հնարավորությունը եւ մասնակի բացառություն լինի միայն հրատարակչական գործունեության համար եւ ԶԼՄ-ների որոշակի տեսակի համար։