Ճանապարհների ապաշրջափակման որեւէ առարկայական քայլի Երեւանը չպետք է գնա՝ մինչ ռազմագերիների հարցի լուծումը. Բադալյան

ՀՀ վարչապետի, ՌԴ եւ Ադրբեջանի նախագահների կողմից Մոսկվայում երեկ ստորագրված հայտարարության իրագործումը ենթադրում է տարածաշրջանում ճանապարհների ապաշրջափակում, տնտեսական հնարավորությունների ընդլայնում, բեռնափոխադրումների ծավալի մեծացում, ինքնարժեքի հնարավոր նվազեցում… Բացի դրական կողմերից, իհարկե, ճանապարհների ապաշրջափակումն իր հետ բերում է նաեւ որոշակի ռիսկեր: Այս կարծիքին է քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանը: Նրա հետ մեր զրույցը՝ ստորեւ.

- Պարոն Բադալյան, խնդրում եմ մանրամասնել, թե երեկվա հայտարարությունում խոսքը ո՞ր ճանապարհներին է վերաբերում:

- Խոսքը Հայաստանից Ադրբեջանի տարածքով Ռուսաստան եւ Իրան եւ նաեւ Նախիջեւանից Հայաստանի տարածքով Ադրբեջան ճանապարհների մասին է: Բայց հաշվի առնելով, որ նաեւ Թուրքիա-Նախիջեւան հաղորդակցություն կա, ապա այստեղ հասկանալի է, որ Նախիջեւան-Ադրբեջան հաղորդակցությունը ենթադրում է նաեւ Թուրքիա-Ադրբեջան հաղորդակցություն եւ նաեւ Թուրքիա-Ռուսաստան հաղորդակցություն: Այսինքն՝ անուղղակիորեն ճանապարհները ապաշրջափակվում են նաեւ Թուրքիայի համար: Այս տեսանկյունից մենք կարող ենք հարցադրում առաջ բերել, թե այդ դեպքում ինչո՞ւ չի խոսվում Թուրքիայի կողմից Հայաստանի ապաշրջափակման մասին, ինչո՞ւ չի խոսվում հայկական սահմանի բացման մասին այդ հաղորդուղիների բացման շրջանակում: Եվ այստեղ մենք գալիս ենք այն մտքին, որ Թուրքիան հավանաբար ունի պայմաններ, որոնց դիմաց միայն կմտածի հայ-թուրքական սահմանը բացելու մասին:

- Թուրքիայի արտգործնախարարը եւ նախագահը արդեն խոսում են հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման մասին…

- Ակնհայտորեն նրանք խոսում են որոշակի նախապայմաններով: Որքան էլ որ Հայաստանի տնտեսության համար ներկայիս իրավիճակում ցանկալի է հնարավորինս մեծ ընդլայնված ճանապարհներ, ապաշրջափակված միջավայր ունենալը, որը մեզ թույլ կտա ավելի արագ վերականգնվել այս ծանր պարտությունից հետո, բայց քաղաքական նախապայմաններով դրան հասնելը Հայաստանի համար կարող է ունենալ բավական վտանգավոր էֆեկտ: Ի վերջո մեր ռեգիոնը որքան էլ կայունության փուլ մտնի, պատմությունը ցույց է տալիս, որ այն անընդհատ վերադասավորումների, կայունության եւ անկայունության, պատերազմների եւ խաղաղության շրջափուլերով է անցնում: Եվ մենք պետք է մտածենք այդպիսի հաջորդ շրջափուլերի դեպքում մեր ռազմաքաղաքական ու իրավաքաղաքական ներուժի մասին: Հետեւաբար այսօր գնալ տնտեսական էֆեկտի հետեւից քաղաքական իրավունքների գնով, մեղմ ասած՝ այդքան էլ ճիշտ չի լինի:

- Ինչ նկատի ունեք՝ ասելով տնտեսական էֆեկտի հետեւից՝ քաղաքական իրավունքի գնով: Ի՞նչ նախապայմաններ կարող է առաջադրել Թուրքիան, որից պետք է հրաժարվել:

- Խոսքը կարող է վերաբերել Հայկական հարցի համատեքստում որոշակի նախապայմաններին, որը Թուրքիան կարող է դնել Հայաստանի առաջ: Ես, իհարկե, չեմ պատկերացնում որեւէ կերպ, որ Հայաստանը հրաժարվի Ցեղասպանության ճանաչման խնդրից, բայց, օրինակ, Թուրքիան Հայաստանի առաջ կարող է դնել հայ-թուրքական սահմանը ճանաչելու հարց: Մենք գիտենք, որ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Հայաստանը շատ հասկանալի պատճառներով չի ճանաչում այդ սահմանը: Թուրքիան կարող է դնել այդպիսի հարց: Եվ հաշվի առնելով, որ այդ սահմանի հարցը 1921 թվականի ռուս-թուրքական հայտնի պայմանագրի մաս է՝ այս առումով Ռուսաստանը եւս կարող է փորձել հասնել նրան, որ Հայաստանը ճանաչի այդ սահմանը: Եվ այստեղ է, որ քաղաքական ռիսկեր կան Հայաստանի համար, եւ այստեղ է, որ շատ կարեւոր է՝ հայ-թուրքական հարաբերության կարգավորման գործընթաց սկսվի առանց որեւէ նախապայմանի: Հայաստանը մշտապես այդ դիրքից է հանդես եկել եւ պետք է անի առավելագույնը, որ այս դիրքից չնահանջի:

- Եթե վերադառնանք երեկ ստորագրված հայտարարությանը. ի՞նչ է սպասվում ճանապարհների ապաշրջափակման պարագայում:

- Տարածաշրջանում ճանապարհների ապաշրջափակումը, բնականաբար, տնտեսական հնարավորությունների ընդլայնում է ենթադրում, բեռնափոխադրումներ, փոխադրումների ինքնարժեքի հնարավոր նվազեցում: Կարծում եմ՝ այդ գործընթացի տնտեսական էֆեկտը նույնիսկ ոչ տնտեսագետ մարդկանց համար շատ պարզ է: Փակ ճանապարհներով տնտեսական վիճակը շատ ավելի բարդ է, քան առավելագույնս բաց ճանապարհներով: Բայց բոլորս ենք հասկանում, որ էստեղ գործ ունենք քաղաքական եւ նույնիսկ ռազմաքաղաքական իրողությունների հետ եւ չենք կարող իրավիճակը գնահատել զուտ տնտեսական էֆեկտի տեսանկյունից: Այս իմաստով շատ կարեւոր է, թե այդ հաղորդուղիների ապաշրջափակումը ինչ քաղաքական պայմաններ է ենթադրում, եւ եթե խոսում ենք կոնկրետ Հայաստանի մասին, շատ կարեւոր է, որ դա տեղի չունենա Հայաստանին քաղաքական պայմաններ թելադրելու միջոցով:

- Համակարծի՞ք եք վարչապետի հետ, որ տարածաշրջանի դիմագիծը կփոխի այս որոշման իրագործումը:

- Իհարկե: Առաջին հերթին տարածաշրջանի դիմագիծը արդեն փոխել է պատերազմը, ցավոք սրտի՝ ոչ մեր օգտին: Բնական է, որ տնտեսական ապաշրջափակումը եւս փոխելու է ռեգիոնը, եւ այստեղ ելակետը մեր օգտին չէ, բայց մենք պետք է ամեն ինչ անենք, որ գոնե դրանից հետո կարողանանք վերականգնել մեր ներուժը եւ, ըստ այդմ, նաեւ մեր քաղաքական սուբյեկտությունը: Սա իրականում հնարավորություն լինելուց բացի՝ նաեւ շատ բարդ մարտահրավեր է Հայաստանի համար: Բայց մենք ի վերջո պետք է պատրաստ լինենք այդ մարտահրավերներին: Մենք որպես պետություն, ցավոք, 30 տարի չէինք պատրաստվել մեր գլխավոր մարտահրավերին. դա պատերազմի ռիսկն էր, եւ հիմա մենք պետք է այս ամենից դասեր քաղենք եւ պատրաստվենք ոչ միայն հնարավորություններին, այլ դրանց հետ եկող նոր ռիսկերին: Նոր իրավիճակը պետք է դիտարկենք որպես վերականգնման հնարավորություն եւ պատրաստ լինենք այս ուղղությամբ արդյունավետ պետական քաղաքականության:

- Տարբեր կարծիքներ կան, որ բեռները կարող են անվտանգ չանցնել այդ տարածքներով եւ այլն: Ըստ ձեզ՝ որո՞նք են ռիսկերը եւ վտանգները, որ կարող է առաջանալ ապաշրջափակման դեպքում:

- Ապաշրջափակումը առաջացնում է տնտեսական մրցակցության ռիսկեր, սա արդեն բիզնես տիրույթի հարց է, բայց մենք պետք է պատրաստ լինենք դրան, կառավարենք տնտեսությունը բացվելու պրոցեսը, որ հայ տնտեսվարողը, գործարարը չհայտնվի շատ ավելի ուժեղ տնտեսությունների ճնշման տակ, եւ մենք էս անգամ տնտեսական էքսպանսիայի չնթարկվենք:

Բեռնափոխադրումների ընդլայնման մասին խոսելիս, անշուշտ, պետք է մտածել նաեւ մարդկանց, ինչպես նաեւ հենց բեռների անվտանգության մասին: Այդ հայտարարության իրագործման դետալների մեջ, անշուշտ, պետք է քննարկվի նաեւ անվտանգության ապահովումը: Օրինակ՝ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունում այդ առումով կար կետ, որ Հայաստանի տարածքով Նախիջեւան տրանսպորտային հաղորդակցությունը վերահսկում է Ռուսաստանի անվտանգության ծառայությունը: Բայց պարզ չէ, օրինակ, թե Ադրբեջանի տարածքով Հայաստանի բեռնափոխադրումների անվտանգությունը ինչ մեխանիզմով է ապահովվելու: Հասկանալի է, որ ամեն ինչ լինելու է փոխադարձ, ասինքն՝ եթե մենք տեսնենք, որ Հայաստանի համար բեռնափոխադրումները անվտանգ չեն, բնականաբար, Հայաստանը իրեն իրավունք  է վերապահելու թույլ չտալ նաեւ Հայաստանի տարածքով ադրբեջանական բեռնափոխադրում: Այսինքն՝ որքան էլ ցանկալի է ապաշրջափակումը Հայաստանի տնտեսության համար, մենք պետք է հասնենք էս բոլոր մեխանիզմների շատ հստակ ճշգրտմանը, որպեսզի մեր հաշվին տեղի չունենա էս ապաշրջափակումը:

- Մեկնաբանություններ են հնչում, որ Հայաստանը հնարավորություն չունի որեւէ առաջարկ մերժելու: Այդ պարագայում մենք կարո՞ղ ենք պնդել՝ ինչ ենք ուզում:

- Մենք մշտապես պետք է առաջնորդվենք այլընտրանք գտնելու տրամաբանությամբ, ոչ թե անելանելիության: Այո, մենք ծանր պարտություն ենք կրել, եւ այսօր այդ պարտվողի կարգավիճակում լինելով՝ ստիպված ենք գնալ մեզ թելադրվող օրակարգը չեզոքացնելու, ոչ թե մեր օրակարգը թելադրելու ռեժիմով, բայց պետք է ամեն ինչ անենք, որ այս տրամաբանությունից դուրս գանք, սկսենք օրակարգում մեր հարցերը ավելի ընդգծված առաջ բերել: Շատ կարեւոր է, որ այս ծանր վիճակում այլեւս չզիջենք որեւէ բան՝ որեւէ բան ստանալու համար: Ցավոք, մենք այս պատերազմում ունեցանք թե՛ մարդկային, թե՛ տարածքային կորուստներ, ունեցանք նաեւ քաղաքական կշռի կորուստ, բայց պետք է այլեւս գնանք ոչինչ չզիջելով ինչ-որ բանի հասնելու ճանապարհով եւ ձգտենք հասնել դրան:

- Պարոն Բադալյան, ինչո՞ւ չհաջողվեց Մոսկվայում գերիների հարցով լուծման հասնել: ՀՀ վարչապետը անկյունաքարային էր համարել այս հարցը երեկվա հանդիպման համար: Այս խնդրի լուծման դիմաց ի՞նչ պահանջներ կարող էին ներկայացվել Հայաստանին, որից կհրաժարվեր վարչապետը:

- Ռազմագերիների եւ անհետ կորածների հանգամանքը ակնհայտորեն Ադրբեջանը փորձում է դիտարկել որպես քաղաքական խաղաքարտ: Այդ խաղաքարտը նաեւ Թուրքիան է փորձում օգտագործել՝ Ռուսաստանին ներկայացնելու համար: Հստակ է, որ այդ՝ մեզ համար շատ ցավոտ խնդիրը պատասխանատվություն է նաեւ Ռուսաստանի համար, որը նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունում պատասխանատուն է: Մեր գերիների հարցը, ցավոք սրտի, դարձել է քաղաքական բազմավեկտոր խաղի տարրերից մեկը, եւ սա, անշուշտ, բարդացնում է խնդրի լուծումը:

Ինչ պահանջներ կարող են ներկայացվել Հայաստանին՝ այստեղ ամենատարբեր կարող են լինել պահանջները, սկսած Արցախ-Հայաստան հարաբերության արգելակումից՝ մինչեւ հայ-ադրբեջանական սահման: Կարծում եմ՝ այս պայմաններն է, որ քննարկվել են Մոսկվայում եւ Հայաստանի համար գուցե եղել են մերժելի եւ անընդունելի, որքան էլ մարդասիրական տեսանկյունից այս հարցը մեր համար գերկարեւոր է: Ցավոք, պետք է արձանագրենք այդ հարցում Հայաստանի անհաջողությունը եւ բազմապատկենք ջանքերը՝ խնդիրը լուծելու համար: Կարծում եմ՝ այստեղ պետք է լինեն Ֆրանսիայի եւ ԱՄՆ-ի ներգրավմանն ուղղված քայլեր, որովհետեւ եթե այս հարցը մնա ռուս-թուրքական տիրույթում, ապա այս դեպքում Հայաստանի հնարավորությունները մեծ չեն:

- Նշեցիք, որ նոյեմբերի 9-ի հայտարարության իրագործման պատասխանատուն Ռուսաստանն է: Այդ դեպքում ինչո՞ւ թույլ տրվեց այդ հայտարարության 8-րդ՝ գերիներին վերաբերող հարցի շրջանցում եւ անցում 9-րդ՝ ճանապարհների ապաշրջափակման հարցին: Կարծում եք՝ սա ինչ-որ պայմանավորվածության արդյո՞ւնք է:

- 9-րդ կետի մասով դեռ չկան լուծումներ, այլ սկսվում է լուծումներին ուղղված գործընթաց: Երեւանի համար սա եւս շատ կարեւոր է, որ այդ լուծումները պայմանավորվեն ռազմագերիների հարցի լուծմամբ: Աշխատանքային գործընթացի մեկնարկին Երեւանը համաձայնել է, բայց որեւէ լուծման, ապաշրջափակման որեւէ առարկայական քայլի Երեւանը չպետք է համաձայնի, եթե լուծված չեն ռազմագերիների եւ մարդասիրական այլ խնդիրների հետ կապված հարցերը: Ի վերջո դա կարող է լինել այն, թեկուզ աննշան ինդիկատորը, որ կարող է թույլ տալ մտածել Ադրբեջանի հետ համակեցության ռեժիմի մասին: Եթե Ադրբեջանը պատրաստ չէ այդպիսի հարցերում առաջնորդվել պարզ մարդկային տրամաբանությամբ, ապա մենք ինչպե՞ս կարող ենք պատկերացնել Ադրբեջանի հետ համակեցության բաց ռեժիմ:

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
2413 դիտում

Զելենսկին չի մասնակցի Սաուդյան Արաբիայում ԱՄՆ-ի հետ բանակցություններին

Գլոբալ տաքացման պատճառով բանանին անորոշ ապագա է սպասվում

Մարտի 8-ը նաև խնդիրները բարձրաձայնելու օր է, տարվա մնացած օրերը՝ դրանց լուծման համար աշխատելու. Բաթոյան

Ջիդդայում հանդիպել են Իրանի և Թուրքիայի ԱԳ նախարարները

Զինված բախումների հետևանքով Սիրիայում 2 հայ է զոհվել

Երևան-Վանաձոր ճանապարհին «Ինֆինիտի»-ն բախվել է քարերին և մի քանի պտույտ շրջվել

Ռազմիկ Ամյանը համերգի ժամանակ բեմից ընկել է. տեսանյութ

«Զատիկ» երեխաների աջակցության կենտրոնի սաները ԿԳՄՍ նախարարի հետ այցելել են Հայաստանի պատմության թանգարան

Ինչպիսի ջերմաստիճան է գրանցվել Երևանում 5 և 40 տարի առաջ

Անցումային շրջանի Սիրիայի նախագահը զինված խմբավորումներին կոչ է արել վայր դնել զենքերը

Երևանի բնակարաններից մեկի լոգարանում տղամարդու դի է հայտնաբերվել, կողքին՝ նամակ, արնանման հետքեր ու դանակ

Սիրելի կանայք, գոհ ե՞ք. Գագիկ Սուրենյանը նոր գրառում է արել

Մ23-ԵԱ․ ըմբիշ Սերգեյ Սարգսյանը հաղթել է ադրբեջանցի մրցակցին և դուրս եկել 1/8-րդ եզրափակիչ

Լատվիայի պաշտպանության նախարարը կոչ է արել ավելացնել ՆԱՏՕ-ի զորքերի թիվը

Ձեր խիզախությունն ու նվիրումն ամուր հիմք են մեր երկրի անվտանգությունն ու կայունությունը պահպանելու համար. ՆԳՆ

Վարչապետը հանդիպել է ԵՊՀ Միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի մի խումբ ուսանողների և շրջանավարտների հետ

Հայաստանում ուսուցիչների 85%-ը կանայք են. Ժաննա Անդրեասյանն այցելել է վաստակաշատ մանկավարժներին. տեսանյութ

Խոնարհումով շնորհավորում եմ Հայրենիքի սահմանները պաշտպանելիս զոհվածների մայրերին, կանանց, դուստրերին. Պապիկյան

Ծաղիկներ և երաժշտական ողջույն. Գյումրիում տոնական օրը մեկնարկել է ժպիտով. լուսանկարներ

Եվգենի Պետրոսյանը շտապ հոսպիտալացվել է. վիճակը գնահատվում է ծանր

Դատախազությունում առաջխաղացման հնարավորություն տրված է պրոֆեսիոնալ, բարեվարք մասնագետներին. Աննա Վարդապետյան

Օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա 5-7 աստիճանով. տեղումներ չեն լինի

Դոլարն էժանացել է. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 8-ին

Հարավային Սուդանում զինվորականներին տարհանող ՄԱԿ-ի ուղղաթիռը գնդակոծվել է, կան զոհեր

Չէի պատկերացնում, որ այստեղ կհայտնվեմ, այս պատերն իրենցը ասում են. կին դատապարտյալների առօրյան. տեսանյութ

Արձանագրվել է 45 հետցնցում. փլուզումների վերաբերյալ ահազանգեր են ստացվել. ՆԳՆ

Հետցնցումային ակտիվությունը որոշ ժամանակ կշարունակվի. ՆԳՆ-ն հորդորում է խուճապի չմատնվել

Տարաբնույթ մարտահրավերների պայմաններում կանայք շարունակում են լինել Հայաստանի զարգացման շարժիչ ուժը. նախագահ

Թենիսիստ Էլինա Ավանեսյանը հաղթանակով է մեկնարկել Ինդիան Ուելսի մրցաշարում

Մենք վստահ ենք, որ դուք՝ կանայք, կարող եք դառնալ լավագույն առաջնորդներ. Կամո Ցուցուլյան

Ռազմագիտության ժամին աշակերտը օդամղիչ հրացանից կրակել է, կոտորակը դիպել է մեկ այլ աշակերտի, նա տեղափոխվել է ԲԿ

Մարտի 8-ը նաև օր է, որը հիշեցնում է՝ որքան կարևոր է, որ բոլորն ունենան հավասար հնարավորություններ. Ավինյան

Կանանց համար հավասար հնարավորությունների ապահովումը, կարծրատիպերի հաղթահարումը ընդհանուր հանձնառություն է. ՄԻՊ

4 բալ ուժգնությամբ հետցնցում. ՀՀ-ում նոր երկրաշարժ է գրանցվել

Երևանում տնակ է այրվել

Կանանց և տղամարդկանց կոլեկտիվ ինտելեկտի ներկայացվածությունը երաշխավորելու է պետության առաջընթացը. ՆԳ նախարար

Ի՞նչ անել երկրաշարժի ժամանակ. ՆԳՆ փրկարար ծառայությունը իրազեկում է. տեսանյութ

Ժամը 10:20-ի դրությամբ երկրաշարժի հետևանքով տուժածների և վնասների վերաբերյալ ահազանգեր չեն ստացվել . ՆԳՆ

Ձեր մեծացող ներգրավվածությունը պետական կառավարման և այլ ոլորտներում մեզ համար ներշնչանքի աղբյուր է. Սիմոնյան

Երկրաշարժ Հայաստանում. էպիկենտրոնային գոտում ցնցման ուժգնությունը կազմել է 6-7 բալ