«Տիկտոկ»-ով դեռահասներն ընտրում են՝ զուգընկերը տղա լինի, թե աղջիկ. հոգեբանը՝ համացանցի ազդեցության և հետևանքների մասին

Հայաստանում համացանցի, սոցիալական հարթակների բացասական ազդեցություն թողնելու մասին մտահոգությունները շատացել են: Խնդիրը հատկապես ակնառու է երեխաների եւ դեռահասների շրջանում։

Շատ դեպքերում նույնիսկ ծնողներն են բարձրաձայնում, որ սեփական երեխայի հետ շփումը բարդացել է, չի հաջողվում, քանի որ համացանցի ազդեցության հետեւանքով երեխան ձեռք է բերել անկառավարելի վարքագիծ։ Օրերս էլ համացանցում տարածվեց տեղեկություն, որ 12-13 տարեկան աղջնակները գրում են 35 տարեկան եւ ավելի մեծ տարիքի տղամարդկանց, խոսում վերջիններիս հանդեպ իրենց զգացմունքների մասին:

«ԿԱՆԱ» զարգացման կենտրոնի դեռահասների ակումբի Կլինիկական հոգեբան, հոգեթերապեւտ Լիլիթ Ղավալբաբունցի խոսքով՝ ինֆորմացիոն աշխարհն իր բոլոր դրսեւորումներով ազդում է մարդու արժեհամակարգի, նպատակների եւ ցանկությունների, երազանքների ու իդեալների ձեւավորման, ինչպես նաեւ մարդկային փոխհարաբերությունների կառուցման վրա։ Մասնագետը նշում է՝ երեխանները, անկախ տարիքից, ունեն ծնողական ուշադրության, ջերմության եւ աջակցության կարիք հատկապես դեռահասության տարիքում:

«Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում խոսելով վերոնշյալ խնդրի մասին՝ Լիլիթ Ղավալբաբունցն ասում է՝ երբ երեխան, դեռահասը նայում է որեւէ դերասանի կամ երաժշտի, հավանում ու սկսում հետաքրքրվել նրա կենսագրությամբ եւ այլն, նորմալ է, սակայն լինում են դեպքեր, երբ սկսում է սխալ ուղղությամբ գնալ, եւ այդ ամենը հոգեբանորեն վնասում է դեռահասին։

Մասնագետի հավաստմամբ՝ երբ որեւէ հայտնիություն ունեցող անձի հանդեպ հետաքրքրությունը վերածվում է հիվանդագին տարվածության, երեխան, մոռանալով սեփական «ԵՍ»-ը, ապրում է հայտնի անձի կյանքով, իսկ ինչը վերաբերում է հայտնիներին գրելուն կամ ինչ-որ առաջարկություններ անելուն, դա կարող է վկայել նաեւ այն մասին, որ երեխան ունի ուշադրության պակաս եւ այն փորձում է ստանալ իր սիրելի մարդուց։ Այսինքն՝ նա տանը ծնողից չի ստանում բավարար ուշադրություն կամ այնքան ջերմություն, որքան իրեն անհրաժեշտ է եւ այդ ամենը սկսում է փնտրել դրսում։

«Դեռահասն ուզում է ուշադրության կենտրոնում լինել, մտածում է, որ այդ իրավիճակում կարող է ամեն ինչ անել դրան հասնելու համար։ Նրա համար արդեն գերնպատակ կարող է լինել ոչ թե ընտանիքի անդամների ուշադրության կենտրոնում, այլ սոցիումի ուշադրության, հատկապես՝ իրենից բարձր տարիքի տղաների ուշադրության կենտրոնում լինել, ում հետ կարող է պաշտպանված զգալ»,- ասում է նա։

Մասնագետը նաեւ նշում է այդ ամենի բացասական ազդեցությունները երեխայի հոգեբանության վրա․ «Երբ պարբերաբար գրում ու հետաքրքրվում են ինչ-որ մեկով եւ պատասխան չեն ստանում, այստեղ նույնպես երեխան իրեն անտեսված է զգում՝ առանց հասկանալու, որ խնդիրն իր մեջ չէ։ Դեռահասը սկսում է թերագնահատել իրեն, մտածել, որ լավը չէ, շատ հաճախ բարձրաձայնում է, որ իրեն չեն սիրում։ Սա նաեւ նպաստում է ինքնագնահատականի անկմանը։ Նա չի հասկանում՝ հայտնիություն ունեցող անձ ու հետեւորդ լինելու սահմանը»:

Զրուցակցի խոսքով՝ երբ սպասելիքը չի իրականանում, երեխան սկսում է նեղվել ու ընկճվել դրանից։ Լինում են դեպքեր, որ նա հայտնվում է սթրեսային իրավիճակում։

Ըստ Ղավալբաբունցի՝ քանի որ այդ տարիքում երեխաները դեռ ձեւավորման փուլում են, շատ հաճախ իրենք իրենց արտաքին տեսքի վրա են սկսում թերություններ փնտրել․ «Սա կարող է հանգեցնել նրան, որ դրանից հետո վերջինս սկսի մեկուսանալ: Այդ տարիքում ծնողի կատակով ասած արտահայտությունն անգամ, թե դու շատ նիհար ես, կամ գեր ես, կարող է երեխայի կոմպլեքսների առաջացման պատճառ դառնալ»։

Հոգեբանի պնդմամբ՝ այդ տարիքային խմբի մոտ շատ ակտուալ է դարձել «Տիկտոկ» սոցիալական հարթակում գրանցվելը, որի միջոցով նրանք դիտում են տարբեր բնույթի տեսանյութեր, իրավիճակային նկարագրեր, որպես կանոն՝ դրանք սկսում են նրանց դուր գալ, քանի որ ունեն բավականին շատ դիտումներ, եւ աստիճանաբար հասնում է նրան, որ երեխան ինքն էլ է ուզում փորձել առաջին հայացքից անվանս թվացող այդ, ժամանակակից լեզվով ասած, «լայֆխակերը», որպեսզի ինքն էլ դառնա հայտնի «տիկտոկեր»։

Զրուցակիցը նաեւ պարզաբանում է՝ երբ ծնողը սկսում է երեխայի առաջ ինչ-որ արգելքներ դնել՝ առանց բացատրելու, թե ինչի համար է արգելում, այդ պահից սկսած՝ նրա մոտ ագրեսիան շատանում է, սկսվում է կոնֆիլկտային իրավիճակ ծնողի հետ։ Կոնֆլիկը կարող է անգամ այնպիսի մակարդակի հասնել, որ երեխան փախուստի դիմի. «Տնից փախուստը կարող է նաեւ վկայել մի բանի մասին՝ երեխան իր բողոքն է հայտնում, ուզում է, որ իր կարծիքն էլ հաշվի առնեն, իրեն մեծ է ուզում զգալ, անկախություն է ուզում»:

Վերջինս նկատում է, որ երբ ծնողը իր երեխային չի լսում եւ չի ցուցաբերում համբերատար վերաբերմունք, վիճակը կարող է սրվել։

«Շատ սխալ է, երբ ծնողը չի փորձում ընկերանալ երեխայի հետ, հասկանալ նրան, այլ, ընդհակառակը, միշտ քննադատում է, համեմատում տարիքակիցների հետ, եւ երբ երեխան ինչ-որ բան է ուզում անել, ասում է՝ քեզ չի հաջողվի, դու չես կարող։ Շատ հաճախ ծնողը չի էլ փորձում հասկանալ, թե երեխան ինչ տեսահոլովակներ է դիտել եւ ինչի համար։ Սակայն հենց ծնողը սկսի դիտել, փորձել հասկանալ, թե ինչի համար է երեխան նայում, երեխան էլ կսկսի իր հետաքրքրություններով կիսվել ծնողի հետ՝ նրանից ակնկալելով իր հարցերի պատասխանը։ Եթե ամեն ինչ ճիշտ հունով է ընթանում, կարճ ժամանակ անց երեխան այլեւս իրեն հուզող հարցերի պատասխանը տարբեր տեղերում չի փնտրում, այլ փորձում է առաջինը ծնողից լսել։ Ծնողին վստահում է, երբ ինչ-որ բան ծնողն է ասում, որի հետ նա մտերիմ է, երեխան դա կասկածի տակ չի առնում: Շատ կարեւոր է, որ երեխայի հետ անկեղծ լինեն, եթե նույնիսկ չեն տիրապետում ինչ-որ թեմայի, դա ամոթ չէ. կարող են միասին կարդալ կամ երեխային ասել, որ անպայման կկարդա եւ հետո նրան կբացատրի այն ամենը, ինչն իրեն հետաքրքրում է»,- հավելում է նա։ 

Վերջինիս խոսքով՝ այստեղ էլ ծնողը եւ, առհասարակ, կրթական մակարդակում աշխատանքը մեծ դեր ունեն, երեխային պետք է այդ ամենը սովորեցնել, բացատրել, ցույց տալ եւ, ամենակարեւորը, լսել։

Հոգեբանի նկատառմամբ՝ համացանցի լուրջ բացասական կողմերից մեկն էլ այն է, որ այնտեղ տեղեկատվությունը չի վերահսկվում, գրեթե չկան տարիքային սահմանափակումներ ու արգելքներ: Համացանցը լի է անորակ, չճշգրտված ինֆորմացիաներով, էրոտիկ բնույթի նկարներով ու տեսանյութերով, օրինակ՝ «Տիկտոկ» հարթակում շատ ակտուալ է այդ տեսանյութերով եւ, ինչու չէ, ծանոթություններով գումար աշխատելը․ «Դեռահասները հաճախ իրենք էլ են մտածում, որ դա գումար աշխատելու ձեւ է ու կարող են ունենալ սեռական հարաբերություններ, տեղադրել տարբեր տեսանյութեր եւ դրա համար ստանալ որոշակի գումար»։

Մասնագետը հավաստիացնում է՝ եթե ծնողը պարբերաբար սկսի ընկերաբար խոսել երեխայի հետ, նայել, օրինակ, «Տիկտոկ»-ի նրա նախընտրելի տեսանյութերը, տեսնի, թե երեխան ինչ տեսանյութեր է տեղադրում, ապա կարող է աստիճանաբար որոշակի շտկումներ մտցնել եւ կանխել երեխայի կյանքին վտանգ սպառնացող տարբեր իրավիճակներ, որոնցից մեկը կարող է լինել սպառնալիքը, որը նույնպես շատ լուրջ հոգեբանական խնդիրների պատճառ կարող է դառնալ։

«Եթե ծնողներն անընդհատ արգելքներ են դնում՝ առանց որեւիցե բան բացատրելու, դա նպաստում է նրան, որ երեխայի մոտ արգելված, երբեմն նույնիսկ գիտակցական վատի նկատմամբ հետաքրքրությունը մեծանա»,- փաստում է նա։

Հոգեբանը նաեւ արձանագրում է՝ դեռահասության տարիքն է սեռային ինքնագիտակցության, սեռային դերերի ու բնութագրերի յուրացման կարեւոր շրջանը: Սեռերին ու սեռական կյանքին վերաբերող տեղեկատվության եւ տեսանյութերի, անառողջ փոխհարաբերությունների անարգելք ներկայացումը կարող է խեղաթյուրել դեռահասների ու պատանիների սեռական ոլորտի մասին պատկերացումները, բացասաբար ազդել սեռական հասունացման ընթացքի վրա։

«Համացանցի, հատկապես «Տիկտոկ»-ի միջոցով այսօր շատ երեխաներ սկսում են ընտրել՝ իր զուգընկերը տղա՞ լինի, թե՞ աղջիկ, քանի որ «Տիկտոկ»-ի հարթակում դա եւս բավականին ակտուալ է եւ շատ քիչ է քննադատվում, երեխան տեսնում է եւ համարում առողջ հարաբերություններ, այն ազդում է նաեւ սեռական կողմնորոշման վրա»,- ասում է Ղավալբաբունցը։

Հոգեբանը նշում է, որ իր աշխատանքի բերումով արձանագրել է՝ այսօր Հայաստանում շատ դեպքերում ծնողները դիմում են երեխայի հետ կապված մեկ խնդրով, բայց հետազոտման արդյունքում նրա մոտ բացահայտվում է մեկ այլ խնդիր, այսինքն՝ բուն խնդիրը, որը պատճառահետեւանքային կապով առաջացրել են այլ խնդիրներ․ «Երեխայի հետ կոնֆլիկտները ոչ մի կերպ չեն կարողանում լուծել, եւ օր օրի բարդանում են նրա հետ հարաբերությունները թե՛ ընտանիքում, թե՛ դպրոցում եւ թե՛ սոցիումում։ Հաճախ բարձրաձայնում են, որ երեխան դարձել է անկառավարելի, անգամ սկսել է խնդիրներ առաջացնել. եթե մի բան ուզում է, պետք է լինի: Կան նաեւ երեխայի սեռական կողմնորոշման հետ կապված խնդրով դիմող այցելուներ»:

Հոգեբանի դիտարկմամբ՝ վերոնշյալ գրեթե բոլոր խնդիրների հիմքում ծնողական անուշադրությունն է կամ սխալ դաստիարակչական մոտեցումը. «Հասել ենք այն փուլին, որ երեխաները հիմնականում բողոքում են անտարբերությունից, երբ գալիս են, առաջին հերթին դա ենք նկատում՝ կա՛մ ունեն ուշադրության պակաս, կա՛մ ջերմության, եւ, իհարկե, տարիքին համապատասխան ճգնաժամային խնդիրները: Երեխան ասում է՝ ինձ չեն լսում, մեկ է, ինձ չեն հասկանում, ինձ չեն սիրում եւ այլն»։ 

Աղավնի Հովհաննիսյան

Տպել
3686 դիտում

Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել ՔՊ նախաձեռնող խմբի նիստ․ հայտնի է՝ ինչ է քննարկվել

ՀՀ-ն որևիցե բան չի պատրաստվում զիջել, ստոր շահարկումներ են․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Տավուշի շուրջ պտտվող լուրերի մասին

Սուրեն Պապիկյանը մասնակցել է ռազմական տեխնիկայի ցուցադրությանը և հետևել մարտական հրաձգությանը (լուսանկարներ)

Ինչպես կասեր դասականը՝ «յա՜, իրո՞ք». Արշակ Կարապետյանը «գողացել» է ՀՀԿ-ի ծրագիրը

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան

Երբ կկայանա Ալեն Սիմոնյանի և Սահիբա Գաֆարովայի հաջորդ հանդիպումը․ ԱԺ նախագահը մանրամասնել է՝ ինչ է քննարկվել մարտի 22-ին

Վիճաբանություն և ծեծկռտուք «Ռիո Մոլլ»-ի հարևանությամբ. կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են, կա վիրավոր

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում