Ոմանք կորցրին դաշնակցի, մյուսները՝ թշնամու. ինչ հետևանքներ ունի Ասադի ռեժիմի անկումը Մաղրիբի երկրների համար

Սիրիայում Բաշար ալ-Ասադի վարչակարգի տապալումը ազդել է ոչ միայն հարևան պետությունների և ընդհանուր առմամբ Մերձավոր Արևելքի, այլև տարածաշրջանից հեռու երկրների վրա։

Առհասարակ, Սիրիայում վերջին շաբաթներին տեղի ունեցածը խառնել է խաղաքարտերը մի շարք խոշոր խաղացողների մոտ. Ասադի ռեժիմի տապալումը ոմանց օգտին էր, ոմանց՝ ի վնաս: Մաղրիբի երկրները՝ Թունիսը, Ալժիրը և Մարոկկոն, օրինակ, կորցրել են արժեքավոր դաշնակցին։

Ալժիրը տասնամյակներ շարունակ եղել է սիրիական ռեժիմի ռազմավարական դաշնակիցը: Մինչդեռ, մյուս կողմից, Մարոկկոյի և Սիրիայի հարաբերությունները միշտ էլ լարված են եղել։ Էսկալացիան հասել է բեկման կետին 2012 թվականին, երբ Մարոկկոն փակել է իր դեսպանատունը Դամասկոսում և պահանջել փակել Սիրիայի դեսպանատունը Ռաբաթում։

Թեև Թունիսի և Սիրիայի միջև հարաբերությունները գտնվում էին «բուռն ժամանակներում» 2011 թվականին զանգվածային հակակառավարական ցույցերի բռնկումից հետո, նախկին նախագահ Մոնսեֆ Մարզուկին 2012 թվականի փետրվարին որոշեց խզել դիվանագիտական հարաբերությունները Դամասկոսի հետ: Թունիսն ու Սիրիան դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնել են 2014 թվականին՝ հանգուցյալ նախագահ Բեջի Քաիդ ալ-Սեբսիի օրոք։

Մարոկկոն պաշտոնապես աջակցում է «սիրիական ժողովրդին», ոչ պաշտոնապես՝ սեփական շահերը

Արտաքին գործերի, աֆրիկյան համագործակցության և մարոկացի արտագաղթողների նախարար Նասեր Բուրիտան Բաշար ալ-Ասադի վարչակարգի տապալման հաջորդ օրը Մարոկկոյի լրատվամիջոցների կողմից հրապարակված մամուլի հայտարարության մեջ հաստատել է, որ երկիրը մտահոգությամբ է հետևում Սիրիայում տեղի ունեցող իրադարձություններին և հուսով է, որ Դամասկոսի նոր ղեկավարության առաջին որոշումները կբավարարեն սիրիացի ժողովրդի ձգտումները, ովքեր ցանկանում են կայունություն և բարգավաճում։

Բուրիտան նշել է, որ Մարոկկոն հետևողական դիրքորոշում է որդեգրել՝ հիմնված Սիրիայի ինքնիշխանության, միասնության և տարածքային ամբողջականության նկատմամբ հարգանքի վրա։

Իրականությունն այն է, որ այս երկիրը ունի բոլոր հիմքերը՝ ուրախանալու Ասադի ռեժիմի տապալմամբ, որը դեմ էր նրա տարածքային ամբողջականությանը և ինքնիշխանությանը: 2012 թվականի օգոստոսին Ասադը բացասական քայլ էր ձեռնարկել պետական համակարգի, միապետության և քաղաքացիության ինստիտուտի նկատմամբ:

Պաշտոնական Ռաբաթը, սակայն, Ասադի տապալման վերաբերյալ քաղաքական դիրքորոշում ընդունելու հարցում չեզոքություն է պահպանել՝ հաշվի առնելով սեփական շահը:

Տարածաշրջանի փորձագետները կարծում են՝ Ռաբաթն անտեսում է Ալժիրի սադրանքները, Մարոկկոն չի մասնակցում «կտրուկ բևեռացումների խաղին»՝ լինի հակառակորդների, թե ընկերների հետ։ Առայժմ այնտեղ հետևում են Ադասի ռեժիմի տապալումից հետո ծավալվող իրադարձություններին:

Մարոկկոյի նախկին վարչապետ, ընդդիմադիր կուսակցության ղեկավար Սաատ ալ Տին ալ Օթմանն էլ մեկնաբանել է Սիրիայի իրադարձությունները։ Նա գրառում է կատարել «X»-ում, որտեղ նշել է, որ գործողությունների նպատակը ազատության և ավելի արժանապատիվ կյանքի ձգտումն է, և որ Սիրիայում տեղի ունեցող իրադարձությունները ազդեցություն կունենան ապագայի վրա:

Ալ-Օսմանիի գրառումը բուռն քննարկումների և քննադատությունների տարափ է առաջացրել:

Քննադատողները հիշեցրել են, որ Սիրիայում իշխանության հասած և Ասադին արտաքսել ստիպած Հայաթ Թահրիր ալ-Շամը ԴԱԻՇ-ի, Ալ-Քաիդայի և Ջաբհաթ ալ-Նուսրայի մնացորդների խառնուրդն է, որը ստեղծվել է օտարերկրյա պետությունների աջակցությամբ:

Պատահական չէ, որ հարավային Լիբանանում հրադադարից հետո զինված խմբավորումներն ակտիվացել են։ Այս զինված խմբավորումները ներգրավված են նաև իսրայելական բանակի կողմից հարվածների ենթարկվող Պաղեստինի պաշտպանությանը: 

Ավելի ուշ ենթադրություններ են եղել, որ Ալ-Օսմանին այս գրառումը հրապարակել է երկու պատճառով: Առաջինը կապված է անձնական նկատառումների հետ. Սաադ ադ-Դին ալ-Օսմանին, որպես Մարոկկոյի արտգործնախարար, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում ընդդիմացել է Սիրիայի ԱԳ նախարարին, ով խիստ արտահայտվել է Մարոկկոյի և մարոկկացիների մասին: Երկրորդ պատճառն այն է, որ, որպես իսլամիստ քաղաքական գործիչ, ալ-Օսմանին կապված է Ասադի իսլամիստ հակառակորդների հետ Սիրիայում, ինչպես նաև այլ երկրներում, որոնք մեծապես տուժել են սիրիական հեղափոխության ընթացքում նրա վարչակարգի արյունալի բռնաճնշումներից, և բնական է, որ նա ուրախանա նրանց հետ միասին հաղթանակից ընդհանուր թշնամու նկատմամբ։

Ալժիրի համար՝ ռազմավարական դաշնակցի կորուստ

Ալժիրը զինված խմբավորումներին Սիրիայում անվանել էր «ահաբեկիչներ», սակայն նախագահ Բաշար ալ-Ասադի փախուստից հետո, երբ զինված խմբավորումները երկխոսության և խաղաղ գոյակցության կոչ են արել, փոխել էր իր դիրքորոշումն ու հռետորաբանությունը:

Բաշար ալ-Ասադի վարչակարգի տապալումից մի քանի օր առաջ արտաքին գործերի և արտերկրում ազգային սփյուռքի նախարար Ահմեդ Աթաֆը զանգահարել է Սիրիայի արտաքին գործերի և արտագաղթյալների նախարարին, վերահաստատել Ալժիրի բացարձակ համերաշխությունը «քույր Սիրիայի Արաբական Հանրապետության հետ ահաբեկչական սպառնալիքների առջև, որոնք սպառնում են նրա ինքնիշխանությանը, միասնությանը և տարածքային ամբողջականությանը»:

Դեկտեմբերի 8-ին Ալժիրի արտաքին գործերի նախարարությունը՝ Բաշար ալ-Ասադի ռեժիմի տապալումից և Դամասկոսի գրավումից անմիջապես հետո, հայտարարություն է տարածել՝ կոչ անելով «սիրիական բոլոր խմբավորումներին հասնել միասնության և խաղաղության:

«Ալժիրը կորցրել է ռազմավարական դաշնակցին Մարոկկոյի դեմ պատերազմում: Նա միշտ դիմել է Սիրիային, Իրանին և «Հըզբոլլահ»ին, որ մարզեն և զինեն: Մարոկկոն վաղուց գիտեր այդ մասին: Այդ իսկ պատճառով նա որոշեց խզել դիվանագիտական հարաբերությունները Թեհրանում մոլլաների ռեժիմի և Սիրիայում Բաշար ալ-Ասադի ռեժիմի հետ»,- հավելել է նա։

Կլինի՞  նոր «ծաղկային հեղափոխություն» Ասադի փախուստից հետո

Թունիսի նախագահ Կաիս Սաիդը արաբ նախագահներից մեկն է, ով աջակցում է Բաշար ալ Ասադին։ Նրա վարչակարգի անկումը և փախուստը Մոսկվա վատ լուր էին Կարթագենյան պալատի համար: Ասադի վարչակարգի տապալումից երկու օր առաջ Արտերկրի միգրացիայի և Թունիսի Արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում ասվում է, որ Թունիսը խստորեն դատապարտում է ահաբեկչական հարձակումները, որոնք իրականացվել են զինյալների կողմից Սիրիայի հյուսիսում։

«Թունիսի Հանրապետությունն իր լիակատար համերաշխությունն է հայտնում Սիրիային։ Արաբական Հանրապետությունը և միջազգային հանրությանը կոչ է անում աջակցել այս եղբայրական երկրին, որպեսզի նա կարողանա պահպանել իր ինքնիշխանությունը, իր ժողովրդի անվտանգությունը, կայունությունն ու տարածքային ամբողջականությունը»- նշված է եղել տեքստում։

Ասադի վարչակարգի տապալումից հետո Թունիսը ճշգրտել է իր դիրքերը։ Թունիսի ԱԳՆ-ն երկրորդ հայտարարությունն է տարածել՝ կրկնելով իր դիրքորոշումը «պետության և քաղաքական ռեժիմի միջև տարբերելու անհրաժեշտության մասին:

«Քաղաքական ռեժիմը զուտ սիրիական հարց է: Սիրիայի ժողովուրդը պետք է որոշի իր ճակատագիրը՝ առանց արտաքին միջամտության»,- նշված է եղել հայտարարության մեջ:

Իր դաշնակցի տապալման ազդեցության մասին Թունիսի կորուստներն ավելի քիչ են, քան Ալժիրինը, քանի որ Թունիսը չունի ռազմական կապեր կամ ընդհանուր անվտանգության շահեր սիրիական ռեժիմի հետ: 

Մինչ Թունիսի նախագահը կորցրել է դաշնակցին Բաշար ալ-Ասադի վարչակարգի տապալմամբ, Թունիսի ընդդիմությունը ողջունել է փոփոխությունը: Նախկին նախագահ Մոնսեֆ Մարզուկիի խոսքով՝ արաբական գարունը դեռ եռում է: Ասադի վարչակարգի տապալումը նշելու համար հրապարակներում հավաքված սիրիացիների պատկերը հիշեցնում է այն, ինչ տեղի ունեցավ Թունիսում 2010 թվականի սկզբին, մինչ բողոքի ցույցերը տարածվեցին Եգիպտոս, Լիբիա և Եմեն:

Ըստ երկրի ընդդիմության՝ սիրիացիները Ասաի ռեժիմի տապալմամբ հասել են հաղթանակի, որը «կնպաստի մյուս արաբ ժողովուրդների ազատագրմանը»

Ծաղկային հեղափոխությունից հետո Թունիսը ղեկավարած առաջին նախագահը կարծում է, որ բռնաճնշումները միշտ նույն կերպ են ավարտվում: Մյուս երկրները կարող են ցանկացած պահի «պայթել»։ Նա կոչ է արել նրանց ազատ արձակել քաղբանտարկյալներին և սկսել քաղաքական երկխոսություն՝ սիրիական սցենարից խուսափելու համար։