Երևան
12 °C
Նոր տարին շատ հին տոն է, այն հազարամյակների պատմություն ունի և տարբեր ժամանակներում տարվա մեջ տարբեր ամիսների է նշվել: Այս մասին «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասում է ՀՀ ժողովրդական վարպետ Լալա Մնեյանը:
Նրա խոսքով՝ տարբեր կրոնական և պետական փոփոխությունների ընթացքում փոփոխություններ են կրել նաև տոնը և դրա խորհուրդը:
«Մինչև խորհրդային տարիները Նոր տարին (ոչ բոլոր տեղերում) հիմնականում նշվում էր Սուրբ Ծնունդին։ Վիճակագրական տվյալները փաստում են, որ այնտեղ, որտեղ Սուրբ Ծնունդն էր մեծ շուքով նշվում, Նոր տարին համեստ էր տոնվում, կամ հակառակը»,- պարզաբանում է Լալա Մնեյանը:
Վերջինիս խոսքով՝ Հայաստանն ինչպես բարբառներով է հարուստ, այդպես էլ տարբեր շրջաններից եկող ամանորյա ծեսերով ու ավանդույթներով, սակայն կան հիմնական գծեր, որ բնորոշ են բոլոր շրջաններին. «Սուրբ Ծնունդը համարվում էր նոր ժամանակների սկիզբ, քանի որ Քրիստոսի ծնունդով նորացավ ամեն ինչ՝ աշխարհը նորից ծնվեց: Նոր տարվա հիմքում վերջիվերջո աշխարհի ծնունդն է, արարչությունը՝ ժամանակի սկիզբը, և պատահական չէ, որ այդ սկիզբը պիտի դառնար նաև Նոր տարվա տոն և, բնականաբար, նշվեր մեծ շուքով: Տեղեկություններ են պահպանվել, որ հայոց թագավորները ևս մեծ շուքով են նշել տոնը՝ փողեր հնչեցրել, խաղեր կազմակերպել և այլն»:
Բուն Նոր տարուն՝ դեկտեմբերի 31-ի գիշերը, պահոց շրջանն է եղել, և կենդանական ծագման որևէ բան չի մատուցվել, բացառապես պահքի ուտեստներ են դրվել սեղանին, ասում է տիկին Մնեյանն ու հավելում, որ հայկական սեղանները միշտ առատ և բազմազան են եղել, սակայն ավելորդ ճոխությունն ու չափն անցնելը բնորոշ չի եղել հայկական մշակույթին:
«Կարող էր լինել շքեղ, գեղեցիկ, առատ, բայց միաժամանակ չափի մեջ: Քանի որ պահոց շրջան էր, պարտադիր սեղանին դրվում էին մրգեր, հատիկեղեն, չրեղեն և բուսական ծագման կերակրատեսակներ։ Մինչև հիմա էլ մեզ մոտ պահպանվել են այդ ավանդույթները, և գրեթե յուրաքանչյուրի սեղանին կարելի է տեսնել պասուց դոլման, չրեղեն, ընդեղեն, մրգեր և այլն: Իսկ խորհրդային տարիներին արդեն հայտնվեց խոզի բուդը (-հեղ. ծիծաղում է), որը նորամուծություն էր, և բնական է, որ կարգերը փոխվելու հետ պիտի նաև տոները փոխեին իրենց բնույթը»,- նշում է նա:
Ըստ նրա՝ երբ հասարակությունն արժեհամակարգային փոփոխություն է կրում, որտեղ կարևորը ցուցամոլությունն է դառնում, հարստության անհարկի ցուցադրումը, կամ սեփական մեծությունը նյութական բարիքով շեշտելու միտումը, հայտնվում է խեղաթյուրված պատկեր. մարդիկ չափից դուրս կարևորում են նյութը՝ տոնական սեղանի առատությունը, այլ ոչ թե բուն տոնի խորհուրդը:
«Լսել եմ, որ նույնիսկ վարկ և պարտք են վերցնում՝ Նոր տարին նշելու համար: Արժեքները փոխվել են: Հնում մարդիկ շեշտը դնում էին ինքնամաքրվելու վրա: Այս օրերին բոլորս մաքրում ենք տունը, սպիտակեղեն փոխում, լվացք անում, նոր հագուստ հագնում: Մարդիկ դրան զուգահեռ մտածել են նաև հոգևոր մաքրության մասին, իրենց արարքների մասին: Եթե գժտված էին որևէ մեկի հետ, հաշտվում էին անպայման, փորձում շտկել այն սխալները, որ կատարել էին տարվա ընթացքում: Եթե պարտք էին վերցրել, աշխատում էին մինչև Նոր տարի պարտքը փակել: Ավելի լավը, ավելի փոխված և ավելի կատարյալ մարդ դարձած պետք է մտնեին Նոր տարվա շեմից ներս: Հիմա մենք ազգովի այդ հայացքով չենք նայում Նոր տարվան: Ավելի շատ խնջույքի և խրախճանքի տոն է դարձել սա»,- սրտնեղում է ՀՀ ժողովրդական վարպետը:
Վերջինիս դիտարկմամբ, բնականաբար, տոնի հոգևոր մասը պետք է դուրս մնար, քանի որ ունեցել ենք տարիներ, որ այդ մասին չի խոսվել. «Իհարկե, բարոյական որոշակի արժեքներ քարոզվում էին, բայց այդ խորությունը և հոգու մաքրությունը դուրս են մնացել մեր կենցաղից: Հիմա մենք դրա վերադարձի կարիքն ունենք»:
Իսկ այդ արժեքներին, Մնեյանի կարծիքով, կարող ենք վերադառնալ՝ մեր բուն արժեքներն ու մշակույթը ճանաչելով և գնահատելով: «Երբ մոտիկից ճանաչում ես այդ մշակույթը, տեսնում ես, թե ինչքա՜ն բարձր արժեքներ են դրանց հիմքում դրված, և ձգտումդ լինում է բոլորովին այլ մակարդակի: Իսկ երբ ձգտում է դառնում միայն նյութական բարիքը՝ հեռախոս, ավտոմեքենա, հագուստ, տուն և այլն, ապա սահմանն էլ դառնում է հենց այդ նյութականը։ Դրանք, իհարկե, կյանքի անհրաժեշտ պայման են, սակայն մարդն այդ ամենից բարձր է, մարդն ինքն իր վրա աշխատելու՝ ինքնամաքրվելու, ինքնակատարելագործման ձգտող էակ է»,- նկատում է նա:
Վերջինս ասում է՝ իսկ թե ի՞նչ արժեհամակարգ են կրել մեր նախնիները, երևում է մեր ազգագրական ողջ նյութից, բանահյուսությունից, մեր տոների ու ծեսերի խորքային բովանդակությունից, երևում է մեր գրականությունից, որն էլ պիտի մատուցվի սերնդին: Նա ցավով է նշում այն փաստը, որ օտար երկրներում ապրող հայկական համայնքներում շատ ավելի լավ է պահվել մեր ազգային, ավանդական և բարոյական դիմագիծը, քան հենց Հայաստանում:
Խոսելով տոնի խորհրդանիշ համարվող տոնածառի մասին՝ տիկին Մնեյանը նշում է, որ ծառ զարդարելը տոնին հարիր երևույթ է։
«Դրա հիմքում Կենաց ծառի գաղափարն է։ Ճիշտ է, եղևնին որպես տոնածառ վերջին հարյուրամյակներին հյուսիսից եկած սովորություն է, բայց խաղալիքներով զարդարված եղևնին էլ նույն Կենաց ծառի խորհուրդն է կրում: Իսկ նրանք, ովքեր ուզում են՝ Ամանորն ավելի ավանդական դարձնել, եղևնին կարող են զարդարել հայկական շունչ ունեցող ձեռագործ խաղալիքներով կամ հնագիտական և ազգագրական նյութերից հայտնի Կենաց ծառերի նմանությամբ տոնածառեր պատրաստելով, այսինքն՝ ավանդականից սնվել և երևակայությանը զարկ տալ: Օրինակ՝ ես ու ամուսինս ժամանակին պատրաստել ենք փայտից տոնածառ, հիմա դրանցից մեկը տոնի առթիվ զարդարում է Երևան քաղաքի պատմության թանգարանը»:
Ժողովրդական վարպետն առաջարկում է պահպանել նաև տարեհացի ավանդույթը, որը շատ գեղեցիկ ավանդույթ է:
«Այն ծիսական հաց է, գաթա, որի մեջ դնում են նշան, հետո կիսում, և նշանն ում որ ընկնում է, նշանակում է՝ տարվա հաջողությունը նրանն է։ Տան անդամներից բացի՝ տարեհացից բաժին էին հանում նաև հյուրերին և անգամ ընտանի կենդանիներին։ Իմիջիայլոց, նշեմ, որ մեզանում ավանդաբար զգացել են կապ ողջ բնության և տիեզերքի հետ: Մենք մեզ չենք առանձնացրել ընդհանուրից, նրա մի մասնիկ ենք համարել, և դա արտահայտվել է նաև տարբեր ծիսական ավանդույթներում: Հիմա մենք այդ ամբողջի զգացողության կորուստն ունենք: Հիմնականում կարևորում ենք մեզ կամ լավագույն դեպքում՝ մեր ընտանիքը: Մնացած դեպքերում կապ ու պատասխանատվություն չենք զգում բնության հանդեպ, կեղտոտում ենք, քանդում ճարտարապետական հուշարձանները և այլն։ Ես շատ կուզենայի, որ մենք վերականգնեինք այդ մտածողությունը: Բարի տարի մեզ»,- ասում է Լալա Մնեյանը:
Հերմինե Կարապետյան
«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ումՀոսպիտալում հիվանդության հետևանքով զինծառայողի մահվան դեպք է արձանագրվել. ՊՆ
Երևանի քաղաքապետարանը զգուշացնում է
2021-2025 թվականներին Փարաքար համայնքում կառուցվել և շահագործման է հանձնվել 2 դպրոց
«Բոշա՛», «բոշան դո՛ւ ես» ոճի մեղադրանքներ կամ ինչու Թրամփը բռնեց ռուսական գիծը՝ ակնհայտ լարվելով Զելենսկիի հետ
Դավիթ Բեկ համայնքում կրակոցներ չեն հնչել և տուժածներ չկան. ՆԳՆ
15 տարվա դպրոցի ճաշարանը խուց է, գրադարանը՝ հավաբնի չափ, պետության ներդրումը եղել է փող աշխատելու ձև. նախարար
Դիտորդները չեն ծեծվի, լցոնում չի չլինի. ինչ խնդիրներ կան Սահմանադրության մեջ, ինչպես կշտկվեն դրանք
Ռուս-ամերիկյան 2-րդ բանակցությունները կկայանան հաջորդ շաբաթ. Թրամփ
ՄԻՊ աշխատակազմը, ՔԿԾ ղեկավարն ու «Նուբարաշեն» ՔԿՀ պետը քննարկել են հիմնարկում արձանագրված խնդիրները
ԱՄՆ կոնգրեսականները տրամադրված չեն Ուկրաինային նոր օգնություն տրամադրել. Ջոնսոն
Երևանում փետրվարի 24-ի գիշերը սպասվում է -15․․․-17 աստիճան ցուրտ․ Լևոն Ազիզյան
«BMW»-ն դուրս է եկել ճանապարհի երթևեկելի գոտուց, բախվել հողաթմբին և գլխիվայր շրջվել
Շենքը՝ շենք, բայց այն ապրելու է ձեզնով ու այնպես, ինչպես դուք եք ապրեցնելու. վարչապետը՝ Փոքր Վեդիի դպրոցում
Ըմբշամարտիկ դառնալու համար էլ պետք է լավ սովորել. վարչապետը շրջայց է կատարել Փոքր Վեդիի դպրոցում. տեսանյութ
Քայլում ենք միջազգային զարգացումներին համընթաց՝ ապահովելով նոր առաջընթաց միջուկային բժշկության մեջ. Ավանեսյան
«Ինտերը» կարող է խզել Մխիթարյանի պայմանագիրը
Լավրովն առաջիկա օրերին կմեկնի Թեհրան
Հանրապետությունում 1 օրում արձանագրվել է 578 ճանապարհատրանսպորտային պատահար, վնասվածքներ ստացել՝ 35 քաղաքացի
Ջրաբեր-Ֆանտան ավտոճանապարհը բացվել է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար. տեսանյութ
Որոշ մարզերում գիշերային ժամերին կդիտվի -27, -28 աստիճան ցուրտ, լեռնային շրջաններում՝ բուք, ուժգին քամի
Թրամփը չի պատրաստվում մայիսի 9-ին մեկնել Ռուսաստան
Թրամփն ու Զելենսկին գտնվում են վերբալ փոխհրաձգության մեջ. ինչու է ԱՄՆ-ն «երես թեքում» Ուկրաինայից
Եվրամիությանը ՀՀ-ի անդամակցությունը ձեռնտու կլինի ինչպես Երևանի, այնպես էլ Բրյուսելի համար․ շվեդ պատգամավոր
Վերին Լարսում մոտ 700 հայկական բեռնատար է կուտակվել
«Զվարթնոց» տանող ճանապարհին բախվել է 6 ավտոմեքենա
27-ամյա երիտասարդը շարժասանդուղքից ընկել ու վնասվածքներ է ստացել
Փոքր Վեդիիի նոր դպրոցը հանձնվել է շահագործման. վարչապետը ներկա է գտնվել բացման արարողությանը. տեսանյութ
ԱԳՆ-ում քննարկվել է Քիմիական զենքի կոնվենցիայից բխող պարտավորությունների իրականացման ընթացքը
Նման կետեր խաղաղության պայմանագրում չեն քննարկվում. Ռուբեն Ռուբինյան
Լոռու և Սյունիքի բոլոր ավտոճանապարհները բեռնատարների համար փակ են, ՀՀ բազմաթիվ հատվածներ՝ դժվարանցանելի
Հարկերն իջել են, իսկ միջին աշխատավարձն աճել է 66 տոկոսով․ Պապոյանը թվեր է հրապարակել
ՀՀ-ում ԱՊՊԱ պայմանագրերը սպասարկող ընկերությունները 1 օրում ավելի քան 1000 վթար են գրանցել
Սիմոնյանն իտալացի գործընկերների ուշադրությունն է հրավիրել Ադրբեջանում պահվող հայ գերիների հայրենադարձի խնդրին
Արմեն Սարգսյանի սպանության գործով Մոսկվայում ձերբակալվել են պարողներ. 2-ն էլ՝ ՀՀ քաղաքացի
Վեճի ժամանակ հեռախոսը պատուհանից նետել է․ Երևանի «Կանտար» հյուրանոցից ձերբակալվել են Իրանի և ՌԴ-ի քաղաքացիներ
Երբ հասկանում ես՝ այստեղ երկրորդ պլանի դերասան մնալդ երկար չի տևի, հավաքում ես իրերդ, գնում Իսպանիա․ Վարդանյան
2-3 ամսից ԵԱՏՄ-ի և ԱՄԷ-ի միջև ազատ առևտրի գոտու մասին պայմանագիր կկնքվի
Պետությանը և համայնքին պատճառված մոտ 40 մլն դրամ վնասի վերականգնում․ ամփոփվել է Լոռու դատախազության աշխատանքը
Մինչև հուլիսի 1-ը պարգևատրական զենքերը պետք է ներկայացնել ոստիկանություն. կարգավորումները խստացվում են
Մարդկանց «փուռն» են տալիս ու իրենք թռնում. Հայկ Մարությանն Իսպանիայում է. Չախոյան. տեսանյութ
© 2025 Հայկական ժամանակ
Website by MATEMAT