Երևան
12 °C
Երբ չորս տարի առաջ երիտասարդները պայքարում էին տրանսպորտի ուղեվարձի թանկացման դեմ, այն ժամանակ Խորհրդարանի ղեկավար Գալուստ Սահակյանը երիտասարդներին հորդորեց պայքարել սեռական փոքրամասնությունների դեմ եւ ժողովրդին «ավելի մեծ օգուտ» տալ, այդ կերպ ի ցույց դնելով երկրի առաջին դեմքերի վերաբերմունքը ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու իրավահավասարության վերաբերյալ՝ մոռանալով բոլոր համաձայնագրերն ու պարտավորությունները, որոնք երկիրը տարիներ շարունակ վավերացնում է։
Ու թեեւ, ինչպես պետական այրերն, այնպես էլ հասարակության մեջ շատերը շարունակում են կարծել, թե պետք է «ոչնչացնել, բուժել, վառել, ճնշել սեռական փոքրամասնություններին», այնուամենայնիվ ԼԳԲՏԻ (Լեսբուհի, Գեյ, Բիսեքսուալ, Տրանսգենդեր, Ինտերսեքս) համայնքի ներկայացուցիչները՝ ճեղքում են խտրականության ու արհամարհանքի պատնեշներն ու շարունակում հավատարիմ մնալ իրենց անձի ինքնությանը։
Ըստ միջազգային ցուցանիշների՝ ԼԳԲՏԻ անձանց թիվը բոլոր հասարակություններում տատանվում է ընդհանուր բնակչության 3-5%-ի շրջանակներում:
«Խթանելով գենդերային հավասարությունը Հայաստանում» ծրագրի շրջանակում անցկացված քննարկման ժամանակ ԼԳԲՏԻ անձանց խնդիրներով զբաղվող «Հանրային տեղեկատվություն եւ գիտելիքի կարիք» (PINK Armenia) հասարակական կազմակերպության նախագահ Նվարդ Մարգարյանն ասում է, որ ՀՀ-ն ստորագրել եւ վավերացրել է ՄԱԿ-ի, ԵԽ-ի, ԵԱՀԿ-ի եւ ԵՄ-ի մի շարք դաշնագրեր, պայմանագրեր եւ իրավական այլ փաստաթղթեր, սակայն գործնականում չի իրականացրել ստանձնած այդ պարտավորությունները սեռական կողմնորոշմանն ու գենդերային ինքնությանն առնչվող հարցերի տեսանկյունից։ Այս ամենի հետեւանքով հոմոֆոբիան համատարած եւ խորապես արմատացած երեւույթ է հայ հասարակության մեջ։
Հոմոֆոբիայի ամենաթարմ դրսեւորումը վերջին օրերին էր, երբ Երեւանի կենտրոնական փողոցներից մեկում «Տրանս անձինք մեր հասարակության մի մասն են» գրառմամբ պաստառներ տեղադրվեցին։ Դրանք մեծ աղմուկ բարձրացրեցին «Էդ սաղ նրա հետեւանքն ա, որ սրանց դեռ սաղ ենք թողնում, հիմա էլ իրանց այլասերվածությունը ռեկլամ են անում», «սրանց սաղին վառել ա պետք» նմանատիպ ատելություն տարածող այլ մեկնաբանությունները շատ արագ տարածվեցին համացանցում, որին քաղաքապետարանը արձագանքեց պաստառները հեռացնելով եւ պնդելով, որ Երեւանի քաղաքապետարանը դրանց տեղադրման համար թույլտվություն չի տրամադրել։
Հոմոֆոբիայի թիրախում կրկնակի խոցելի են հատկապես նույնասեռական եւ երկսեռական կանայք։
ԼԲՏ (Լեսբուհի, Բիսեքսուալ, Տրանսգենդեր) կանանց փորձը ցույց է տալիս, որ վերջիններս հաճախ են հետապնդվում իրենց սեռական կողմնորոշման կամ գենդերային ինքնության պատճառով:
«Առօրյայում խնդիրները շատ բնորոշ են տարբերվող արտաքին ունեցողներին, շատերը զրկվում են կրթության իրավունքից՝ վախենալով ու ռիսկի չդիմելով, աշխատանք չեն կարողանում գտնել, խտրականությունը շատ բարձր է փողոցում, մարդիկ շատ են սիրում տարբերվող արտաքին ունեցողների հետեւից ռեպլիկներ թողնել, հայհոյել։ Հայաստանում չկա կյանքի որեւէ ոլորտ որտեղ չլինի խտրականություն»,-ասում է ԼԲՏ ակտիվիստ Էվա ՄկՔուինը։
Համաձայն Հայաստանում ԼԳԲՏ անձանց շահերի պաշտպանությամբ զբաղվող կազմակերպություններից մեկի կողմից լեսբուհիների վերաբերյալ արված հետազոտության՝ նրանցից 61%-ին վերբալ վիրավորանքներ են հասցվել, 31%-ի նկատմամբ բռնություն է իրականացվել, իսկ 37%-ի անձնական գույքին վնաս է հասցվել կամ ոչնչացվել է: Դեռ ավելին, այս կանանց 70%-ի վրա թքել են, իսկ 24%-ին բռունցքով հարվածել եւ ծեծի են ենթարկել իրենց սեռական կողմնորոշման պատճառով:
Լեսբուհիները նաեւ պատմում են սեռական ոտնձգությունների շատ դեպքերի մասին: Նրանցից 12%-ը ենթարկվել է հարձակումների, 20%-ը սեռական ոտնձգությունների, իսկ 1.5%-ը էլ բռնաբարության զոհ է դարձել: Հարկ է նշել, որ հարցված կանանց 79%-ը կարծում են, որ իրենց սեռական կողմնորոշումն է պատճառ հանդիսացել նման գործողությունների համար։
Սակայն, հատկանշական է, որ բռնության դեպքերն էլ նրանք ոչ միշտ են բարձրաձայնում եւ դիմում օրինապահ մարմիններին։
Նվարդ Մարգարյանն ասում է, որ ոստիկանության նկատմամբ ընդհանուր բնակչության կողմից կա անվստահություն, ԼԳԲՏ անձինք էլ բացառություն չեն կազմում, հետեւաբար, շատ հազվադեպ է լինում, երբ ԼԳԲՏ անձինք բռնությունից հետո դիմեն ոստիկանություն։
«Կա վախ, որ ոչ մի բան չի փոխվելու, ոչ մի բացահայտում էլ չի իրականացվելու։ Մեծամասամբ ԼԳԲՏ անձանց դեմ կատարված հանցագործություններն ատելություն են պարունակում, այդ հանցագործությունները քննելու համար ստիպված ԼԳԲՏ անձինք պետք է բացահայտեն իրենց սեռական կողմնորոշումը՝ մոտիվը ցույց տալու համար, սակայն վստահություն չկա, որ ոստիկանությունում էլ նույն խտրականությանը չեն արժանանա կամ նրանց ինքնության փաստը հասանելի չի լինի եւս երրորդ կողմի»,-ասում է Մարգարյանը՝ նշելով, որ նմանատիպ գործերով արդեն կան վատ նախադեպեր, երբ գործերը կամ ընդհանրապես չեն քննվել, կամ կոծկվել են,- «Դիմողն է ավելի շատ տուժում հետագայում, այդ պատճառով էլ զերծ են մնում ոստիկանության հետ առնչվելուց։ Ոստիկանության աշխատակիցների վերաբերմունքը շատ խտրական է»։
«Հանրային տեղեկատվություն եւ գիտելիքի կարիք» ՀԿ հոգեբան Լիլիթ Ավետիսյանն ասում է, որ անհանդուրժողական մթնոլորտի ձեւավորմանը հիմնականում նպաստել են կարծրատիպերն ու միֆերն այս մարդկանց մասին։
«Կա պատկերացում, որ ԼԳԲՏ անձինք ունեն հոգեկան խանգարում, սակայն դեռեւս 1990-ին առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) նույնասեռականությունն ու երկսեռականությունը դուրս է հանել հոգեկան խանգարումների շարքից, հիշեցնենք, որ Հայաստանը պարտավորված է գործել ԱՀԿ-ի շրջանակներում»,-ասում է հոգեբանը։
ԼԲՏ համայնքի մարդկանց մասին ամենատարածված միֆերից է, թե նրանք միգուցե «նորմալ տղամարդ» չեն հանդիպել իրենց կյանքում։
«Շատ են լինում «ուղղիչ բռնաբարությունների» դեպքեր, որով ասում են, թե սեռական կողմնորոշումը հնարավոր է փոխել, օրինակ բռնություն իրականացնելու միջոցով, սակայն առողջապահության ոլորտի մասնագետների դիրքորոշումն այն է, որ սեռական կողմնորոշումը հնարավոր չէ փոխել որեւէ միջամտության միջոցով»,-ասում է Ավետիսյանը։
«Նոր սերունդ» մարդասիրական ՀԿ-ի սեռականության, տրանս եւ ինտերսեքս անձանց հարցերով փորձագետ Ալիկ Ուստյանն ասում է, որ յուրաքանչյուր երկբեւեռ համակարգում ցանկացած այլ դրսեւորում՝ շեղում կամ հիվանդություն է համարվում, մինչդեռ սեռականությունն անձի յուրահատուկ դրսեւորում է, պարզապես պետք է ընկալել, որ ցանկացած մարդու մոտ դրսեւորումը յուրահատուկ է։
«Դպրոցներում բացակայում է սեռականության վերաբերյալ դասընթացները, որը շատ կարեւոր է խտրականության, հոմոֆոբիայի դրսեւորումների վերացնելու համար, մեր դպրոցներում այսօր անատոմիայի ուսուցիչներն ամաչում են սեռի հետ կապված բաժինն ուսուցանել աշակերտներին, մինչդեռ շատ սխալ պատկերացումներ հենց այդտեղից էլ ձեւավորվում են»,-կարծում է Ուստյանը։
Ուստյանը շեշտում է, որ Հայաստանում ինտերսեքս (երբ ի ծնե առկա է երկու սեռերին բնորոշ օրգաններ) անձինք խտրականության են ենթարկվում հենց ծնվելիս։
«Մեր հասարակությունում, երբ մարդը ծնվում է սոմատիկ ինտերսեքս տարբերակումով, ծնողների համաձայնությամբ՝ միանգամից վիրահատական միջամտությունով սեռական օրգաններից մեկը հեռացվում է։ Մինչդեռ սա շատ սխալ է, նման լուրջ վիրահատություն անելուց առաջ հորմոնային, քրոմոսոմային անալիզների արդյունքում պիտի պարզվի՝ նա պետք է մնա տղա, թե՝ աղջիկ։ Ինտերսեքս անձինք այդ վիրահատություններից հետո ունենում են առողջական խնդիրներ»,-ասում է Ուստյանը։
Հոգեբան, ԼԳԲՏ եւ կանանց խնդիրներով իրավապաշտպան Էլվիրա Մելիքսեթյանը պարզաբանում է, թե ԼԳԲՏ անձանց նկատմամբ ագրեսիայի հիմնական պատճառը հասարակության չիմացությունն է եւ մեդիադաշտում տարվող ատելության քարոզը։
«ԶԼՄ-ներով արվող պրոպագանդան լեցուն է բազմաթիվ ատելության կոչերով ու վախերով, առհասարակ, սեռականությունը մեր հասարակության համար տաբուացված թեմա է, մինչդեռ սեռականության բացահայտումը, որոշակիորեն կապված է նաեւ մեր ազատությունների ու հնարավորությունների բացահայտման հետ, ինչը մեր հասարակությունում այդքան էլ ողջունելի չէ, քանի որ եթե թույլ ենք տալիս այդ ոլորտին զարգանալ, մենք դուրս ենք գալիս երկբեւեռ՝ հայրիշխանական համակարգի մոդելից, որտեղ որոշակի սեռերի համար սահմանված են հստակ դերեր»։
ԼԲՏ ակտիվիստ Էվա ՄկՔուինն ասում է, որ ինչքան անձ կա, այդքան էլ ինքնություն կա, յուրաքանյուրը յուրովի է բացահայտում իր ինքնությունն ու հասարակության կողմից հենց այդ տարբեր լինելը չի ընդունվում։
Մինչդեռ մասնագետները վստահ են, որ եթե մարդն ընդունվի հենց այնպիսին, ինչպիսին ինքն է, վերացվի խտրականությունը, հասարակությունը կապահովի մարդու յուրաքանչյուր իրավունքի բարձր մակարդակ, որն իր հերթին կերաշխավորի տվյալ հասարակության յուրաքանչյուր անդամի իրավական պաշտպանվածությունը ու զարգացումը։
«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ումՍերտ համագործակցություն կա ԵՄ-ի հետ, մյուս կողմից, խնդիր չունենք խզելու հարաբերությունները ՌԴ-ի հետ. վարչապետ
«GLOBSEC 2025» ֆորումի շրջանակում վարչապետը պանելային քննարկման է մասնակցել. տեսանյութ
«Հայաստան» համահայկական հիմնադրամը գործադիր տնօրենի նոր ժամանակավոր պաշտոնակատար ունի
Իրանցի 20 բարձրաստիճան զինվորական է զոհվել, այդ թվում՝ ռազմաօդային ուժերի հրամանատար Ալի Հաջիզադեն
Դոլարն ու եվրոն շարունակել են թանկանալ. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան հունիսի 13-ին
Իրանի Բուշեր նավահանգիստը ևս հարձակման է ենթարկվել. տեսանյութ
«Կրթվելը նորաձև է» արշավի հունիսի 18-ի հանդիպման հրավիրված բանախոսը Վիգեն Ավետիսն է. ինչպես մասնակցել
Իրանը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի արտակարգ նիստ է պահանջել
Իսրայելի հարձակումը հիմարություն էր, կստիպենք թշնամուն զղջալ հիմար քայլի համար. Իրանի նախագահ
Արմեն Գրիգորյանը հաստատել է. առաջիկայում Փաշինյանը կմեկնի Թուրքիա՝ հանդիպելու Էրդողանին
Իսրայելը նոր հարձակում է իրականացրել Նաթանզի ստորգետնյա համալիրի և Թավրիզի օդանավակայանի հատվածում. տեսանյութ
Բանակում գումարով քիչ ծառայելու վիճահարույց օրինագիծը ԱԺ հանձնաժողովում դրական եզրակացություն չի ստացել
Սիսիանի նախկին ղեկավար, ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Սարգսյանը դատավճռով մեղավոր է ճանաչվել
Երևանը դատապարտում է hարձակումն Իրանի վրա, հարցականի տակ է տարածաշրջանի փխրուն կայունությունը. Փաշինյան
Ես Իրանին հնարավորություն էի տվել գործարք կնքելու. դեռ կա ժամանակ, արեք դա. Թրամփ
Դեռ որոշ ժամանակ առաջ քննարկել ենք ռազմական էսկալացիայի հնարավոր սցենարները, ունենք պլանավորում. Գրիգորյան
Պայթյուն Սևան-Երևան ավտոճանապարհի գազալցակայանում. կա տուժած
Բանակում 2 տարի ծառայողներին պետք է տրվեն անվճար կրթություն ու առողջության ապահովագրություն. Ալեքսանյան
Ապօրինի ընդերքօգտագործման դեպքերով բացառել նմանատիպ դեպքերի շարունակական կատարումը. ՔԿ նախագահը՝ Արարատում
Տեղի ունեցածը ոչ միայն Իրանի համար է սպառնալիք, այլև Հայաստանի համար խնդիր է. Արմեն Գրիգորյան
Սա Իսրայելի միակողմանի գործողությունն էր, շատ կարևոր է անհապաղ քայլեր ձեռնարկել. ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար
Իսրայելի հարվածների ֆոնին իրանական մզկիթի վրա բարձրացվել է վրեժխնդրության կարմիր դրոշը
Եկեղեցին պետք է ցուցաբերի քաղաքական չեզոքություն, պետությունը խուսափի եկեղեցու ընթացակարգերին միջամտելուց. ՀԽ
Եթե «փնթի ինֆորմացիան» սպորտաձև լիներ, Չախոյանը օլիմպիական ոսկե մեդալ ձեռք կբերեր. Արտակ Հովակիմյան
Հայաստանը դատապարտում է Իրանի վրա հարձակումը և անհապաղ ապաէսկալացիայի կոչ անում. Ալեն Սիմոնյան
Ձերբակալվել է ԱԺ նախկին նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը
Նիկոլ Փաշինյանն աշխատանքային այցով ժամանել է Չեխիայի Հանրապետություն. լուսանկարներ
ՊՊԾ աշխատակիցները լրագրող Վահե Մակարյանին դուրս են հանել ԱԺ շենքից. տեսանյութ
Վարչապետը ժամանել է Պրահա. նրան ուղեկցում է ավագ դուստրը. տեսանյութ
Զինծառայողների հետ կապված նախագծի քննարկմանը մասնակցում է պաշտպանության փոխնախարարը
Իրանի վրա Իսրայելի միակողմանի հարձակումը խորապես մտահոգիչ է. ՀՀ ԱԳՆ
Իսրայելում արտակարգ դրություն է. արգելված են հավաքները, կրթությունն ու աշխատանքը, դատարկվում են խանութները
Իրանը, Իսրայելը, Իրաքը, Սիրիան և Հորդանանը փակել են օդային տարածքները
Իբր հակառակորդին հանձնվող տարածքների և հրապարակված քարտեզների մասին տեղեկությունները կեղծ են և մտացածին. ԱԽ
Իրանը մոտ 100 անօդաչու թռչող սարք է ուղարկել Իսրայելի ուղղությամբ, դրանք տեղ կհասնեն մի քանի ժամում. Դեֆրին
Պետք է պատրաստ լինեք երկար ժամանակ մնալ ապաստարաններում. Նեթանյահուն դիմել է իսրայելցիներին
Ձեր ամենաճղճիմ և ուժեղ զենքը ծաղրել-հայհոյել-վիրավորելն է, մեր նպատակը՝ միջավայրը գլխիվայր փոխելը. Հակոբյան
ԱՄՆ-ն նախօրոք իմացել է Իրանին հասցվող հարվածների մասին, սակայն չի մասնակցել դրանց. Թրամփ
Իրավիճակը Թեհրանում Իսրայելի ռազմական գործողության մեկնարկից հետո. լուսանկարներ, տեսանյութեր
Չեղարկվել են Երևանից դեպի Իսրայել, Իրան և ԱՄԷ չվերթերը
© 2025 Հայկական ժամանակ
Website by MATEMAT