Մենք ընդունում ենք մարտահրավերը. (Ապրել առաջին գծում. Մովսես)

03/07/2014 schedule20:19

Վերին Կարմիրաղբյուրից հետո ասֆալտը վերջանում է, եւ դեպի Մովսես գնում ենք գրունտային ճանապարհով: Չգիտեմ այս ճանապարհի ասֆալտապատումը տնտեսապես որքանով է հիմնավորված, բայց դա հսկայական քաղաքական նշանակություն ունի:

Պաշտպանական դիրքերի դիտակետից Մովսեսի գյուղապետ Արարատ Ավալյանը ցույց է տալիս. «Էն մեկը ադրբեջանական Թովուզ կայարանն է»,- ապա շրջվում ցույց է տալիս Մովսեսի բարձրադիր բացատները. «Էս էլ՝ Հանրապետության Հրապարակն է»,- եւ բազմանշանակ ժպտում: Հենց էստեղ է հարցի քաղաքական կողմը. Մովսես մտնող ճանապարհի ասֆալտապատ չլինելը նույնն է, թե Նալբանդյան փողոցը ասֆալտապատ չլինի: Ու եթե Նալբանդյան, Սայաթ-Նովա, Թումանյան փողոցները տարին մի քանի անգամ քերում նորից ասֆալտ ենք անում, կարող ենք Մովսեսի ճանապարհն էլ ասֆալտ անել՝ գոնե հինգ տարին մեկ անգամ: Բարեկարգման կարիք ունի նաեւ Այգեպար-Մովսես կարճ ճանապարհը, որն այս պահին դժվար անցանելի է սովորական մեքենաների համար:

Մովսես գնալով՝ մենք մարդկանց ըստ էության ոչինչ չտվեցինք, բայց գյուղացիներից մեկը հետաքրքիր մեկնաբանություն արեց. «Ձեր գալը ճիշտ ռեակցիա է. երբ սահմանին պրոբլեմ է առաջանում, Երեւանից շատերը պիտի վրա հասնեն, որ եթե էստեղ որեւէ մեկի մտքով հանկարծ ու անցնի՝ թողնեմ գնամ անվտանգ տեղ՝ գյուղամիջում բազմաթիվ երեւանցիների, աբովյանցիների, աշտարակցիների տեսնելով՝ հասկանա. գնալու տեղ չկա: Հազար տարի գնացել ենք, հիմա եթե գնալ՝ միայն էն ուղղությամբ»,- ու ցույց է տալիս Ալիբեյլին: Մովսեսից ոչ ոք չի ուզում գնալ, բայց շատերը ստիպված են, ու այս պահին թոշակառուները գյուղի բնակչության 60 տոկոսն են: Գյուղապետ Ավալյանն էլ է տարիներ առաջ ստիպված եղել հեռանալ. «Երեխեքը մեծանում են, հազար հարց կա: Մարդիկ հասկանում են, որ էդ հարցերը էստեղ չեն կարողանալու լուծել. գնում մի քանի տարի աշխատում են, ետ են գալիս, որ կարողանան ծայրը ծայրին հասցնեն»:

Շատերը, սակայն, ետ չեն գալիս կամ ետ են գալիս ամառային արձակուրդների շրջանում: Երբ գյուղում էինք, ռուսական համարներով մի BMW X5 էր պտտվում. ռուսաստանաբնակ պատանին, գյուղի տարեկիցներին մեքենայի մեջ լցրած, վերեւ-ներքեւ էր անում՝ ադրբեջանական դեշեկայի ուղիղ նշանառության տակ: Գյուղապետարանը մշակույթի տան դիմաց ճամբար է զարդարել, որ ավանդույթի համաձայն երեւանաբնակ ու ոչ միայն երեւանաբնակ մովսեսցի երեխաները իրար գլուխ հավաքվեն. «Երեխեքը զանգում են, թե՝ Արարատ ձաձա, ե՞րբ ա սկսվում ճամբարը. բայց էս կրակոցների պատճառով ձգում եմ»,- ասում է գյուղապետ Ավալյանը:

Իսկ երեւանաբնակ Միշան էս սեզոնում հաճախ է իր հայրական տանը լինում. այստեղ մայրն է ապրում ու եղբոր ընտանիքը: Նախորդ գիշեր նա հրաշքով է փրկվել ադրբեջանական գնդակից: Տնեցիներն արթնացրել են, թե վեր կաց, մի մնա անկողնում, կրակում են: Վեր կենալուց քիչ անց դեշեկայի գնդակը ծակել անցել է պատը, ու խոցել բարձը: Էս ընտանիքի համար սա նոր պատմություն չէ. բակում մի քանի անգամ «Գրադ» է պայթել, ընտանիքի չորս անդամներ վիրավորվել են, այնպես որ՝ գիշերվա «փոքրիկ» միջադեպը չի ազդել բնականոն կյանքի վրա: Մայրիկը քյարխանեն դրած թթի օղի է քաշում, Միշան կեռաս քաղելով է զբաղված, մեզ ու զինվորականների խմբին տեսնելով՝ ասում է. «Դե հազիվ եկել եք, մեր թազա թթի արաղը փորձեք»:

Միշայի խոցված անկողինը

Զինված ուժերի Գլխավոր շտաբը ներկայացնող գնդապետին եւ տեղի զինվորականների խմբին հանդիպեցինք Ռոզա տատի տանը: Գիշերը դեշեկայի հրկիզող փամփուշտը խոցել էր սենյակում գտնվող անկողինը: Ռոզա տատը միայնակ է ապրում, կողքի սենյակում քնած է եղել՝ բանից անտեղյակ: Առավոտ ելել, տեսել է տունը ծուխ է լցված: Անկողինը մինչեւ լուսաբաց մխացել է, ու հրաշքով չի բռնկվել: Եթե բռնկվեր, տունը հրդեհվելու էր, ու Ռոզա տատը էդ հրդեհից չէր կարող դուրս գալ, որովհետեւ հրդեհը փակելու էր երկրորդ հարկում գտնվող նրա ննջարանի ճամփան: Բերդից հրշեջ կանչելը ռեալ չէ: Գյուղը հրշեջ մեքենա ունի՝ «ԳԱԶ-53» մակնիշի, բայց հաստիքներ չկան: Դիմել են Արտակարգ իրավիճակների նախարարություն, որ մի քանի հաստիք տան, որովհետեւ գնդակոծության տակ գտնվող գյուղին հրշեջ ծառայությունը իրոք անհրաժեշտ է:

Զինվորականների ու մեր ներկայությամբ Ռոզա տատի աչքերը անընդհատ լցված են: Մենք էլ մխիթարում ենք՝ մտածելով, թե գիշերային պատահարի պատճառով է հուզված: Հետո կնոջս՝ Աննային ասել էր, թե հուզմունքի պատճառը այլ է. «Բա էսքան մարդ իմ տուն գա, ես չկարողանա՞մ մի բան հյուրասիրել»:

Գլխավոր շտաբի եւ տեղի զորամասի ներկայացուցիչները Մովսեսում փաստահավաք առաքելություն էին իրականացնում՝ պարզելու համար, թե ինչ զինատեսակներ են օգտագործվել եւ որքան են հասցված վնասի չափերը: Ու չնայած միանշանակ է, որ օգտագործված հիմնական զինատեսակը դեշեկան է, կան դեպքեր, երբ հավելյալ փորձաքննության կարիք կա: Զինվորականները պարզաբանեցին նաեւ, թե նախորդ օրը այդ ինչ կանաչ լույս է կախվել Այգեպար գյուղի վրա: Ասացին՝ արտառոց ինչ-որ բան չէ, այլ լուսավորող հրթիռ, որի անկումը մաքսիմալ դանդաղեցվում է, որ ինչքան հնարավոր է՝ երկար լուսավորի տարածքը:

Մարտական դիրքերը մեր հաջորդ նպատակակետն էին. զանգահարեցի 3-րդ բանակային կորպուսի հրամանատար Օնիկ Գասպարյանին՝ դիրքերում գտնվելու թույլտվություն ստանալու համար: Գասպարյանը բարյացակամորեն կազմակերպեց մեր այցը, եւ մենք՝ տեղի հրամանատարության եւ գլխավոր շտաբի ներկայացուցիչների ուղեկցությամբ մեկնեցինք մարտական դիրքեր: Գյուղապետի մեքենայում էինք, եւ տեղ-տեղ նա մեքենան վարում էր հնարավոր առավելագույն արագությամբ՝ անկախ դարուփոսերից, բացատրելով, որ այդ հատվածները առավել խոցելի են ադրբեջանցի դիպուկահարների համար: Շուտով հասանք առաջին հենակետ, որտեղ մարտական հերթապահություն էին իրականացնում ժամկետային զինծառայողներ՝ 18-20 տարեկան տղերք՝ Գյումրիից, Սիսիանից, այլ տեղերից: Չգիտեմ այս հենակետը ցուցադրական էր, թե ոչ՝ բայց մեր տեսածը ցնցող տպավորություն գործեց: Բլուրի վրա գտնվող մարտական հենակետը այնքան կոկիկ էր, այնքան խնամված, որ կոմֆորտի զարմանալի զգացում պատճառեց մեզ: Էդ զինվոր տղերքն էլ՝ լույսի կտոր: Կոկիկ, սափրված, պսպղան աչքերով, բարձր տրամադրությամբ: Էդ ամեն ինչը մեզ համար կրկնակի տպավորիչ դարձավ, երբ խոսքուզրույցից իմացանք, որ այս հենակետը նախորդ գիշերվա իրադարձություններում, մեղմ ասած, ակտիվ դերակատարում է ունեցել, որոնց մանրամասները՝ հասկանալիորեն, չեմ կարող նշել: Դիտավորյալ չեմ նշում նաեւ մեզ ուղեկցած զինվորականների անունները. մարտական իրավիճակ է այնուամենայնիվ: Զինվորների, սպաների հետ խոսեցինք, զրուցեցին, քննարկեցինք նաեւ բանակում առկա խնդիրները: Բոլորս միանշանակ համաձայն ենք, որ բանակում առաջնահերթ խնդիրը մնում է գողական բարքերի մնացուկներն արմատախիլ անելը, ուղղակի բացառելը հարաբերությունների նման կերպը եւ, իմիջիայլոց, ոչ միայն բանակում, այլեւ հանրային ցանկացած շերտում՝ որքան էլ ընդունենք, որ այս իմաստով մեզանում հսկայական տեղաշարժեր կան:

Հաջորդ հենակետը, ուր այցելեցինք՝ պայմանագրային զինծառայողներ էին հերթապահում: Մի կենցաղային նրբություն կա, որին հատուկ ուշադրություն եմ դարձել եւ ուզում եմ ներկայացնել: Մարտական դիրքերում, ինչպես գիտեք, հանգստի սենյակներ կան, որտեղ զինվորները հանգստանում են, քնում են հերթապահությունների արանքում: Այդ սենյակները ոչ միայն կատարյալ մաքուր էին, այլեւ պատշաճ ձեւով օդափոխված, կոկիկ, առանց որեւէ ավելորդ էլեմենտի:

Դեշեկան նման մեծ տրամաչափի անցք չէր կարող առաջացնել

Մարտական հերթապահության կենցաղային պայմաններին ծանոթանալուց հետո ծանոթացանք մարտական դիրքերի դասավորվածությանը, եւ այստեղ ամեն ինչ շատ ավելի բարդ է: Այգեպարից ամեն ինչ պարզ էր թվում, որովհետեւ ասում էին, որ բլրի գագաթին մեր դիրքն է, ավելի ներքեւ՝ ադրբեջանականը, ու մեր հենակետը ադրբեջանականի նկատմամբ ճնշող դիրք ունի: Ինչո՞ւ, ուրեմն, տեղում չի կանխվում ադրբեջանական դիրքի ակտիվությունը: Բլրի գագաթին հայտնվելով՝ հասկացանք, որ սա բազմաթիվ դիրքերից ընդամենը մեկն է, եւ մնացած դիրքերում ամեն ինչ շատ ավելի խառն ու փոփոխական է, ինչն ավելի է սրվում խառնիճաղանջ ռելիեֆի պատճառով: Մի տեղ մեր դիրքն է բարձր, ադրբեջանականը՝ ցածր, մյուս տեղը՝ հակառակը: Դիրքերը երբեմն այնքան անհավանական ձեւերով են դասավորված, որ նույնիսկ դժվար է հասկանալ, թե դա ինչպես է տեղի ունեցել: Էս պարագայում շփման գիծ կամ սահմանային գիծ ասելը շատ մեծ չափազանցություն է. ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ սահմանային լաբիրինթոս կամ սահմանային ոլորապտույտներ, որովհետեւ ոչ մի գիծ էլ չկա, երբեմն դժվար է հասկանալ՝ որտեղ են նրանք, որտեղ ենք մենք: Մի դիտակետից զինվորականները մեզ ադրբեջանական դիրք ցույց տվեցին, որն ընդամենը մի քառասուն մետր էր հեռու: Ասում են՝ ավելի մոտիկները նույնպես լինում են: Բայց ամենակարեւոր բանը, որ մենք տեսանք դիրքերում՝ վստահությունն էր՝ հրամանատարական կազմի եւ զինվորների: Եթե անգամ մեզ ցուցադրական տեղեր տարած լինեն (չնայած՝ Մովսեսի գլխին ցուցադրական դիրքը ո՞րն է), սպաների եւ զինվորների վստահությունը ցուցադրական լինել չի կարող: Էս մարդիկ, ի դեպ, հասկանում են Հայաստանի, բանակի, տարածաշրջանի բոլոր պրոբլեմները: Էդ մարդկանց ընտանիքները նույն խնդիրներն ունեն, ինչ հայաստանցիների մեծամասնությունը: Բայց դրանից վստահությունը չի նսեմանում: Հենց այդ վստահության վրա է հենված փխրուն խաղաղությունը, այդ վստահության վրա է հենված Հայաստանի Հանրապետությունը եւ նրա ապագան:

Վերջաբան

Առասպել է, անիրական առասպել, թե Երեւանը ավելի անվտանգ է, քան Մովսեսը: Այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանը Ադրբեջանին վաճառեց «Սմերչ» համակարգեր, Երեւանի Շենգավիթ համայնքում գտնվող մեր տունը ադրբեջանական ուղիղ նշանառության տակ է՝ Նախիջեւանից: Էլ չեմ ասում, որ Մովսեսից Երեւան երեք ժամվա ճանապարհ է, Երասխավանից՝ մեկ ժամվա: Եւ ուրեմն՝ Մովսեսի, Այգեպարի, Կիրանցի, Ոսկեպարի, Ասկերանի, Մարտակերտի, Երասխավանի ուղղությամբ հնչած ամեն կրակոց մեզնից յուրաքանչյուրին ուղղված մարտահրավեր է: Այդ մարտահրավերը ուղղված է ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու՝ անկախ նրանից Հայաստանո՞ւմ է գտնվում նա, թե արտերկրում: Այդ մարտահրավերը ուղղված է յուրաքանչյուր սփյուռքահայի՝ անկախ նրանից նա երբեւէ Հայաստանում եղե՞լ է, թե ոչ: Ու մենք պետք է ընդունենք այդ մարտահրավերը: Մենք շատ սխալներ ենք գործել վերջին 23 տարում, վերջին 230 տարում, վերջին 2300 տարում: Շատ ենք ձախողվել, բայց դա չի նշանակում, թե մարտահրավերը մերը չէ: Մեզ թալանել են մեր սեփական երկրում, սպանել ու նվաստացրել, բայց դա չի նշանակում, թե հայրենիքը մերը չէ: Մենք պիտի ընդունենք այդ մարտահրավերը, որովհետեւ չգիտեմ, թե մենք էս ի՞նչ Հայաստանում ենք ապրում, կամ որտեղ ենք ապրում, բայց մեր երեխեքը պետք է ապրեն Ազատ, Հպարտ եւ Երջանիկ Հայաստանում: Սա է մեզնից յուրաքանչյուրին ուղղված ամենամեծ մարտահրավերը:

Սկիզբը այստեղ

Լուսանկարները՝ Հայկակ Արշամյանի

Տպել
4510 դիտում

Սուրեն Պապիկյանը մասնակցել է ռազմական տեխնիկայի ցուցադրությանը և հետևել մարտական հրաձգությանը (լուսանկարներ)

Ինչպես կասեր դասականը՝ «յա՜, իրո՞ք». Արշակ Կարապետյանը «գողացել» է ՀՀԿ-ի ծրագիրը

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան

Երբ կկայանա Ալեն Սիմոնյանի և Սահիբա Գաֆարովայի հաջորդ հանդիպումը․ ԱԺ նախագահը մանրամասնել է՝ ինչ է քննարկվել մարտի 22-ին

Վիճաբանություն և ծեծկռտուք «Ռիո Մոլլ»-ի հարևանությամբ. կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են, կա վիրավոր

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան

Ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տա՞կ են եղել. նոր մանրամասներ «Crocus»-ի ահաբեկչության գործից