Նվազել են բանակում մահերը, կոռուպցիայի դեմ ակտիվ պայքար է մղվում. ԱՄՆ-ի Պետդեպը հրապարակել է ՀՀ-ի մասին զեկույցը

2018 թվականի դեկտեմբերին կայացած խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ «Իմ քայլը» դաշինքը, որն առաջնորդում  էր Նիկոլ Փաշինյանը, հավաքեց ձայների 70 տոկոսը և խորհրդարանում տեղերի ճնշող մեծամասնությունն ստացավ: ԵԱՀԿ հովանու ներքո անցկացվող միջազգային դիտորդական առաքելության գնահատման համաձայն՝ խորհրդարանական ընտրություններն անց են կացվել հիմնարար ազատությունների հարգանքով:

Այսպես է սկսվում ԱՄՆ-ի Պետդեպարտամենտի հրապարակած զեկույցը Հայաստանի մասին:

Զեկույցում նշվում է, որ կառավարությունը քայլեր է ձեռնարկում՝ հետաքննելու եւ պատժելու համար նախկին եւ ներկա կառավարության եւ իրավապահ մարմինների ենթադրյալ չարաշահումները, խոսվում է նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյաների գործերի մասին, որոնք վերաբերում են 2008-ի Մարտի 1-ի դեպքերին: Այս համատեքստում կարեւորվում է երկրի դատական իշխանության անկախությունը:

Նշվում է, որ բնակչության շրջանում բողոքներ են եղել բանակում մահվան դեպքերի քննության ու ընթացքի մասին: Ընդ որում, խոսքը ոչ միայն սպանությունների եւ ինքնասպանությունների, այլեւ հիվանդությունների հետեւանքով մահվան կամ ծառայության ընթացքում ձեռք բերված հիվանդությունների հետեւանքով զոհերի մասին է: Պետդեպարտամենտի զեկույցում նշվում են կոնկրետ դեպքեր՝ կապված զինծառայողների ինքնասպանության հանգամանքների, մահվան շուրջ աղմուկի եւ դեպքը թաքցնելու փորձերի մասին:

Պետդեպը նշում է, որ Կառավարությունը հոկտեմբերի 10-ին հաստատել է դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարությունը 2019-2023 թվականների համար եւ դրա իրականացման ազգային գործողությունների ծրագիրը: Ռազմավարությունը նախատեսում էր նաեւ փաստահավաք խմբի ստեղծում՝ ոչ մարտական մահվան դեպքերը քննելու համար, մարդու իրավունքների այլ խախտումների թվում: 

Հուլիսի 8-ին զինված ուժերում մարդու իրավունքների իրավիճակի վերաբերյալ իր երկամյա զեկույցում «Խաղաղության երկխոսություն» ՀԿ-ն նշել է, որ Պաշտպանության նախարարությունն առաջին անգամ նշանակել է զինվորների իրավունքների պաշտպանությունը որպես կազմակերպչական առաջնահերթություն: Հուլիսի 24-ին Պաշտպանության նախարարությունը գործարկել է «վստահության գիծ» հեռախոսահամար, որով կարող են զանգահարել զինվորներն ու նրանց հարազատները՝ բողոքների, օգնություն խնդրելու եւ առաջարկություններ ներկայացնելու համար:

Զեկույցում առանձին ներկայացված են Հայաստանում ընթացող հնչեղ քրեական գործերի դատավարությունները՝ նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի, պաշտպանության նախկին նախարար Միքայել Հարությունյանի, պաշտպանության նախկին փոխնախարար Յուրի Խաչատուրովի, պաշտպանության նախկին նախարար Սեյրան Օհանյանի, նախագահի աշխատակազմի նախկին ղեկավար Արմեն Գեւորգյանի, ոստիկանության նախկին պետ Ալիկ Սարգսյանի, նախկին դատախազ Գեւորգ Կոստանյանի եւ այլոց:

Հունվարի 29-ին Եվրախորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատար Դունյա Միյատովիչը զեկույց է տարածել 2018 թվականի սեպտեմբերին Հայաստան կատարած իր այցի վերաբերյալ, որում նշվում է, որ իշխանությունները քայլեր են ձեռնարկել 2008-ի մարտի բռնի իրադարձությունների եւ մահերի համար պատասխանատվություն սահմանելու, մեղավորներին պատժելու ուղղությամբ: Զեկույցում նշվում է գործընթացը խնամքով անցկացնելու կարեւորությունը՝ «օրենքի գերակայության, դատական անկախության, թափանցիկության եւ արդար դատաքննության երաշխիքների» խստորեն պահպանման պայմաններում:

Հունիսի 4-ին խորհրդարանն ընդունել է օրենք՝ 2008 թվականի մարտին հետընտրական բռնության զոհերին օգնություն ցուցաբերելու մասին, իսկ սեպտեմբերի 5-ին կառավարությունը հատկացրել է 720 միլիոն դրամ (1,5 միլիոն դոլար)՝ զոհերին ու նրանց ընտանիքներին օգնելու համար:

Անդրադառնալով Լեռնային Ղարաբաղի հարցին, նշվում է, որ հակամարտության վերջնական կարգավիճակը մնացել է միջազգային միջնորդության առարկա՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համար: Բռնությունները շփման գծի երկայնքով շարունակվում են ավելի ցածր մակարդակներով՝ նախորդ տարիների համեմատ:

2016-ի ապրիլին տեղի ունեցած մարտական գործողություններից հետո հակամարտության կողմերը բողոքներ են ներկայացրել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան (ՄԻԵԴ), միմյանց մեղադրում են այդ ընթացքում վայրագություններ կատարելու մեջ: Գործերը դեռ ՄԻԵԴ-ում քննվում են: 

Պետդեպի զեկույցում նշվում է, որ ՀՀ  ոստիկանության կողմից նախկինում կատարված խոշտանգումների մասին ահազանգեր են եղել:

Իրավունքների բաժնում ասվում է, որ 2018-ի մարտին օմբուդսմենի գրասենյակը հրապարակել է հոգեբուժական հիմնարկություններում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ ժամանակավոր զեկույց՝ նշելով մարդու իրավունքների խախտումներ մի շարք ոլորտներում:

Անդրադարձ կա նաեւ բանտային համակարգին: Նշվում է պայմանների վատ լինելու եւ փոփոխությունների անհրաժեշտության մասին, իսկ բանտարկյալների մահվան հետ կապված անպատժելիությունը շարունակում է մնալ բանտում մարդու իրավունքների կարեւորագույն խնդիրներից մեկը: Կառավարությունը, ընդհանուր առմամբ, թույլատրել է մարդու իրավունքների պաշտպանության ներքին եւ միջազգային խմբերին, ներառյալ Եվրախորհրդի Խոշտանգումների կանխարգելման կոմիտեին, վերահսկել բանտերի ու կալանավայրերի պայմանները,եւ նրանք դա արել են կանոնավոր կերպով, առանց խոչընդոտների:

Հայաստանում չի սահմանափակվում խոսքի ազատությունը, համացանցից օգտվելու հնարավորությունը, գործում է հավաքների ազատության օրենքը:

Զեկույցում անդրադարձ է կատարվում նաեւ փախստականների խնդրին եւ նշվում, որ ՀՀ կառավարությունը քայլեր է ձեռնարկել նրանց ապաստան տալու համար:

Նշվում է նաեւ, որ երկրում իշխանափոխությունից հետո անցկացվում են ազատ եւ անկաշկանդ քարոզարշավներ, ընտրություններ, իսկ ազգային փոքրամասնությունները երկրում պաշտպանված են եւ ունեն ներկայացուցիչներ օրենսդիր ու գործադիր մարմիններում:

Պետդեպարտամենտի զեկույցում անդրադարձ է կատարվում նաեւ կոռուպցիայի դեմ տարվող ակտիվ պայքարին: Նշվում է, որ կառավարության նախաձեռնությամբ արդեն բազմաթիվ դեպքեր են բացահայտվել, եւ մի շարք անձինք կանգնած են պատասխանատվության ենթարկվելու շեմին, զգալի գումարներ են վերադարձվել բյուջե: Ընդ որում, կաշառակերության եւ մեծ վատնումների դեպքեր են գրանցվել տասնյակ ոլորտներում:

Ապօրինի հարստացումը քրեականացնող օրենքի համաձայն՝ շատ պետական պաշտոնյաներ, ներառյալ՝ դատավորները, խորհրդարանի անդամները եւ նրանց ամուսինները, բացահայտել են անհայտ եկամուտների եւ ակտիվների մեծ գումարներ, ներառյալ՝ թանկարժեք անձնական նվերներ:

Պետդեպն անդրադարձել է նաեւ ՀՀ-ում նախորդ տարի բացահայտված ապօրինի որդեգրումների դեպքերին, որոնք տարիների վաղեմություն ունեն, եւ որի գործի շրջանակներում ղեկավար անձինք հանդիսացող մեղադրյալներ կան: Սա ներառված է երեխաների իրավունքների պաշտպանության մասին հատվածում:

Հայաստանում, ըստ զեկույցի, օրենքը նախատեսում է 40-ժամյա աշխատանքային շաբաթ, 20 օր պարտադիր վճարովի տարեկան արձակուրդ եւ փոխհատուցում արտաժամյա եւ գիշերային աշխատանքի համար: Կառավարության որոշմամբ հաստատվել են աշխատանքային եւ առողջապահական չափանիշներ, որոնք ոչ միշտ են պահպանվում, հատկապես՝ մասնավոր հատվածում:

Զեկույցում կան հատվածներ նաեւ ընտանեկան բռնության դեպքերի, ԼԳԲՏ համայնքի ներկայացուցիչների իրավունքների, ներառյալ՝ բանտերում նրանց իրավունքների մասին հարցերին, գենդերային խնդիրներին: