Ի՞նչ, որտե՞ղ, ե՞րբ. Բեռնափոխադրումներ Աբխազիայով Հայաստան

Երեկ Աբխազիայում գտնվող Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը տարածաշրջանային փակ կոմունիկացիաների վերաբացման մասին հետաքրքիր հայտարարություն է արել: Նա ասել է, որ Ռուսաստանն ու Աբխազիան որեւէ խնդիր չեն տեսնում Աբխազիայով Հայաստան բեռների տարանցման վերականգնման մասով:

Լավրովը նախ հիշեցրել է, որ Վրաստանի ու Աբխազիայի տարածքով Հայաստանը Ռուսաստանին կապող երկաթուղու վերագործարկմամբ հետաքրքրված է հատկապես հայկական կողմը եւ նշել, որ Աբխազիայի նախագահը եւս դեմ չէ հյուսիս-հարավ սխեմայով բեռնափոխադրումների վերականգնմանը: «Մենք գիտենք, որ մեր հայ գործընկերները հետաքրքրված են բեռների տարանցումը վերականգնելու հարցում: Այսօր Աբխազիայի նախագահն ասաց, որ իրենք դեմ չեն դրան, այնպես որ դա արդեն մեզանից չէ կախված, այլ այն պետություններից, որոնց տարածքով տեղի է ունենալու տարանցումը», - ընդգծել է նա՝ հավանաբար «այն պետություն» եզրույթի տակ նկատի ունենալով Վրաստանը, որը Աբխազիան եւ Հարավային Օսեթիան համարում է «օկուպացրած տարածքներ» եւ հակամարտության մեջ է Ռուսաստանի հետ:

Աբխազիայի տարածքով բեռնափոխադրումների վերականգնում՝ նշանակում է ՌԴ-ն ՀՀ-ին կապող երկաթուղու աբխազական հարվածի վերագործարկում: Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի կողմից տրանսպորտային շրջափակման մեջ գտնվող Հայաստանի համար Ռուսաստանի հետ եւս մեկ եւ կայուն ճանապարհի, այն էլ երկաթուղու վերագործարկման կարեւորությունը դժվար է թերագնահատել: Արդյո՞ք  նախագիծն իրողություն կդառնա:

Ռուս-վրացական հակամարտությունը, չնայած 11 տարի առաջ տեղի ունեցած կարճատեւ պատերազմին, սրության տեսանկյունից չի կարելի համեմատել ԼՂ հակամարտության հետ: Մոսկվայի եւ Թբիլիսիի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման հնարավորությունները շատ ավելի մեծ են, իսկ զիջումների «լյուֆտը»` անհամեմատելի լայն: Պատահական չէ, որ Վրաստանում 2013 թ. տեղի ունեցած իշխանափոխությունից հետո կողմերը, չնայած ուղիղ դիվանագիտական կապերի բացակայությանը, կարողացան վերականգնել առեւտրատնտեսական հարաբերությունները: Վրաստանն անգամ չեղարկեց վիզային ռեժիմը ՌԴ քաղաքացիների համար, իսկ Մոսկվան էականորեն հեշտացրեց մուտքի արտոնագրերի տրամադրման գործընթացը Վրաստանի քաղաքացիների համար:

Կողմերը Վրաստանում խիստ արեւմտամետ ուժերի (որոնք Ռուսաստանի ամենախիստ քննադատներն են) դիրքերի թուլացմանը զուգահեռ քայլ առ քայլ առաջ են շարժվում հարաբերությունների կարգավորման դաշտի այն հատվածներում, որտեղ դա հնարավոր է՝ չխախտելով «կարմիր գծերը»: Մոսկվայի եւ Թբիլիսիի համար դրանք Աբխազիայի եւ Հարավային Օսեթիայի կարգավիճակի հարցերն են, նաեւ՝ այդ տարածքներում ռուսական բազաների դիսլոկացիան: Հետեւելով կարմիր գծերը չխախտելու կանոնին՝ կողմերն իրավական հենք են ստեղծել բեռների տարանցման վերականգնման համար, ինչի մասին ասուլիսին հիշեցրեց Սերգեյ Լավրովը:

«Տրանզիտի վերականգնման համար անգամ իրավական հիմք կա, որը կարող է հիմնվել այն պայմանավորվածությունների վրա, որոնք ձեռք էին բերվել ՌԴ եւ Առեւտրի համաշխարհային կազմակերպության միջեւ 2011 թվականին, երբ ՌԴ-ն անդամակցեց այդ կազմակերպությանը», - ասել է Լավրովը:

Խոսքն ամիսներ առաջ Վրաստանի վարչապետի հատուկ բանագնաց Զուրաբ Աբաշիձեի եւ ՌԴ ԱԳ փոխնախարար Գեորգի Կարասինի՝ «Առեւտրային միջանցքների» վերաբացման վերաբերյալ ձեռք բերած պայմանավորվածության մասին է: Այլ կերպ ասած` կողմերը պայմանավորվել են կյանքի կոչել դեռեւս 2011 թ. կնքված «Առեւտրային միջանցքների» պայմանագիրը, որով ենթադրվում է բեռնափոխադրումների համար բացել Հարավային Օսեթիայով եւ Աբխազիայով անցնող ճանապարհները: «Արդեն ներգրավել են շվեյցարական կողմին, որպեսզի այն որպես երրորդ կողմ վերահսկի այդ ուղիներով բեռնափոխադրումները»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Կովկասյան տուն հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Գեորգի Կանաշվիլին՝ հավելելով, որ այս գործընթացը մեծ շանսեր ունի կյանքի կոչվելու: Նրա խոսքով` ստեղծվել է մի իրավիճակ, որբ բոլոր կողմերի համար շահեկան է այս նախագծի իրականացումը:

Հատկանշական է, որ մինչեւ վերջերս Վրաստանի հանդեպ բավականին զգուշորեն տրամադրված Աբխազիան բաց տեքստով կողմ է արտահայտվում բեռնափոխադրումների տարանցման վերագործարկմանը: Լավրովի հետ ասուլիսին Աբխազիայի նախագահ Ռաուլ Խաջիմբան նշել է, որ իրենք պատրաստ են Ռուսաստանից Հայաստան բեռնափոխադրումների տրանզիտի վերականգնմանը, քանի որ այդպիսով պետական բյուջե հավելյալ միջոցների հոսք կապահովվի: «Եթե վրացական կողմը պատրաստ լինի, ապա ես չեմ կասկածում, որ գործընթացը լուծում կստանա եւ շահավետ կլինի Աբխազիայի համար», - ընդգծել է Խաջիմբան:

Գեորգի Կանաշվիլիի կարծիքով` տնտեսական նպատակահարմարությունը Աբխազիային դրդում է կողմ արտահայտվել կոմունիկացիոն ուղիների վերաբացմանը: «Որքան էլ աբխազական իշխանությունները տարբեր հայտարարություններով հանդես գան, սակայն նրանց համար Վրաստանի հետ համագործակցությունն ուղղակի անհրաժեշտություն է: Առանց դրա Աբխազիան չի կարող զարգացման մասին մտածել: Իսկ Վրաստանի համար սա եւս ձեռնտու է, քանի որ բացի տնտեսական նպատակահարմարությունից, այն հնարավորություն է տալիս ուղիղ կապով դուրս գալ Աբխազիայի վրա: Իհարկե, խոսքը բեռնափոխադրումների մասին է, սակայն այն չի կարող չտարածվել նաեւ մարդկանց վրա գոնե ապագայում: Այնուհետեւ կարող են սկսվել ուղեւորափոխադրումներ»,- նշում է Կանաշվիլին՝ նկատի ունենալով, որ սա դեպի Աբխազիա հումանիտար ներթափանցման կարեւոր հնարավորություն է Վրաստանի համար:

Միաժամանակ թե՛ Կանաշվիլին, թե՛ այլ փորձագետներ կարծում են, որ բավականին ժամանակ կպահանջվի առեւտրային ուղիների վերաբացման համար: «Շատ հարցեր ու նրբություններ կան, որոնք դեռ պետք է քննարկեն ու համաձայնեցնեն: Սակայն կարեւոր է, որ դրական մեսիջներ են ուղարկվում եւ կողմերը խոսում են համագործակցության հնարավորության մասին»,- եզրափակեց նա: