Ձեր կայքն ու հաշիվը գուցեեւ հաքերները կոտրել են, բայց՝ լռելյայն. հունվարի 20-ին կասեն

Հունվարի 20-ը ադրբեջանցի հաքերների համար խորհրդանշական օր է. նրանք ձգտում են մեծ հարձակում ցուցադրել այդ օրը: Եվ կասկածներ կան, որ հիմա արդեն կան հաքերային հարձակումների հետեւանքով կոտրված հաշիվներ ու կայքեր, բայց նրանք դրա մասին հայտարարելու են հունվարի 20-ին: Այս մասին «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում նշեց տեղեկատվական անվտանգության փորձագետ, Civicert.am-ի համահիմնադիր Սամվել Մարտիրոսյանը:

«Ադրբեջանցիները, եթե նույնիսկ հիմա հարձակվում են, շատ դեպքերում դա լուռ են անում: Այսինքն՝ նրանք մուտք ունեն Ձեր հաշիվ, կայք, մեջն են նստած, բայց սպասում են այդ օրվան»,- ասաց նա:

Մարտիրոսյանը հիշեցրեց, որ ամեն տարի ադրբեջանցիները տարբեր ռազմավարություն են ընտրում, բայց միշտ պետք է առավել վատին պատրաստված լինել: «Եղել է տարի, երբ մեկ օրում 400 կայք է վարի տրվել: Եվ որպեսզի պարզ լինի, թե որակապես որքան լուրջ էր հարձակումը, նշեմ, որ հարձակում էր եղել .am դոմեյնը գրանցողի կազմակերպության վրա: Փաստացի, զոհ էին գնացել կայքեր, որ շատ լուրջ անվտանգության մակարդակ ունեին, բայց պարզապես իրենց դոմեյնը, անունը վերագրանցվել էր մեկ ուրիշ՝ Բաքվում գրանցված էջի վրա: Այսինքն, դու հավաքում էիր կայքի անունը, բայց հայտնվում էիր ուրիշ կայքի վրա: Սա այն դեպքն էր, երբ դու հարյուր տոկոսանոց պաշտպանության դեպքում էլ միեւնույնն է, զոհ էիր դառնում, քանի որ կոտրել էին անվանումները գրանցող կազմակերպությանը»,- նշեց նա:

Փորձագետը հիշեցրեց, որ վերջին երկու-երեք տարվա ընթացքում եղել են զանգվածային հարձակումներ օգտատերերի դեմ. մի քանի հազար ֆեյսբուք-ինստագրամ հաշիվ է կոտրվել եւ նրանց տվյալները բաց դրվել են:

Արդյոք հնարավոր է այսօր, փոխելով գաղտնաբառը, հաքերին դուրս թողնել մեր տիրույթից. հարցին ի պատասխան Մարտիրոսյանը նշեց, որ հնարավոր է, եթե սոցիալական հաշվի մասին է խոսքը, անհնար՝ կայքի պարագայում: «Եթե կեղծ հղումով կոտրել են ֆեյսբուքի Ձեր հաշիվը (սովորաբար այդպես են կոտրում), Դուք՝ որպես օգտատեր, այսօր կարող եք Ձեր ֆեյսբուքի եւ էլեկտրոնային փոստի գաղտնաբառերը փոխել եւ ապահովագրվել: Կայքի պարագայում ավելի բարդ է, քանի որ կայքերի վրա հարձակումները ադմիններից տվյալներ կորզելով չեն անում: Հայաստանում կայքերի մոտ քառորդ մասը wordpress-ի վրա է, բայց դրանց մեծ մասը չի թարմացվում՝ բրախած վիճակում է: Իսկ եթե դու մի քանի ամիս չես թարմացնում, նրա վրա հայտնվում են խոցելի կետեր, որոնցից կարող են հարձակման նպատակով օգտվել նույնիսկ դպրոցականները: Սա այն դեպքն է, երբ լոգին-փեսուորդ փոխելով խնդիր չես լուծի»,- ասաց նա:

Ինչու չեն թարմացվում կայքերը հարցին ի պատասխան՝ Մարտիրոսյանը նշեց, որ հաճախ կայքերը պատվիրվում են էժան եւ դրանում ներառված չի լինում հետագա սպասարկումը. «Կամ ասում են՝ ինչու ավելորդ փող ծախսեմ: Կամ ինչ-որ մեկը, որ զբաղվում էր կայքի սպասարկումով, գործից դուրս է գալիս, մոռանում են, որ նման հաստիք կար: Միջին առօրեական բառադիություն է, որ կա ողջ աշխարհում»:

Ի՞նչ տնտեսական վնաս կարող է տալ նման հարձակումը. «Թվում է, մեծ խնդիր չէ, կոտրում են ֆեյսբուքի հաշիվ, բայց այդ պրոֆիլի տերը կարող է լինել գործարար, որ կունենա էջ: Իսկ սա բերում է էջի կորստի, որը վերականգնելը կարող է ամիսներ տեւել, կարող է՝ նույնիսկ չստացվի: Կան բիզնեսներ, որ իրենց վաճառքը մեծ չափով կազմակերպվում է ֆեյսբուքով, այդ դեպքում, իհարկե, մեծ վնասներ կկրեն»:

Հնարավո՞ր է, որ վերջին օրով քաղաքական մեծ խնդիր ունենանք. մի շարք քաղաքական գործիչների անունից ինչ-որ ուղերձ կամ լուր տարածեն: Մարտիրոսյանը սա քիչ հավանական է համարում. «Մեր բախտը բերում է, որ հիմնականում այս հարձակումներն անում են դատարկ գլխով ջահելներ, եւ այն անզուգական հնարավորությունները, որ իրենք ունեն, չեն օգտագործում: Հասկանում եք, թե ինչ խառնակչություն կարող են իրականացնել, եթե մի լուրջ պաշտոնյայի էջ կոտրեն»:

Կայքերի ապահովման համար, ըստ փորձագետի, պետք է հետեւեն, որ ծրագրային ապահովումը թարմ լինի, պետք է նաեւ թեստավորեն, թեպետ դա ժամանակի եւ ֆինանսների խնդիր է: Պետք է միացրած լինեն երկփուլային վավերացումներ. այսինքն՝ երբ գաղտնաբառը ներմուծելուց հետո պարտադրվում է լրացուցիչ կոդ ներմուծել: «Ընդհանրապես երկփուլային վավերացումը եթե միացված է եւ՛ էլեկտրոնային փոստի, եւ՛ հաշվի վրա, գրեթե զրոյանում է կոտրվելու հավանականությունը»,- ասաց Մարտիրոսյանը:

Անդրադառնալով Civicert-ի ստացած ահազանգերին՝ Մարտիրոսյանը նշեց, որ կազմակերպությունը միայն լրագրողների եւ հասարակական գործիչների տվյալների անվտանգությամբ է զբաղվում, եւ այստեղ էլ հարձակումները շատ են եւ բազմակողմանի: «Չէի ուզի նշել կոնկրետ դեպքեր, քանի որ շատ հաճախ թիրախը չի ցանկանում, որ այդ մասին խոսվի, բայց կան հարձակումներ, որ ենթադրաբար կատարվել են այլ երկրների պետական աղբյուրների կողմից (Ադրբեջանն ու Թուրքիան ստանդարտ միշտ կան)»,- ասաց նա:

Կարելի է դիտարկել նաեւ խոշոր բիզնեսների կողմից պատվիրված հարձակումներ. դրանք կարող են լինել հանքարդյունաբերողները, խոշոր օլիգարխիկ համակարգերը, երբ լրագրողների-բնապահպանների գործունեությունը ոտնահարում է նրանց բիզնես շահերը:

Կան կասկածներ նաեւ պետական ներթափանցման հետ կապված, սակայն այստեղ խնդիրն այն է, որ հստակ ապացույցներ հնարավոր չէ գտնել: Կիբերհարձակումների առանձնահատկությունը դա է: 

Նաեւ այս տիրույթում հաճախ կարելի է հարձակում իրականացնել ուրիշների անունից. ժամանակին տարածված պրակտիկա էր՝ հայերի անունից Ադրբեջանում հարձակվում էին ընդդիմադիրների վրա. այսինքն՝ պետական համակարգը դա օգտագործում էր:

«Իսկ եթե խոսում ենք այլ երկրների մասին, ապա վերջին 7-8 տարիներին պետական հաքերային հարձակումները հաճախ այնքան նուրբ են լինում, որ այդպես էլ մնում են անտեսանելի: Մի քանի անգամ ռուսական հետախուզության հետ ասոցացվող FancyBear-ի կողմից է հարձակում կատարվել. սա այն խումբն է, որ Հիլարի Քլինթոնի նամակագրությունն էր հրապարակել: Նրանք  Հայաստանում հարձակվել են իրանագետների, բարձրաստիճան զինվորականների, լրագրողների էջերի վրա եւ, ի դեպ, այս թիմի հետքերն արձանագրվել է ոչ թե հայ մասնագետների, այլ՝ միջազգային հետաքննության արդյունքում: Կա նաեւ հյուսիս-կորեական թիմ Lazarus-ը, որ հարձակվում է բանկերի վրա. Հայաստանի վրա արձանագրված հարձակումը կասեցվել է, բայց ընդհանրապես թիմը բավական հայտնի է խոշոր հափշտակություններով, գործում են շատ լավ պաշտպանված թիրախների դեմ»,- ասաց նա:

Անդրադառնալով հարցին, թե ինչպիսի դեպքերն են առավել հաճախակի դառնում՝ Մարտիրոսյանը նշեց, որ առավել շատանում են օգտահաշիվը կոտրելու միջոցով մարդուն լռեցնելու փորձերը. «Օրինակ, ակտիվիստի կամ լրագրողի նկատմամբ մեծ քանակի բողոքներ են ուղարկում, եւ ֆեյսբուքի համակարգը պարզապես ավտոմատ փակում է էջը: Կամ համակարգը պարզապես զրոյացնում է մարդու հրապարակումների ցուցադրությունը: Եվ սա այն դեպքն է, որ դու չես ունենում ապացույց՝ ով եւ ինչպես է արել, բայց ակնհայտ լինում է համակարգի վրա ազդեցություն: Ու նման դեպքերն է, որ աստիճանաբար շատանում են»:

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
9653 դիտում

Սերժ Սարգսյանի «ուրվականը» «կպրշկվել է» փեսայի մերձավոր շրջապատին. «քառսուն կարծր կաշվի» տակ թաքնվելը չի փրկի

Վարչապետը հանդիպել է ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղարի հետ. կարևորվել է Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության գործընթացը

Սուրեն Պապիկյանը կարճատև քննարկում է ունեցել Բուլղարիայի պաշտպանության նախարար Աթանաս Զապրյանովի հետ

Ուկրաինայի ինքնիշխանությունը, անկախությունը պետք է արտացոլվեն խաղաղության բանակցությունների գործընթացում. Շոլց

Նիկոլ Փաշինյանը և Անդրեյ Պլենկովիչը ՀՀ-Խորվաթիա համագործակցության զարգացմանը վերաբերող հարցեր են քննարկել

Շինուհայր-Հարժիս-Սիսիան ավտոճանապարհին բուք է

«Փյունիկ» ՖԱ նոր ղեկավարությունը կարևորում է համագործակցությունը ՀՖՖ-ի հետ. հայտարարություն

Ինչպես պետական աջակցությամբ և մատչելի ձեռք բերել ագրոպարենային ոլորտի սարքավորումներ. Պապոյանը մանրամասնել է

ՀԱՄԱՍ-ը Կարմիր Խաչին է հանձնել ևս երեք իսրայելցի պատանդի

Սուրեն Պապիկյանն ու Ռուբեն Բրեկելմանսը քննարկել են Հայաստան-Նիդերլանդներ համագործակցության հեռանկարները

Մտքեր են փոխանակվել տարածաշրջանային հարցերի շուրջ. Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպել է Իրաքյան Քուրդիստանի նախագահի հետ

Ռոբերտ Քոչարյանը փորձում է հեռու վանել քաղաքական կախաղանի պարանը. ինչու է նա թաքնվում որդու հետևում. տեսանյութ

Հայկական գամփռը՝ Երևանում կայանալիք հոկեյի ԱԱ պաշտոնական խորհրդանիշ. ով է հեղինակը

Թենիսի աշխարհի առաջին ռակետ Յանիկ Սինները որակազրկվել է. պատճառը հայտնի է

Մյունխենում Հայաստանի և Նորվեգիայի վարչապետները համագործակցության զարգացմանը վերաբերող հարցեր են քննարկել

Պայթյուն է տեղի ունեցել Մարտունու Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հովվատանը. հոգևոր հովիվը տեղափոխվել է հիվանդանոց

Օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա 3-5 աստիճանով. առանձին շրջաններում ձյուն կտեղա, ուժգին քամի կլինի

ՀՀ-ում գոնե «իմացան», որ փոխնախագահ Վենսը Մյունխենում ԱՄՆ արտաքին քաղաքականությունն է ներկայացրել. Սաֆարյան

Գերմանիան կշարունակի աջակցել ՀՀ-ի՝ խաղաղության հաստատմանն ուղղված քայլերին. հանդիպել են Փաշինյանը և Շոլցը

Երթևեկել բացառապես ձմեռային անվադողերով, լինել առավել զգոն. ուժեղացված ծառայություն է իրականացվում. տեսանյութ

Արևմտյան Աֆրիկայում կլիմայի փոփոխությունը սպառնում է կակաոյի համաշխարհային արտադրությանը

Ուկրաինայի համար շատ դժվար կլինի գոյատևել առանց ԱՄՆ ռազմական աջակցության․ Զելենսկի

Սուրեն Պապիկյանը հանդիպել է Լիտվայի պաշտպանության նախարարի հետ. ինչ է քննարկվել

«Քվանտա»-ի թեզերի պաշտպանությունն ավարտված է. «Իմ Քայլը» հիմնադրամի համար ծրագիրը ստրատեգիկ նշանակություն ունի

Սևանա լճի հասակը հաշվվում է մոտ 25 հազար տարի. ՇՄ նախարարությունը մի քանի փաստ է ներկայացրել

Հայաստանի Մ-16 հավաքականը մարզական հավաքից հետո մեկնի Մալթա՝ մասնակցելու ՈՒԵՖԱ-ի մրցաշարին

ԲՏԱ նախարարը ընդունել է ՀԲ ներկայացուցիչներին. քննարկվել են համագործակցության ընդլայնման հնարավորությունները

ՊԵԿ-ը՝ էլեկտրական շարժիչով տրանսպորտային միջոցների` մաքսատուրքի արտոնության քվոտայի մնացորդի մասին

Միայն Ուկրաինան կարող է երկարաժամկետ խաղաղության շուրջ բանակցություններ վարել, Ֆրանսիան կաջակցի Կիևին. Մակրոն

Ջրառատի աշակերտները և ուսուցիչները հյուրընկալվել են ԱԺ-ում, հետաքրքիր զրույց ստացվեց. Մանավազյան. լուսանկարներ

«Երևանը կարդում է». ինչ է սպասվում փետրվարի 21-22-ին Շառլ Ազնավուրի անվան հրապարակում. տեսանյութ

Գանձակում բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Լադա»-ն․ կա վիրավոր

Դոլարն ու եվրոն թանկացել են. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան փետրվարի 15-ին

Ալթայում երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Ճանապարհի մերկասառույցի պատճառով Կոտայքում մեքենաներ են բախվել. կա վիրավոր

Աբխազիայում արտահերթ նախագահական ընտրություններ են անցկացվում

Մի քանի տարածաշրջանում թույլ ձյուն է տեղում. Շինուհայր-Հարժիս-Սիսիան ավտոճանապարհին բուք է

Հրդեհ է բռնկվել Վանաձորի չգործող կարի արտադրամասում. լուսանկարներ

Կան փակ և դժվարանցանելի ավտոճանապարհներ. Լանջիկ-Մաստարա հատվածում մառախուղ է

Նկարագրում են՝ ինչպես փախանք ու չկա, թե ինչու՞ եղավ Ցեղասպանությունը, թաքցված է ռուսական հետքը. Սուքիասյան