Իսրայելի գերագույն դատարանը կարծում է՝ իրենց ԱԹՍ-ներն Ադրբեջանը չի կիրառում հարձակողական նպատակներով

«Իսրայելի Գերագույն դատարանը մերժել է Ադրբեջանին զենք վաճառելն արգելելու մասին գրավոր միջնորդությունը, քանի որ չկան բավարար ապացույցներ, որոնք արդարացնում են պնդումներն այն մասին, որ այդ զենքերն օգտագործվել են Հայաստանի դեմ ռազմական հանցագործություններ իրականացնելու համար», - գրում է Jerusalem Post- ը:

Հիշեցնենք, որ իսրայելական «Lev Yehudi» (Հրեական սիրտ) կազմակերպությունը երկուշաբթի դատական հայց էր ներկայացրել Իսրայելի Գերագույն դատարան՝ պահանջելով անհապաղ դադարեցնել Ադրբեջանին զենքի մատակարարումը: Որպես պատասխանող են ներգրավվել Պաշտպանության նախարար Բենի Հանցը եւ ՊՆ արտաքին կապերի վարչության պետ Ռեյչել Հենին: 

Դատարանի՝ նախօրեին կայացրած որոշումը չի բացառում նոր դիմումի ներկայացումը`ավելի ընդգրկուն ապացույցներով: 

Դատական ակտի հրապարակումից հետո իրավապաշտպան Իտայ Մակը կոչ է արել Իսրայելին դադարեցնել զենք վաճառել Ադրբեջանին՝ բարոյական նկատառումներից ելնելով, նշելով, որ չունի բավարար ապացույցներ միջնորդություն ներկայացնելու համար: Փոխարենը դատական հայց է ներկայացվել ակտիվիստ Էլի Ջոզեֆի կողմից, որն այս ամենի պատճառով հացադուլ է հայտարարել: 

Էլի Ջոզեֆը ներկայացրել է տեղեկատվություն այն մասին, որ Ադրբեջանում զենքի 60% -ը ձեռք է բերվում Իսրայելից եւ կցել ապացույցներ այն մասին, որ հնարավոր է՝ զենքի հերթական խմբաքանակն է մատակարարվել Ադրբեջան՝ Հայաստանի հետ ներկայիս հակամարտության բռնկումից մի քանի օր առաջ:

Նա որպես ապացույց նաև Amnesty International- ի զեկույցն է ներկայացրել՝ վկայելով, որ Ադրբեջանը իսրայելական անօդաչու թռչող սարքեր է օգտագործում հատուկ թիրախավորմամբ հայերին սպանելու համար: 

Դատարանը, սակայն այս հայցը եւս մերժել է՝ կրկին նշելով, որ Ջոզեֆի ներկայացրածը գրեթե ոչինչ չի ապացուցում, որ իսրայելական զենքը օգտագործվել է հայերի դեմ ռազմական հանցագործությունների համար: Հետաքրքրական է դատավորի որոշման մյուս հատվածը, որտեղ նշվում է, որ լավագույն դեպքում այս բոլոր փաստերը վկայում են այն մասին, որ իսրայելական զենքը վաճառվել է Ադրբեջանին, բայց դա կարող է նշանակել, որ դրանք պահվում են պահեստում կամ պահուստային վիճակում են՝ հետագայում միայն պաշտպանական նպատակներով օգտագործելու համար: Դատավորն այս եզրահանգմանն է եկել աշխարհի տասնյակ երկրների ու կազմակերպությունների կողմից հաստատված փաստերի հրապարակումից հետո, երբ ամենուր աղաղակում են, որ իսրայելական անօդաչուներն ու մյուս զինատեսակները կիրառվում են այս օրերին Արցախում՝ խաղաղ բնակչության դեմ: Հայաստանն էլ իր հերթին այս ամենը հավաստող ոչ թե մեկ, այլ բազմաթիվ ապացույցներ ունի:

Հիշեցնենք, հենց Ադրբեջանին վաճառվող զենքի եւ դրանցով խաղաղ բնակավայրերը հրետակոծելու պատճառով Հայաստանն ավելի վաղ խորհրդակցությունների համար հետ կանչեց Իսրայելում ՀՀ դեսպանին: Հեղինակավոր Amnesty International միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունն էլ հոկտեմբերի 6-ին իր զեկույցում հաստատել էր, որ Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաք Ստեփանակերտը հրթիռակոծության էր ենթարկվել իսրայելական արտադրության կասետային ռումբերով: Միջազգային նորմերով այս զենքն արգելված է, այնինչ միայն Ստեփանակերտում այդպիսի 700 չպայթած կասետային մարտագլխիկ է գտնվել՝ մեծ մասը իսրայելական, մյուս մասը՝ թուրքական արտադրության: Միայն այս զեկույցն ու ապացույցները բավարար էին Ադրբեջանին զենքի վաճառքը գոնե ժամանակավորապես դադարեցնելու կամ կասեցնելու համար, այնինչ, Իսրայելը նպատակահարմար չի գտնում:

Ավելին, ինչպես օրեր առաջ նշեց Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, դեռ 2016-ի ապրիլյան մարտերի ժամանակ Իսրայելը ոչ միայն ակտիվորեն զենք էր մատակարարում Ադրբեջանին, այլեւ հենց իսրայելցի մասնագետներն էին դրանք կառավարում Ադրբեջանի տարածքում:

Իսրայելի դատական պատմության մեջ արդեն կա նման դատական գործի նախադեպ, որի ժամանակ ենթադրաբար ընդունվել էր, որ Իսրայելը վաճառում էր Մյանմարին զենքեր, որոնք, ամենայն հավանականությամբ, օգտագործվում էին ենթադրյալ ռազմական հանցագործությունների համար: Բայց դատարանը մերժել էր միջնորդությունը կամ այն պատճառով, որ Իսրայելը ցանկանում էր դադարեցնել զենքի վաճառքը լուռ, կամ էլ ենթադրյալ ազգային անվտանգության շահերի պատճառով:

Իրավապաշտպան Իտայ Մակը նշել է, որ Ադրբեջանը մեկ անգամ չէ, որ հրապարակել է իր զինանոցի անօդաչու թռչող սարքերի իսրայելական մոդելների կադրեր, ներառյալ հարձակողական եւ կամիկաձե անօդաչուներ: Մակի խոսքով, 2015 թվականին ադրբեջանական զինվորները շքերթի են դուրս եկել իսրայելական արտադրության Tavor հրազեններով, 2016-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւն այցելել է պետական գործարան, որտեղ իսրայելական արտադրական տեխնոլոգիաներով ու մասերով արտադրվում են կամիկաձե դրոնների մոդելներ:

Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուի հետ իր հանդիպումներից մեկի ժամանակ Ալիեւը հայտարարել է, որ Իսրայելը համաձայնել է Ադրբեջանին վաճառել շուրջ 5 միլիարդ դոլարի պաշտպանական զենքեր:

Բացի այս, Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության հրապարակած տեսանյութերից մեկում երեւում է, որ թուրքական ռազմական ԱԹՍ-ի կողքին մի քանի վայրկյանով հայտնվում է իսրայելական ԱԹՍ-ն:

Ըստ իրավապաշտպանի, վերը թվարկվածները կարող էին լինել ռեալ ապացույցներ այն մասին, որ զենքերն օգտագործվում են Հայաստանի խաղաղ բնակչության դեմ եւ դրանք հարձակողական, ոչ թե պաշտպանողական նպատակներ ունեն:

Հիշեցնենք, բազմաթիվ հրապարակումներով արդեն հաստատվել է, որ Արցախում սեպտեմբերի 27-ից մեկնարկած մարտական գործողությունների ողջ ընթացքում և դրանից առաջ՝ մի քանի ամիս շարունակ Իսրայել-Թուրքիա-Ադրբեջան ուղղությամբ ռազմական բեռներ էին տեղափոխվում։ Այս օրերին Իսրայելից Ադրբեջան զենքերի տեղափոխության փաստը քննարկումների եւ միջազգային մամուլի ուշադրության կենտրոնում էր: Ըստ Ստոկհոլմի խաղաղության միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի (SIPRI)՝ 2013-17 թթ. Ադրբեջանն իր զենքի 30 տոկոսը ձեռք էր բերում Իսրայելից։ Այդ տոկոսը 2015-19 թվականներին կրկնապատկվել ու հասել է 60 տոկոսի։ Ադրբեջանի օդուժում են, օրինակ, իսրայելական արտադրության «Հերմես», «Օրբիտեր», IAI Heron ու այլ տեսակների ԱԹՍ-ներ։ Ադրբեջանն առաջին պետությունն է, որ ձեռք է բերել Skystriker հարվածային ԱԹՍ-ներ Իսրայելից՝ 137 միլիոն դոլար ընդհանուր արժեքով: Այն 2019-ին արդեն ցուցադրվել էր, սակայն դժվար է ասել քանի ԱԹՍ բայց, ըստ որոշ կանխատեսումների, խոսքը մոտ երեք տասնյակ սարքերի մասին է:

2018-ին Ադրբեջանը գնել է Իսրայելից 15 Hermes 900 ԱԹՍ, այն մոտ 30 միլիոն դոլար է, ընդհանուր գործարքի թիվը կազմում է 450 մլն դոլար:

Aeronautics Defence System-ն, իր հերթին, առաջարկել էր Ադրբեջանին իրենից գնել 20 մլն դոլարի Orbiter 1K հարվածային անօդաչու թռչող սարքեր, որոնք 4 անգամ էժան էին և կարող էին մինչև 2 կգ պայթուցիկ մարտագլխիկ ունենալ: Aeronautics Defence System-ն իրականացրել էր դրանց փորձարկումը մարտական պայմաններում` հայկական դիրքերի ուղղությամբ 2017 թվականի հուլիսին, որի արդյունքում Իսրայելը, գործադրելով իր ողջ դիվանագիտական հնարավորությունները, կարողացավ խուսափել միջազգային սկանդալից: Այն սնանկ ճանաչվեց, բայց Jerusalem Post-ի փոխանցմամբ, Իսրայելի պաշտպանության նախարարությունը 2 տարի անց՝ 2019-ի հունվարին վերականգնել էր Aeronautics Defence System-ի միջազգային արտոնագիրն ու 13 միլիոն դոլարի թույլտվություն տվել նրան՝ Ադրբեջանին Orbiter 1K 25 հատ հարվածային անօդաչու սարքեր վաճառելու համար:

Ընդհանուր առմամբ, վերջին 4 տարիների ընթացքում Ադրբեջանն Իսրայելից մոտ 650 միլիոն դոլարի միայն ԱԹՍ է ձեռք բերելու ՀՕՊ համակարգեր: