Երևան
12 °C
Նոր տարին շատ հին տոն է, այն հազարամյակների պատմություն ունի և տարբեր ժամանակներում տարվա մեջ տարբեր ամիսների է նշվել: Այս մասին «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասում է ՀՀ ժողովրդական վարպետ Լալա Մնեյանը:
Նրա խոսքով՝ տարբեր կրոնական և պետական փոփոխությունների ընթացքում փոփոխություններ են կրել նաև տոնը և դրա խորհուրդը:
«Մինչև խորհրդային տարիները Նոր տարին (ոչ բոլոր տեղերում) հիմնականում նշվում էր Սուրբ Ծնունդին։ Վիճակագրական տվյալները փաստում են, որ այնտեղ, որտեղ Սուրբ Ծնունդն էր մեծ շուքով նշվում, Նոր տարին համեստ էր տոնվում, կամ հակառակը»,- պարզաբանում է Լալա Մնեյանը:
Վերջինիս խոսքով՝ Հայաստանն ինչպես բարբառներով է հարուստ, այդպես էլ տարբեր շրջաններից եկող ամանորյա ծեսերով ու ավանդույթներով, սակայն կան հիմնական գծեր, որ բնորոշ են բոլոր շրջաններին. «Սուրբ Ծնունդը համարվում էր նոր ժամանակների սկիզբ, քանի որ Քրիստոսի ծնունդով նորացավ ամեն ինչ՝ աշխարհը նորից ծնվեց: Նոր տարվա հիմքում վերջիվերջո աշխարհի ծնունդն է, արարչությունը՝ ժամանակի սկիզբը, և պատահական չէ, որ այդ սկիզբը պիտի դառնար նաև Նոր տարվա տոն և, բնականաբար, նշվեր մեծ շուքով: Տեղեկություններ են պահպանվել, որ հայոց թագավորները ևս մեծ շուքով են նշել տոնը՝ փողեր հնչեցրել, խաղեր կազմակերպել և այլն»:
Բուն Նոր տարուն՝ դեկտեմբերի 31-ի գիշերը, պահոց շրջանն է եղել, և կենդանական ծագման որևէ բան չի մատուցվել, բացառապես պահքի ուտեստներ են դրվել սեղանին, ասում է տիկին Մնեյանն ու հավելում, որ հայկական սեղանները միշտ առատ և բազմազան են եղել, սակայն ավելորդ ճոխությունն ու չափն անցնելը բնորոշ չի եղել հայկական մշակույթին:
«Կարող էր լինել շքեղ, գեղեցիկ, առատ, բայց միաժամանակ չափի մեջ: Քանի որ պահոց շրջան էր, պարտադիր սեղանին դրվում էին մրգեր, հատիկեղեն, չրեղեն և բուսական ծագման կերակրատեսակներ։ Մինչև հիմա էլ մեզ մոտ պահպանվել են այդ ավանդույթները, և գրեթե յուրաքանչյուրի սեղանին կարելի է տեսնել պասուց դոլման, չրեղեն, ընդեղեն, մրգեր և այլն: Իսկ խորհրդային տարիներին արդեն հայտնվեց խոզի բուդը (-հեղ. ծիծաղում է), որը նորամուծություն էր, և բնական է, որ կարգերը փոխվելու հետ պիտի նաև տոները փոխեին իրենց բնույթը»,- նշում է նա:
Ըստ նրա՝ երբ հասարակությունն արժեհամակարգային փոփոխություն է կրում, որտեղ կարևորը ցուցամոլությունն է դառնում, հարստության անհարկի ցուցադրումը, կամ սեփական մեծությունը նյութական բարիքով շեշտելու միտումը, հայտնվում է խեղաթյուրված պատկեր. մարդիկ չափից դուրս կարևորում են նյութը՝ տոնական սեղանի առատությունը, այլ ոչ թե բուն տոնի խորհուրդը:
«Լսել եմ, որ նույնիսկ վարկ և պարտք են վերցնում՝ Նոր տարին նշելու համար: Արժեքները փոխվել են: Հնում մարդիկ շեշտը դնում էին ինքնամաքրվելու վրա: Այս օրերին բոլորս մաքրում ենք տունը, սպիտակեղեն փոխում, լվացք անում, նոր հագուստ հագնում: Մարդիկ դրան զուգահեռ մտածել են նաև հոգևոր մաքրության մասին, իրենց արարքների մասին: Եթե գժտված էին որևէ մեկի հետ, հաշտվում էին անպայման, փորձում շտկել այն սխալները, որ կատարել էին տարվա ընթացքում: Եթե պարտք էին վերցրել, աշխատում էին մինչև Նոր տարի պարտքը փակել: Ավելի լավը, ավելի փոխված և ավելի կատարյալ մարդ դարձած պետք է մտնեին Նոր տարվա շեմից ներս: Հիմա մենք ազգովի այդ հայացքով չենք նայում Նոր տարվան: Ավելի շատ խնջույքի և խրախճանքի տոն է դարձել սա»,- սրտնեղում է ՀՀ ժողովրդական վարպետը:
Վերջինիս դիտարկմամբ, բնականաբար, տոնի հոգևոր մասը պետք է դուրս մնար, քանի որ ունեցել ենք տարիներ, որ այդ մասին չի խոսվել. «Իհարկե, բարոյական որոշակի արժեքներ քարոզվում էին, բայց այդ խորությունը և հոգու մաքրությունը դուրս են մնացել մեր կենցաղից: Հիմա մենք դրա վերադարձի կարիքն ունենք»:
Իսկ այդ արժեքներին, Մնեյանի կարծիքով, կարող ենք վերադառնալ՝ մեր բուն արժեքներն ու մշակույթը ճանաչելով և գնահատելով: «Երբ մոտիկից ճանաչում ես այդ մշակույթը, տեսնում ես, թե ինչքա՜ն բարձր արժեքներ են դրանց հիմքում դրված, և ձգտումդ լինում է բոլորովին այլ մակարդակի: Իսկ երբ ձգտում է դառնում միայն նյութական բարիքը՝ հեռախոս, ավտոմեքենա, հագուստ, տուն և այլն, ապա սահմանն էլ դառնում է հենց այդ նյութականը։ Դրանք, իհարկե, կյանքի անհրաժեշտ պայման են, սակայն մարդն այդ ամենից բարձր է, մարդն ինքն իր վրա աշխատելու՝ ինքնամաքրվելու, ինքնակատարելագործման ձգտող էակ է»,- նկատում է նա:
Վերջինս ասում է՝ իսկ թե ի՞նչ արժեհամակարգ են կրել մեր նախնիները, երևում է մեր ազգագրական ողջ նյութից, բանահյուսությունից, մեր տոների ու ծեսերի խորքային բովանդակությունից, երևում է մեր գրականությունից, որն էլ պիտի մատուցվի սերնդին: Նա ցավով է նշում այն փաստը, որ օտար երկրներում ապրող հայկական համայնքներում շատ ավելի լավ է պահվել մեր ազգային, ավանդական և բարոյական դիմագիծը, քան հենց Հայաստանում:
Խոսելով տոնի խորհրդանիշ համարվող տոնածառի մասին՝ տիկին Մնեյանը նշում է, որ ծառ զարդարելը տոնին հարիր երևույթ է։
«Դրա հիմքում Կենաց ծառի գաղափարն է։ Ճիշտ է, եղևնին որպես տոնածառ վերջին հարյուրամյակներին հյուսիսից եկած սովորություն է, բայց խաղալիքներով զարդարված եղևնին էլ նույն Կենաց ծառի խորհուրդն է կրում: Իսկ նրանք, ովքեր ուզում են՝ Ամանորն ավելի ավանդական դարձնել, եղևնին կարող են զարդարել հայկական շունչ ունեցող ձեռագործ խաղալիքներով կամ հնագիտական և ազգագրական նյութերից հայտնի Կենաց ծառերի նմանությամբ տոնածառեր պատրաստելով, այսինքն՝ ավանդականից սնվել և երևակայությանը զարկ տալ: Օրինակ՝ ես ու ամուսինս ժամանակին պատրաստել ենք փայտից տոնածառ, հիմա դրանցից մեկը տոնի առթիվ զարդարում է Երևան քաղաքի պատմության թանգարանը»:
Ժողովրդական վարպետն առաջարկում է պահպանել նաև տարեհացի ավանդույթը, որը շատ գեղեցիկ ավանդույթ է:
«Այն ծիսական հաց է, գաթա, որի մեջ դնում են նշան, հետո կիսում, և նշանն ում որ ընկնում է, նշանակում է՝ տարվա հաջողությունը նրանն է։ Տան անդամներից բացի՝ տարեհացից բաժին էին հանում նաև հյուրերին և անգամ ընտանի կենդանիներին։ Իմիջիայլոց, նշեմ, որ մեզանում ավանդաբար զգացել են կապ ողջ բնության և տիեզերքի հետ: Մենք մեզ չենք առանձնացրել ընդհանուրից, նրա մի մասնիկ ենք համարել, և դա արտահայտվել է նաև տարբեր ծիսական ավանդույթներում: Հիմա մենք այդ ամբողջի զգացողության կորուստն ունենք: Հիմնականում կարևորում ենք մեզ կամ լավագույն դեպքում՝ մեր ընտանիքը: Մնացած դեպքերում կապ ու պատասխանատվություն չենք զգում բնության հանդեպ, կեղտոտում ենք, քանդում ճարտարապետական հուշարձանները և այլն։ Ես շատ կուզենայի, որ մենք վերականգնեինք այդ մտածողությունը: Բարի տարի մեզ»,- ասում է Լալա Մնեյանը:
Հերմինե Կարապետյան
«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ումԸմբշամարտի Մ15 ԵԱ. Արամ Սարգսյանը՝ ոսկե մեդալակիր
«Կրթվելը նորաձև է» շարժման վերջին հանդիպումը Երևանում` մեկնելուցս առաջ. Աննա Հակոբյան. տեսանյութ
Արարատ Միրզոյանը հեռախոսազրույց է ունեցել Թուրքմենստանի ԱԳ նախարարի հետ
Ֆիլիպինների ափերի մոտ 6.1 մագնիտուդով երկրաշարժ է տեղի ունեցել
Խուդաթյանն ու Մորդյուն քննարկել են մաքսային գործընթացների արդիականացման հնարավորությունները և այլ հարցեր
Կրթվելը նորաձև է «Ստանիսլավսկիում». վարչապետը տեսանյութ է հրապարակել
Անժելա Սարաֆյանը Ջեյմս Գանի «Սուպերմեն» ֆիլմում մարմնավորել է մոր կերպարը
Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն բողոք է հայտնել ՌԴ դեսպանության ժամանակավոր հավատարմատարին
Իրանը բացել է իր օդային տարածքը ներքին և միջազգային չվերթների համար
ԱԳ նախարարի տեղակալը վերահաստատել է տարածաշրջանում հաղորդակցությունների ապաշրջափակման ՀՀ պատրաստակամությունը
Վարդենիսի տներից մեկում տղամարդու դի է հայտնաբերվել
«Հորիզոններ» ծրագրի պատվիրակությունը Գերմանիայում ուսումնասիրում է նորարարական գյուղատնտեսության փորձը
Աշտարակ-Գյումրի ավտոճանապարհին մեքենաներ են բախվել. կա 4 տուժած
Պակիստանում ռազմական ավտոշարասյան վրա ահաբեկչական հարձակման հետևանքով 16 մարդ է զոհվել
Մահացել է օլիմպիական չեմպիոն, ՖԻԴԵ-ի ավագ մարզիչ, գրոսմայստեր Տիգրան Նալբանդյանը
Ստամբուլում հանդիպել են Դավիթ Խուդաթյանն ու Լիտվայի տրանսպորտի նախարարը. ինչ պայմանավորվածություն կա
Անահիտ Սիմոնյանը որդու հետ լուսանկարներ է հրապարակել
Թուրքիայում անտառային հրդեհներ են մոլեգնում
Վիզայի դիմումները քննելիս դիտարկվում են բոլոր տեղեկությունները, 2019թ․ սկսած նաև սոցհարթակների էջերի տվյալները
Հանդիպեցինք Արարատի և Վեդիի տարածքային կազմակերպությունների կուսակցականների հետ. Ալխաս Ղազարյան
Օդի ջերմաստիճանը կնվազի 3-5 աստիճանով. կարճատև անձրևներ կտեղան
ԱԲ-ով ստեղծված կեղծ կայքով և X-ով ռուսական տիպի տեղեկատվական հարձակում ՀՀ-ի եվրոպական ընտրության դեմ. Փափազյան
Կանադան առևտրային բանակցություններ կառաջարկի ԱՄՆ-ին սահմանված հարկերի և մաքսատուրքերի ֆոնին
Այս անգամ մեդիատեռորիստների ձեռքերը հասել են ֆրանսիական մամուլին. Ալեքսանյան
Մտնես «Ֆորբս»-ի ցուցակ, հետո էշ-էշ գնաս նստես, մնաս Կիրկորովի, Մաշայի, Մարգոյի ու Զատուլինի հույսին. Մեհրաբյան
Վերջին 3 օրում վրացական Գեզի մաքսակետից դուրս եկել և Վերին Լարս է գնացել կոնյակով բեռնված 69 բեռնատար. Պապոյան
Orano-ի կողմից իբր թե ՀՀ տեղափոխված միջուկային վառելիքի թափոնների վերաբերյալ հոդվածը ապատեղեկատվություն է. ՇՄՆ
Կասկածելի ծագմամբ, «վառվող» գլխագրով կայքի հերթական կեղծ հոդվածը տեղեկատվական գրոհի վառ օրինակ է. Բաղդասարյան
Ռոբերտ Քոչարյանի ավագ որդին՝ Սեդրակ Քոչարյանը, դատարանում էր՝ մեղադրյալի աթոռին. տեսանյութ
Այս պահից մինչև հուլիսի 5-ը վետո եմ դնում իմ կողմից «պարականոն» բառապաշարի և խոսույթի կիրառման վրա. վարչապետ
Հարցնողը կամ ավանակ է, կամ գործակալ, կամ էլ այդ ֆեյք լրատվամիջոցը ստեղծած ռոբասերժիկի ընտանիքի անդամ. Փաշինյան
Անդրանիկ Սիմոնյանը նշանակվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության տնօրեն
Դոլարն էժանացել է. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան հունիսի 28-ին
Չընկճվեք, տղերք, հասարակության մեծամասնությունը ձեր կողքին է. Հակոբյանը՝ իրավապահներին
Միայն երեկ՝ հունիսի 27-ին, ՌԴ տարածք է մտել Հայաստանից արտահանված ծիրանով բեռնված 94 բեռնատար. Պապոյան
Իրանում հրաժեշտ են տալիս զոհված զինվորներին, գիտնականներին և քաղաքացիական անձանց
Պապոյանն ու պատգամավորները ծանոթացել են Կառավարության համաֆինանսավորմամբ Վեդիում իրականացված ծրագրերին
Վանաձոր-Ալավերդի ճանապարհի մի հատվածը փակ է բեռնատարների, միակողմանի երթևեկելի՝ մարդատարների համար
Աջապահյանի նկատմամբ քրեական հետապնդման հիմքերից մեկը իշխանությունը զավթելուն ուղղված հրապարակային կոչն է
Միքայել արքեպիսկոպոս Աջապահյանը կալանավորվեց. փաստաբանը հայտնեց՝ ուր կտեղափոխվի Շիրակի թեմի առաջնորդը
© 2025 Հայկական ժամանակ
Website by MATEMAT