«Ակադեմիական ինստիտուտները կհալվեն ու ի վերջո կփոշիանան». ԳԱԱ ինստիտուտները ցանկանում են մնալ ԳԱԱ կազմում

17/02/2021 schedule13:34

Գիտությունների ազգային ակադեմիայի հետագա ճակատագրի շուրջ քննարկումները դեռ շարունակում են մնալ ակտիվ փուլում. ԳԱԱ ինստիտուտների տնօրենների հիմնական մտահոգությունը մնում է այն, որ ըստ «Բարձրագույն կրթության եւ գիտության մասին» օրենքի նախագծի՝ ակադեմիական ինստիտուտները ստանում են առավել ինքնուրույնություն, սակայն ինտիտուտները չեն ցանկանում դուրս գալ ԳԱԱ կազմից: Նրանք գտնում են, որ ԳԱԱ բաժանմունքները ցանց են, որոնց շրջանակում քննարկվում են գիտական հարցերը, եւ ակադեմիայից դուրս գալու հետեւանքով կտուժի միայն գիտությունը:

Ինստիտուտների հետագա գործունեության ու կառավարման վերաբերյալ եւս նրանք  ունեն որոշակի մտահոգություններ:

Պատմության ինստիտուտի տնօրեն Աշոտ Մելքոնյանը մեզ հետ զրույցում նշեց, որ օրենքի նախագծով հստակ դժվար է ասել, թե ակադեմիան՝ որպես մեկ  կառույց, դադարո՞ւմ է գոյություն ունենալուց, թե՞ ոչ,  քանի որ նախագծում ձեւակերպումներն էլ շատ հստակ ու հասկանալի չեն, թեկուզ հենց նրանով, որ նշվում է՝  ինստիտուտները գիտահետազոտական տարբեր հաստատությունների հետ կարող են կազմել մեկ ընդհանուր միավորում: Մելքոնյանի դիտարկմամբ՝ Ղազախստանն ու Վրաստանն են օգտագործել ինստիտուտները բուհին միացնելու հանգամանքը եւ այսօր շատ դժգոհ են մնացել, քանի որ ֆինանսական առումով հայնվել են բուհերից կախվածության մեջ:

«Այսօր օրենքում նշվում է, որ ինստիտուտներին տրված է ինքնուրույնություն. գոնե այդ իմաստով կարելի է համարել, որ տեղ է թողած՝ ակադեմիական հաստատությունն ինքը որոշի իր ճակատագիրը: Անցյալ տարվա ընթացքում ակադեմիական բոլոր ինստիտուտների գիտական կոլեկտիվների քվեարկությունը հաստատեց այն, որ ակադեմիայի կազմում գտնվող բոլոր ինստիտուտները գտնում են, որ միանշանակ պետք է պահպանել ակադեմիական համակարգը»,- ասաց Պատմության ինստիտուտի տնօրենը: 

Հարցին՝ ինչպե՞ս է մեկնաբանում այն կարծիքը, որ ակադեմիան իր կառուցվածքով եւ գործունեությամբ ժամանակավրեպ է ու ընդամենը Խորհրդային Միությունից մնացած ժառանգություն, Մելքոնյանը պատասխանեց, որ թյուր է այն կարծիքը, թե իբր Գիտությունների ազգային ակադեմիան խորհրդային ժամանակի վերապրուկ է, եւ պետք է այն արմատապես բարեփոխել: Ակադեմիան դեռեւս գալիս է Եվրոպայից. այն գերմանական մոդել է, որը հետագայում անցել է Խորհրդային Միությանը, Խորհրդային Հայաստանին, ապա նաեւ՝ անկախ Հայաստանին:

Օրենքի ընդունումը, ըստ Մելքոնյանի, կհանգեցնի նրան, որ հատ-հատ ակադեմիական ինստիտուտները կհալվեն եւ իր վերջո կփոշիանան: Մելքոնյանի խոսքով՝ ակադեմիական հաստատությունները մեկ կառույցի մեջ շատ ավելի վստահ են զգում, քան թե ակադեմիական հաստատությունից դուրս: Նա մտահոգություն հայտնեց նաեւ ակադեմիայի նախագահության մասին եղած պատկերացումների վերաբերյալ՝ մասնավորապես ընդգծելով հետեւյալը.

«Տարիներ շարունակ նախագահության դեմ եղած  տրամադրվածությունը ինձ համար, անկեղծ ասած, անհասկանալի է: Շատերը կարծում են, թե Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահությունը ինչ-որ մահակ է մեր գլխին եւ անընդհատ խանգարում է մեր գործունեությանը եւ սպառնում է մեր ինքնավարությանը: Այնինչ, ես կարծում եմ, որ ակադեմիայի նախագահությունը կոորդինացնող կառույց է. նա իր բաժանմունքերում կարողանում է ակադեմիական տասնյակ ինստիտուտների բարդ կառույցը համադրել եւ նրանց աշխատանքը շատ ավելի արդյունավետ է դարձնում: Երբ, օրինակ, ֆինանսական առումով մենք հայտնվել ենք ծանր վիճակում, չենք կարողացել  գործուղումներ իրականացնել, դիմել ենք ակադեմիայի նախագահությանը, եւ նրանք միշտ մեզ օժանդակել են տարբեր երկրներում գիտաժողովների մասնակցելու, ծրագրեր իրականցնելու, գրքեր հրատարակելու հարցերում: Նախագահությունը կոորդինացնում է գիտական համագործակցության համար ինտիտուտների աշխատանքը, միջգիտակարգային աշխատանքներն է համադրում»,- ասաց նա:

Հարցին՝ օրենքի նոր նախագծով նախատեսվող ֆինանսավորումը ի՞նչ ազդեցություն կարող է թողնել ինստիտուտների  վրա, Մելքոնյանը նշեց, որ իրականության մեջ որեւէ բան չի փոխվում. նախկինում ակադեմիական ինստիտուտների ֆինանսական միջոցները միշտ եկել են նախագահություն,  եւ նախագահությունը նույն ֆինանսները հասցեագրել է ինստիտուտներին: Հիմա նախատեսվում է ԿԳՄՍ-ից կամ Գիտության պետական կոմիտեից ուղղակի ֆինանսավորում ինստիտուտներին: Նա կարծում է, որ նախագահությունն էլ այդ հարցում դժգոհություն չի ունենա:

Օրգանական եւ դեղագործական քիմիայի գիտատեխնոլոգիական կենտրոնի տնօրեն Արթուր Հարությունյանն էլ այն կարծիքին է, որ որ պետք է շատ զգույշ լինել, որպեսզի բարեփոխումները նպատակային լինեն ու իրականացվեն ճիշտ ուղղությամբ, իսկ ակադեմիայի կազմում մնալով՝  ինստիտուտներն ավելի արդյունավետ աշխատելու հնարավորություն կստանան:

«Ակադեմիային պետք է հանգիստ թողնել: Պետք է փոխել այն, ինչն արդեն սպառվել է: Իսկ ակադեմիան այսօր մեծ պոտենցիալ ունի: Տասնամյակներ շարունակ չնչին աշխատավարձով պահպանվել, նույնիսկ զարգացել է գիտական ժառանգությունը, ու դրա մեջ գերակշիռ ներդրումը ունի հենց ակադեմիան: Ինչ վերաբերում է ֆինանսական խնդիրներին, պետությունը, այսպես թե այնպես, մեր ձեռքերը չի կապում. մենք ունենք նաեւ արտաբյուջե, ունենք դրամաշնորհներ. այստեղ միայն տուժելու է այն, որ թուլանալու է կապը մյուս ինստիտուտների հետ»,- նշում է  Ա. Հարությունյանը:

Հր. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի տնօրեն Վիկտոր Կատվալյանն էլ կոպիտ սխալ է համարում ակադեմիայի ինստիտուտների դուրս բերումը ակադեմիայի կազմից:

«Ինչո՞ւ տարրալուծել, ինչո՞ւ ցրել գիտությունը՝ ես դա չեմ հասկանում: Օրինակ՝ հայագիտության եւ հասարակական կազմակերպությունների բաժանմունքում մենք շատ լավ համագործակցում ենք մյուս ինստիտուտների հետ. միջոցառումներ ենք կազմակերպում, միասնական գիտաժողովներ ենք անցկացնում, կոորդինացնում ենք շատ հարցեր: Եթե մենք կարող ենք իրար չխանգարել եւ իրար օգնել, ուրեմն ի՞նչ իմաստ կա այդ եղածը քայքայել՝ ինքնուրույնության տակ քողարկելով ամեն ինչ»,- նշում է նա:

Հարցին՝ օրենքի ընդունումից հետո ակադեմիաներն ավելի ինքուրույն չե՞ն դառնա իրենց որոշումների կայացման մեջ, քանի որ գիտխորհրդում ընդունված որոշումները այլեւս նախագահության կողմից հաստատվելու կարիք չեն ունենա, պարոն Կատվալյանը պատասխանեց, որ այսքան ժամանակ գիտխորհրդում ընդունված որեւէ որոշում նախագահության կողմից երբեք չի չեղարկել, ընդհակառակը՝ եթե խնդիրներ են առաջացել, ապա նախագահությունն ինքն է փորձել լուծել դրանք:

«Ինչի մասին է խոսքը, ինստիտուտներն այսօր էլ ինքնուրույն են, ոչ մի ինստիտուտ իրեն կախյալ վիճակում չի զգում: Երեւի այն են ուզում անել, որ նախագահության գոյությունն էլ անիմաստ համարվի, բայց ակադեմիայի նախագահությունը պատիվ է: Յուրաքանչյուր երկիր հպարտանում է իր ակադեմիայով: Երբեմն օրինակ են բերում՝ այս երկիրը ակադեմիա չունի, այն երկիրը չունի, այո՛, շատ երկրներ շատ բաներ չունեն, պարտադի՞ր է, որ մենք գնանք վատագույն օրինակների հետեւից: Նման դրույթը տանում է դեպի անորոշություն. ես չգիտեմ՝ նպատակը որն է եւ ինչու ամեն մի ինստիտուտ առանձին, համակարգից դուրս պետք է աշխատի: Ասացվածք կա՝ «Ցախավելը միասնական չեն կարողանում կոտրել, ճյուղերն առանձին-առանձին կոտրելը շատ հեշտ է». երեւի դա է հիմա: Ես ընդհանրապես գտնում եմ, որ օրենքը շատ վատն է: Չեմ կարծում, որ հիմա այնքան է բարեփոխվել, որ կարելի լինի գործադրել: Կարծում եմ, որ ակադեմիայի մասին հատվածը պետք է նորից գրել եւ խնդրել, որ ակադեմիան ինքն իր մասին այդ հատվածը գրի: Ովքե՞ր են այսօրվա խորհրդարանում, նրա՞նք պիտի օրենք գրեն ակադեմիայի կամ գիտության համար: Եղած օրենքում գիտությունը հայտնվել է կրթության սպասավորի դերում, մինչդեռ գիտությունը միայն կրթությունը չի սպասարկում, որ տարել, խցկել են օրենքի նախագծում»,- կարծիք հայտնեց Վիկտոր Կատվալյանը:

Հարցին՝ որքանո՞վ է կարեւոր նախագահությունը, եթե, միեւնույնն է, ակադեմիան շարունակում է ֆինանսավորվել պետությունից եւ շարունակել իր գործունեությունը, նա նա պատասխանեց.

«Գիտնականը մարդ է, որը լավ է զգում, որ իր աշխատանքը գնահատվում է. այդպես մի ամբողջ ինստիտուտ լավ է զգում, երբ իր աշխատանքը գնահատվում է, իսկ գիտական հաստատության գնահատողը գիտական հաստատությունը պետք է լինի, մենք չենք սպասում, որ մեզ պետք է գնահատեն Ազգային ժողովում կամ կառավարությունում՝ անկախ նրանից, թե ովքեր են այնտեղ նստած: Մեզ  համար՝ իբրեւ ինստիտուտի, կարեւոր է, որ մեր աշխատանքը գնահատում են մեզնից գիտականորեն ավելի մեծ փորձ ունեցող եւ ավելի մեծ կշիռ ունեցող մարդիկ: Բացի դրանից՝ ակադեմիական համակարգը գիտությանը ուղղորդում է, նպաստում է գիտության զարգացմանը: Ամեն մի ինստիտուտ իր համար, իր գլուխը վերցրած ինչպե՞ս կարող է այնպես զարգանալ, ինչպես որ հիմա է զարգանում՝ իբրեւ մեկ միասնական համարգ: 1943 թվականին պատերազմի բոցերի մեջ ակադեմիա էր ստեղծվում Հայաստանում, իսկ հիմա չգիտես ովքեր եկել են եւ ակադեմիա են փակում: Մենք գտնում ենք՝ ակադեմիան պետք է մնա եւ հզորանա, ու ակադեմիայի կազմից դուրս գալու հարցը նույնիսկ չենք քննարկում»:

Իհարկե, ըստ մեր զրուցակից գիտնականի, ակադեմիայի համակարգում կարելի է բարեփոխումներ անել, բայց նախեւառաջ դա պետք է անել իշխանություն-ակադեմիա փոխհարաբերություններում, պետք է իշխանություն-ակադեմիա երկխոսություն կազմակերպել, հետո նոր մտածել, թե արդյոք ինքնուրույնություն տալով՝ ինչ արդյունքի կհասնենք կամ էլ ընդհանրապես կկորցնենք: «Ակադեմիան պետք է լինի կառավարության գլխավոր գիտական խորհրդատուն»,-իր խոսքն այսպես եզրափակեց նա:

Հիշեցնենք, որ Կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի նախարար Վահրամ Դումանյանը ԳԱԱ նախագահության անդամների հետ փետրվարի 15-ին քննարկել է «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի նախագիծը: Նախարարն ընդգծել է, որ ներկայացված որոշ առաջարկներ կքննարկվեն «Բարձրագույն կրթության եւ գիտության մասին» նախագծի երկրորդ ընթերցման ժամանակ:

Մարիամ Գեւորգյան

Տպել
2170 դիտում

Հայաստանն ու Ադրբեջանը ավելի քան երբևէ մոտ են խաղաղությանը․ Հաջիև

Ինչպես են փրկարարներն Արփա գետից դուրս բերում ավտոմեքենան (տեսանյութ)

Դատավորների ընդհանուր ժողովը ՍԴ դատավորի թեկնածու է ընտրել

Բրյուսելում կայանալիք հանդիպումը ինչի կարող է «դրդել» Հայաստանին․ ինչ է հայտարարել Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն

Արտույտի ապօրինի որս է կատարվել․ ԲԸՏՄ-ն առգրավել է որսագողերի զենքերը

Վարչապետն ընդունել է Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի նախագահին․ անդրադարձ է կատարվել ծրագրերին և նախաձեռնություններին

Crocus City Hall-ի ահաբեկչությունից հետո պատահաբար այնտեղ հայտնված և մարդկանց փրկած 35-ամյա Կարեն Ենգիբարյանը մահացել է

Կրակը մարելուց հետո այրված շինությունում տղամարդու դի է հայտնաբերվել

Նարեկ Մանթաշյանին նոր մեղադրանք է առաջադրվել

Զինծառայողն ինքնասպան է եղել համածառայակիցների և իր ոչ կանոնադրական հարաբերությունների պատճառով․ վարույթը դատարանում է

Վասիլիս Մարագոսը վերահաստատել է ԵՄ աջակցությունը արդարադատության ոլորտի բարեփոխումներին

Հայուհի Վարսեն Աղաբեկյանը Պաղեստինի արտաքին գործերի նախարար է նշանակվել (լուսանկար)

Աննա Հակոբյանը մասնակցել է «Փրկություն» հաշմանդամ երիտասարդների կենտրոնի շահառուների ներկայացմանը (լուսանկարներ)

Մոսկվայում կարծում են, թե ՀՀ-ում 102-րդ ռազմաբազայի առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է

Մահացել է Crocus City Hall-ի ահաբեկչությունից տուժած ևս մեկ մարդ․ զոհերի թիվը հասել է 144-ի

Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին

Արաբկիրում կառուցապատող ընկերությունը հարկեր չվճարելու նպատակով պայմանագրերում պակաս է նշել բնակարանների իրական արժեքը

Սպառնացել է վնասել մեքենան, ավելի ուշ կրակել է ավտոտեխսպասարկման կետի ուղղությամբ․ 32-ամյա տղամարդը կալանավորվել է

Ռուբլին էժանացել է․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 29-ին

Հայաստանն ԱՄՆ-ի ու Եվրամիության հետ անվտանգային հարցեր չի քննարկելու. Ստանո

Ինչո՞ւ ադրբեջանական լրատվամիջոցը չի հրապարակել Արայիկ Հարությունյանի հետ հարցազրույցը

Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի

«Վանաձոր» ՔԿՀ-ի 17 ծառայողի նկատմամբ կիրառվել է կարգապահական տույժ

«Crocus City»-ի գործով Տաջիկստանում ձերբակալվել է 9 մարդ

Տեղի է ունեցել ՀՀ պաշտպանության նախարարին կից կոլեգիայի նիստ (լուսանկարներ)

Շիրակում գործում է պետական ծառայությունների անվան տակ գործող ինքնակոչների խումբ. Կարեն Սարուխանյանը զգուշացնում է

Ալեքսեյ Սանդիկովը կգործուղվի Մոսկվա

Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունը տեղի կունենա Երևանում. Հայաստանի հայտը ճանաչվել է լավագույնը

ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Բեռլին

5 հայ ծանրորդ կմեկնի Թայլանդ՝ մասնակցելու վարկանիշային աշխարհի գավաթին

Հայաստանում տեղումների դադար է, ջերմաստիճանը կբարձրանա 8-10 աստիճանով

«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց»-ի տնօրենը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել

200 եվրո՝ 200 հազար դրամի փոխարեն. առցանց անմաքս առևտրի շեմը ենթարկվել է փոփոխության

Սյունիքի մարզում դատավոր է նշանակվել

Իրավապահները խուզարկում են Ժիրայր Սեֆիլյանի ու «Բևեռ»-ի մյուս անդամների բնակարանները

Նոր Նորքի ոստիկանական բաժին ներխուժելու դեպքի շրջանակում խուզարկություն է անցկացվում ավելի քան 40 վայրում

Հորը ծեծելու, հարևանուհիներից մեկին սպանելու համար մեղադրվող տղամարդը հաշվառված է եղել հոգեկան առողջության կենտրոնում

Երևանում թմրամոլության և ապօրինի թմրաշրջանառության մի շարք դեպքեր են բացահայտվել (տեսանյութ)

Մարտի 30-ից 11 բանկի քարտապան կարող է օգտվել կենսաթոշակի և նպաստի հետվճարի ծրագրից. որոնք են դրանք

«Երևան ավտոբուս» ընկերության տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել