Երևան
12 °C
searchclose
menuclose
Երևան
12 °C
2000 թվականից սկսած՝ ամեն տարի փետրվարի 21-ը նշվում է որպես Մայրենի լեզվի միջազգային օր՝ մայրենի լեզուների իրավունքների ճանաչման և գործածության աջակցման օր։
Օրվա առթիվ «Հայկական ժամանակ»-ի զրույցը ՀՀ ԿԳՄՍՆ Լեզվի կոմիտեի նախագահ Դավիթ Գյուրջինյանի հետ՝ ստորև.
- Պարոն Գյուրջինյան, 2005 թվականից Հայաստանում նշվում է Մայրենի լեզվի միջազգային օրը: Արդյոք մենք զգո՞ւմ ենք մեր լեզվի կարևորությունը:
- Հայերենը Հայաստանի Հանրապետությունում միակ պետական լեզվի կարգավիճակ ունի։ Ինչպես «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքում է նշված, հայերենը սպասարկում է հանրապետության կյանքի բոլոր ոլորտները։ Սա նշանակում է, որ հայերենը մեր երկրում գերակայություն ունի, գործածվում է (պե՛տք է գործածվի) ամենուրեք։ Ամեն տեղ պետք է լինի նախ հայերենը, հետո՝ մյուս լեզուները։
Իհարկե, մեր երկրի այս կարևոր օրենքում նշված է, որ Հայաստանի Հանրապետությունն իր տարածքում երաշխավորում է ազգային փոքրամասնությունների լեզուների ազատ գործածությունը: Հայաստանի ազգային փոքրամասնությունների լեզուներն են ասորերենը, եզդիերենը, քրդերենը, հունարենը և ռուսերենը։ Փետրվարի 21-ը Մայրենի լեզվի միջազգային օրն է, ազգային փոքրամասնությունների լեզուների իրավունքները ճանաչելու և հարգելու օրը։
- Հայերենը հարուստ է նաև բարբառներով, որոնք ևս պահպանության և կարևորության խնդիր ունեն: Ի՞նչ է անում Լեզվի կոմիտեն այս առումով:
- Բարբառները լեզվի տարածքային տարբերակներն են, գրական լեզվի կարևոր սնուցիչները, ուստի դրանք էլ հոգածության առարկա պետք է լինեն։
Այս տարի ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը և Լեզվի կոմիտեն բարբառների կարևորությունը ընդգծող մի հետաքրքրական մրցույթ անցկացրին։ Դա «Բարբառը մեր հարստությունն է» խորագրով հեղինակային տեսանյութերի մրցույթն էր, որին մասնակցեցին հազարավոր դպրոցականներ։ Երեխաները իրենց բարբառներով փոքրիկ բեմադրություններ էին նկարահանել։ Դրանք ինքնատիպ էին, հումորով լի...
- Մեր լեզվում օր օրի ավելանում են օտարածին բառեր. ինչ եք կարծում՝ օրինաչա՞փ է սա՝ հաշվի առնելով փոփոխվող աշխարհը, թե՞ խնդիր է և սպառնալիք մեր լեզվի համար:
- Օտար բառերի անհարկի չարաշահումը, մայրենի լեզվով համարժեքների անտեսումը պարզ օտարամոլություն է, ազգային ցածր արժանապատվության ցուցիչ։ Օտար լեզուներ իմացողները մի լեզուն մյուսին չեն խառնում։ Օրինակի համար մեկը խոսում է ֆրանսերեն, այդ խոսքը հենց ֆրանսերեն է, ոչ թե ֆրանսերեն գումարած մի քիչ անգլերեն, մի պտղունց իսպաներեն՝ համեմված իտալերենով։ Հայերենը հայերեն պիտի լինի ամբողջությամբ, ռուսերենը՝ ռուսերեն, անգլերենը՝ անգլերեն, և այդպես շարունակ։ Միայն միամիտներն են կարծում, որ փոխառություններ չպիտի լինեն. աշխարհի ոչ մի զարգացած լեզու մեկուսի չէ, և փոխառությունները սովորական են ամենուրեք։
Այս տարի Մայրենի լեզվի օրվան ընդառաջ սոցցանցերում կազմակերպեցինք «Ես ընտրում եմ հայերենը», «Հայերենը՝ մասնագիտության լեզու» խորագրերով հրապարակումներ։ Ասվում կամ գրվում է հայերեն բառը, մերժվում՝ օտարը (օտարալեզու այն բառը, որի հայերեն հաջողված, ընդունելի տարբերակն ունենք)։
- Ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի՝ աշխարհի վեց հազար լեզու կորստի մատնվելու եզրին է: Մեր լեզվի դեպքում կա՞ այս վտանգը:
- ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն վտանգված է ճանաչել արևմտահայերենը։ Սա լուրջ մարտահրավեր է։ Արևմտահայերեն խոսող ավանդական գաղութները տարբեր պատճառներով նոսրացան, որ, անշուշտ, վնաս է գրական արևմտահայերենին, սակայն «վերացման եզրին» գնահատականը ծայրահեղ հոռետեսական է։ Հայաստանի Հանրապետությունում հայերենը պետական լեզու է, և նման խնդիր գոյություն չունի։ Հայոց պետականությունը հայերենի ապագայի երաշխավորն է։ Բայց հայերենի իմացության լուրջ խնդիրներ կան Ռուսաստանում և հետխորհրդային մի շարք երկրներում։ Հստակ է, որ հայերենի բնական և ապահով զարգացման կենտրոնը Հայաստանն է։
- Մամուլում ու լրատվամիջոցներում ի՞նչ կոպիտ սխալների եք հանդիպում: Ի՞նչ է անում Կոմիտեն վերահսկելու ուղղությամբ:
- Լեզվի կոմիտեի լեզվական վերահսկողության բաժինը զբաղվում է այդ հարցերով։ Մեր աշխատանքը պարզ երևում է մեր կայքում (լեզվիկոմիտե.հայ կամ langcom.am) և սոցցանցերի մեր էջերում։ Ֆեյսբուքյան մեր էջը 42 հազար հետևորդ ունի։ Առաջարկում եմ հետևել։
- Մեկ այլ խնդիր են նաև հայկական սերիալները, որոնցում գերակշռում են ժարգոնային դրսևորումներն ու օտարածին բառերը: Այս մասով կա՞ որևէ վերահսկող գործիքակազմ:
- Հեռուստաընկերություններին պարբերաբար ուղարկում ենք լեզվական վերլուծության ամփոփագրեր։ Ինձ թվում է՝ թե՛ մեր և թե՛ հասարակության տարբեր խմբերի ջանքերով զարհուրելի վիճակը մասամբ փոխվել է։
- Այսօր դպրոցում դասավանդվող գրքերը և գրականությունը վերահսկո՞ւմ է Կոմիտեն:
- Ո՛չ, Լեզվի կոմիտեն նման գործառույթ չունի։
- Ինչպե՞ս կբնութագրեք մեր լեզուն:
- Իմ վերջին գրքերից մեկը «Զարմանալի հայերեն» վերնագիրն ունի։ Այստեղ ամփոփված 75 զրույցների վերջում տրվում են հայերենը բնութագրող կապակցություններ (հաճախ ելնելով զրույցի նյութից)։ Այսպես՝ ՀԶՈՐ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՄՇՏԱՄՆԱ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՀԱՎԵՐԺԱԽՈՍ ՀԱՅԵՐԵՆ, ԱՐԵՎԱՀԱՄ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՃԿՈՒՆ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՍՔԱՆՉԵԼԻ ՀԱՅԵՐԵՆ...
Հայերենը սքանչելի է։
Հերմինե Կարապետյան
«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Ցուրտ չէ, կարևորը հոգիներս է ջերմ. Գյումրիում վառվեցին գլխավոր տոնածառի լույսերը. լուսանկարներ
Ոմանք կորցրին դաշնակցի, մյուսները՝ թշնամու. ինչ հետևանքներ ունի Ասադի ռեժիմի անկումը Մաղրիբի երկրների համար
Բաքուն վախեր ունի, ջղաձգվում է. մի շարք երկրներ փորձում են ստանձնել ՀՀ անվտանգության ապահովումը. Խաչատրյան
Հրդեհ՝ Կիրանց-Ոսկեպար ավտոճանապարհին. այրվել է մեքենա
«Դիմադրության առանցք»-ը կոչնչացնի Իսրայելին, մենք կկործանենք այդ ռեժիմը․ Իրանի հոգևոր առաջնորդ
Հռոմի պապը դատապարտել է Գազայում Իսրայելի գործողությունները
Ռազմարդյունաբերության կոմիտեի պատվիրակությունը Հանոյում մասնակցել է «Vietnam Defence Expo-2024» ցուցահանդեսին
Արթիկի տարածաշրջանում թույլ ձյուն է տեղում
Անի Երանյանը նոր ֆոտոշարք է հրապարակել
Էրդողանը կմեկնի Սիրիա, երբ նպաստավոր պայմաններ լինեն. Քյորօղլու
ԵՄ-ն թույլ չի տա Ռուսաստանին կամ հանցավոր կազմակերպություններին խաթարել մեր անվտանգությունը. Իտալիայի վարչապետ
Կտեսնենք՝ ժամկետի ավարտից հետո բանտում կլինի, թե՝ այլ տեղ. Վրաստանի վարչապետը սպառնացել է նախագահին
Աշխատաժողով՝ տեղահանված անձանց իրավունքների պաշտպանության շրջանակում. ՄՔԾ-ն ամփոփել է տարին
ՌԴ-ԱՄՆ հարաբերությունների կարգավորումը հնարավոր է, Մոսկվան երբեք չի կորցրել այդ ցանկությունը. Պուտին
Գևորգ Պապոյանն ընդունել է քաղաքացիներին. ինչ հարցեր են քննարկվել
Առանձին շրջաններում և Երևանում թույլ ձյուն է սպասվում
2024-ին Արաբկիր վարչական շրջանում բնակիչներին է վերադարձվել շուրջ 40 հազար քմ տարածք. մանրամասներ
Թուրքիայում հիվանդին տեղափոխող ուղղաթիռը մխրճվել է հիվանդանոցի շենքի մեջ. կան զոհեր. տեսանյութ
Վահագն Խաչատուրյանը ստորագրել է մի շարք օրենքներ
Սննդային թունավորումով Սպիտակի ԲԿ է ընդունվել 5 տուժած
Հովիկ Աղազարյանի նամակագրության գաղտնիությունը խախտելու հոդվածով քրեական վարույթ չի հարուցվել
Հանրային վայրում չծխելու կանոնը հաճախ չի պահվում. նոր միջոցներ կգործադրվեն. մանրամասնում է փոխնախարարը
Նման բարձր խոսքերը հիշեցնում են պատերի տակի տատերի «թաղեմ ազիզդ»-ն ու «հողեմ գլուխդ»-ը. Սաֆարյանը՝ Զոհրաբյանին
Զիրոյանի մասնակցությամբ առաջիկա ներկայացումները չեն կայանա, դրանք չեղարկվել են
Հանրապետության էներգետիկ անվտանգության ու անկախության մակարդակի բարձրացումը մեր գերակա խնդիրն է. Խուդաթյան
Գեղասահորդուհի Ադելիա Պետրոսյանը երկրորդ տարին անընդմեջ նվաճել է Ռուսաստանի չեմպիոնի տիտղոսը
Մարտունի-Գավառ ավտոճանապարհին մեքենան բախվել է ծառին, կա տուժած
Դուք շարունակում եք ապահովել կայուն և անվտանգ էներգամատակարարում. ՀԾԿՀ նախագահի ուղերձը
Քասախի բնակարաններից մեկում տղամարդու դի է հայտնաբերվել
ԱՄՆ-ը Թուրքիային ազատել է «Գազպրոմ բանկի» պատժամիջոցներից
Կամչատկայում 3 օր անց հայտնաբերվել է անհետացած Ան-2 ինքնաթիռը. անձակազի բոլոր անդամները ողջ են
Ինչ իրավիճակ է ՀՀ ավտոճանապարհներին և Լարսում
Սննդային թունավորում Վանաձորում. 10 քաղաքացի տեղափոխվել է հիվանդանոց
Արարատում 13-ամյա աշակերը դանակահարել է նույն դպրոցի 14-ամյա պատանուն
Ես նամակների եմ պատասխանում, Աննան անգլերեն է պարապում. վարչապետ
Մեր «Բոլերոն». վարչապետը բանտային օրագրից հերթական հատվածն է հրապարակել
Ցնցված եմ Մագդեբուրգի Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձություններից․ Նիկոլ Փաշինյան
«Խաղաղության խաչմերուկ»-ը կբերի տնտեսական փոխգործակցության, դա էլ կնպաստի թշնամանքի էջը թերթելուն. Խալաթյան
Իրանում ավտոբուսի շրջվելու հետևանքով 10 մարդ է զոհվել
Փոխնակ մայր դառնալու համար ՀՀ-ում դիմողները քիչ են, շատերը այդ նպատակով գնում են այլ երկրներ. որն է պատճառը
