Ազգերը, ինչպես մարդիկ, հակված են փախչելու իրականությունից, եթե այն տխուր է. հոգեբանը՝ կանոններին չհետևելու մասին

Կովիդ 19-ի հիվանդացության ցուցանիշներով Հայաստանը հաճախ համեմատվում է Իտալիայի հետ, որտեղ հիվանդացության ու մահացության պատկերն ինչ-որ պահի իր վրա էր սևեռել աշխարհի ուշադրությունը: Գիտնականները նկատում էին, որ պատճառը իտալացիների ջերմ, հախուռն խառնվածքն էր: Ինչո՞ւ են հայաստանցիները խախտում համավարակի կանխարգելման կանոնները, արդյո՞ք այս պարագային ևս գործ ունենք ազգային հոգեկերտվածքի առանձնահատկությունների հետ:  Կորանավիրուսի հանդեպ հայերի հոգեբանական ռեակցիաների մասին  զրուցել ենք գործնական հոգեբան, ԵՊՀ հոգեբանության ամբիոնի դոցենտ, հ.գ.թ. Մարինա Սահակյանի հետ:

- Ինչ-որ բացատրություն կա՞, թե ինչու է մեր ազգաբնակչությունն  այսքան անկարգապահ:

- Անշուշտ: Առաջին հերթին դա հարյուրամյակներով պետականություն չունենալու հետևանք է: Հայերը հետ են վարժվել պետական ինստիտուտներին, պետական կառավարմանը: Դրանց նկատմամբ հարգանք ավելացնելու առումով, ցավոք, արդյունավետ չէին նաև նախկին տասնամյակները: Շատ պետական հիմնարկներ այդ տարիներին վարկաբեկվեցին՝ իրենց վատ կատարած աշխատանքների պատճառով:

- Բայց արտերկրում, օրինակ՝ ԱՄՆ-ում, մեր հայրենակիցները «փոլիս, փոլիս» ասելով են ապրում, լավ ենթարկվում են այնտեղի օրենքներին:

- Այնտեղ չենք կարող մտերմաբար հարցեր լուծել, այո, դրսերում զգաստ ենք: Որովհետև մեր «փոլիսը» (ոստիկանությունը) որտեղ որ պետք է խիստ լինի, ընդհակառակը՝ լոյալ է:

- Ո՞րն է պատճառը, որ նախկինում Նիկոլ Փաշինյանի խոսքով աներեւակայելի քայլերի դիմած մեր բնակչությունն այժմ դժվարանում է համակերպվել դիմակ կրելու եւ սոցիալական հեռավորություն պահպանելու հորդորների հետ՝ չնայած դրա մասին բարձրաձայնվում է անընդհատ, ամեն քայլափոխի:

- ՀՀ վարչապետը հրաշալի դերակատարում է ստանձնել: Նա իրեն դրսևորում է շատ հոգատար՝ իրազեկում է, բացատրում է, ի վերջո՝ զրուցում է մարդկանց հետ: Բայց Փաշինյանը մենակ է այդ բեռը տանում, այնինչ պետք էր գրագետ մարդկանց՝ մտավորականներից, բժիշկներից, գիտնականներից բաղկացած հարթակ ձևավորել, որտեղ նրանք կկազմեին կոնցեպտ, ինչով էլ կարելի էր առաջնորդվել դժվարին այս պայքարում:

Համավարակը հաղթահարելու վրա խիստ բացասական է անդրադառնում նաև հակաքարոզչությունը: Հասարակության մի շերտ կա, որը հակված է հավատալու նույնիսկ ոչ գրագետ մեկնաբանությունների, և կարծում եմ՝ միտումնավոր այդպիսի տեղեկություններ տարածողները հենց նրանց վրա են հաշվարկել:

Իսկ գլխավոր պատճառը, անշուշտ, հոգեբանական է: Խնդիրն այն է, որ երկու տարի առաջ դրական ինֆորմացիա էր այդ ամենի հիմքում: Այսինքն՝ նախկին իշխանություններից հոգնած մարդիկ փոփոխությունների հնարավորություն տեսան, հույս արթնացավ, և դա նրանց մոտիվացրեց արտակարգ քայլերի: Կորոնավիրուսի մասին ինֆորմացիան, դրա փաստը բացասական է, ուստի գեներացնում է ռեակցիա, որը հոգեբանության մեջ կոչում ենք «մերժում» կամ «փախուստ իրականությունից»: Ազգերը, ինչպես մարդիկ,  չեն ուզում հավատալ իրականությանը, եթե այն տխուր է: Այդ է պատճառը, որ Հայաստանում հաճախ լսում ենք՝ այդպիսի բան չկա, սուտ է, կամ, առնվազն՝ դա մեզ հետ չի պատահի: Ցեղասպանություն ապրած ազգի գենետիկ հիշողությունը նույնպես նպաստում է այդ փախուստին. այնքան ցավ ենք ապրել, որ էլ չենք ուզում լսել հիվանդությունների, մահերի մասին:

- Լավ, ո՞րն է ելքը:

- Ելքը իրազեկումն է, կրթումը: Օրինակ՝ կարելի է ավելի շատ խոսեցնել բժիշկների, վարակակիրների, առողջացածների. պետք է վիզուալացնել տեղի ունեցողը՝ բայց որևէ պարագայում պետք չէ վախեցնել մարդկանց, սարսափազդու հայտարարություններ անել: Իրականությունը չընդունող անձի համար կարևոր է ստանալ փաստեր, բայց այդ փաստերը պետք է մատնանշեն ելք՝ դրական ելք: Մյուս կողմից, ճիշտ է տուգանքների նշանակման պրակտիկան. մարդիկ զգայուն են ֆինանսական կորուստների հանդեպ, ուստի թեկուզև նյութական շարժառիթներով՝ կկրեն դիմակներ և այլ զրկանքներ:

Եվ այնուամենայնիվ, կարևորը մասնագետներին խոսեցնելն է: Տեղեկատվական այս սարսափելի մարտահրավերների պարագայում, երբ անգամ միտումնավոր հակաքարոզչություն է տարվում, բացատրական աշխատանքները, ամենատարբեր մասնագիտական խորհուրդները միակ գրագետ և արդյունավետ միջոցն են հանրային՝ նույնիսկ գենետիկ հոգեախտաբանական վիճակները հաղթահարելու համար:

Բայց անհրաժեշտ է մասնագետների ճիշտ ընտրություն կատարել, թող որ շատ հայտնի չլինեն, թող շատ լեզուներ չիմանան, սակայն լինեն հմուտ և ազնիվ: Սա է հաջողության հասնելու նախապայմանը:

Զրույցը վարեց Նանե Մակուչյանը