Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության անդամ մի խումբ անդամներ պահանջում են ադրբեջանական ագրեսիայի դատապարտում

Արցախի նկատմամբ Ադրբեջանի և Թուրքիայի՝ անխուսափելի ցեղասպանության սպառնալիքի վերաբերյալ ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության մի խումբ անդամներ հանդես են եկել հայտարարությամբ՝ պահանջելով Ադրբեջանի ագրեսայի անհապաղ  դատապարտում:

Հայտարարությունը նեկայացնում ենք ստորեւ.

2020 թ․ սեպտեմբերի 27-ից Ադրբեջանը Թուրքիայի աջակցությամբ առանց դրդապատճառի նախաձեռնել է լայնածավալ պատերազմ Արցախի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության դեմ: Վերջին օրերին ադրբեջանական ուժերը դիտավորությամբ հարձակողական գործողություններ են իրականացրել ինչպես խաղաղ բնակչության նկատմամբ, այնպես էլ քաղաքացիական ենթակառուցվածքների։ Միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերով արգելված կասետային զինամթերքներով և այլ զենքերով ծանր հրետակոծության են ենթարկվել Ստեփանակերտը, Շուշին, Մարտակերտը, Հադրութը և քաղաքացիական այլ բնակավայրեր:

Հոկտեմբերի 8-ին և 9-ին ադրբեջանական զինուժը երկու անգամ հրետակոծել է Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին, որը լուրջ վնասներ է կրել։ Սա ոչ միայն «Զինված ընդհարման դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» Հաագայի 1954 թ. Կոնվենցիայի, այլ նաև 1954 և 1999 թթ․ Արձանագրությունների խախտում է, միևնույն ժամանակ՝ մշակութային ցեղասպանության քաղաքականության մի մասն է, որն Ադրբեջանի կառավարությունն իրականացնում է վերջին 30 տարիների ընթացքում՝ համակարգված կերպով ոչնչացնելով հայկական պատմական ժառանգությունը, այդ թվում՝ Ջուղայի (Նախիջևան) հազարավոր հնագույն խաչքարերը։ Մշակութային ցեղասպանությունը, իրավամբ, ցեղասպանություն իրագործելու դիտավորության ակնհայտ արտահայտությունն է։

Ավելին, փաստագրված է, որ Թուրքիայի զինված ուժերը և օդուժը անմիջականորեն մասնակցում են ռազմական գործողություններին: Բացի դրանից՝ կան միջազգային անկողմնակալ բազմաթիվ լրատվամիջոցներ, որոնք ցույց են տալիս, որ ներկայում Արցախի դեմ ադրբեջանական լայնածավալ ագրեսիայի ընթացքում Սիրիայից և Լիբիայից, հավանաբար նաև Աֆղանստանից և Պակիստանից ջիհադիստներ համարվող վարձկանների զգալի մասին Թուրքիան է Ադրբեջան ուղարկում` հայերի դեմ կռվի: Սա, նույնպես, միջազգային իրավունքի նորմերի խախտում է: Թուրքական անմիջական ներգրավվածությունը տասնամյակներ տևած հակամարտությանն այլևս սպառնալիք չէ, որից Արցախի, Հայաստանի և Թուրքիայի հայերը պետք է վախենան, այլ փաստ է, որը սպառնում է Արցախում և դրա սահմաններից դուրս հայերի ֆիզիկական գոյությանը:

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝ վերջերս տարածած հայտարարության մեջ ասվում է, որ նրանք` Թուրքիան, պատրաստվում են «շարունակել իրենց պապերի առաքելությունը, որն իրագործվել է մեկ դար առաջ Կովկասում»: Սա 1915թ․ Հայոց ցեղասպանությունը շարունակելու ուղղակի սպառնալիք է։

Հայտարարությունը միակը չէ: Թուրքիան պաշտոնապես և շարունակաբար ժխտում է Հայոց ցեղասպանության փաստը, միաժամանակ տարբեր պաշտոնյաներ, այդ թվում՝ նախագահը, բազմիցս ակնարկել են, որ Թուրքիան պատրաստ է հնարավորության դեպքում նորից իրականացնելու հայերին «դաս տալու» ծրագիրը, և որ 1915 թ․ հայերի «տեղահանությունը» ժամանակի ամենաողջամիտ որոշումն էր: «Հայ» բառը Թուրքիայում սովորաբար գործածվում է որպես անեծք, իսկ «սրի ավելցուկ»-ը մեկ այլ ստորացուցիչ արտահայտություն է և օգտագործվում է թուրքերենում` ցեղասպանությունը վերապրածներին բնորոշելու համար, որն Էրդողանը հրապարակավ օգտագործեց 2020 թվականի մայիսին կայացած ճեպազրույցի ժամանակ: Հար և նման օրինակները ցեղասպանության լռելյայն ճանաչում և հաստատում են: Այլ կերպ ասած՝ ատելության խոսք, որը նոր ցեղասպանության սպառնալիք է: Թուրք ազգայնականների հարձակումները հայկական եկեղեցիների և այլ ունեցվածքների վրա մեծանում են։ Վերջերս Ստամբուլում կորոնավիրուսային համավարակի ժամանակ հայերը և քրիստոնյա այլ ժողովուրդներ թիրախավորվեցին՝ իբրև այդ վարակի տարածման պատասխանատուներ։ Բարձր դիրք զբաղեցնող զոհն այսօր թուրքահայ քաղաքական գործիչ, Թուրքիայի քրդամետ «Ժողովուրդների դեմոկրատական» կուսակցությունից (HDP-ԺԴԿ) Կարո Փայլանն է, իսկ Էրդողանի կառավարությունը չի խնայում իր թուրք կամ քուրդ մտավորականներին և հասարակ քաղաքացիներին՝ հետապնդելով նրանց թեկուզ չնչին, երևակայած օրինազանցության համար:

Ադրբեջանի ղեկավարության և հասարակության դիրքն, ավելի քան ագրեսիվ է: Տարիներ շարունակ հակահայկական հռետորաբանությունն ու հայատյաց քարոզչությունը պետական պաշտոնական քաղաքականության բաղադրիչ մասեր են կազմում: Դպրոցներից մինչև պետական լրատվամիջոցներ տարվում է ամենօրյա քարոզչություն, որը դիվայնացնում է հայերին՝ նրանց ներկայացնելով իբրև բացարձակ չարիք, որը պետք է զրկվի Արցախում և Հայաստանում, այդ թվում՝ մայրաքաղաք Երևանում ապրելու իրավունքից: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն իր հրապարակային բազմաթիվ ելույթներից մեկում անդրադարձավ «Համաշխարհային հայության և նրա ազդեցության տակ գտնվող երեսպաշտ, կոռուպցիայի և կաշառակերության մեջ խրված արևմտյան քաղաքական գործիչների հետ դավադրությանը», ինչն անմիջական կրկնությունն է Ադոլֆ Հիտլերի «համաշխարհային հրեության դավադրության» թեզի, որը բազմիցս հնչել են նացիստական ճառերում՝ որպես Հոլոքոստի նախատեքստ և հիմնավորում։

Եվ, հետևաբար, հռետորաբանություն չէ հոկտեմբերի 3-ին ներկա հակամարտության սկզբնափուլում Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ իր ժողովրդին հղած հետևյալ ուղերձը. «Ադրբեջանաթուրքական հրոսակախմբերը միայն ռազմական կամ ռազմաքաղաքական հարց լուծելու նպատակ չէ, որ հետապնդում են։ Նրանց նպատակը հայությունն է, նրանց նպատակը Հայոց ցեղասպանության իրենց քաղաքականության շարունակությունն է»:

Փաստորեն, պատմությունը՝ սկսած Հայոց ցեղասպանությունից մինչև հակամարտության վերջին երեք տասնամյակները, ինչպես նաև ներկայիս քաղաքական հայտարարությունները, տնտեսական քաղաքականությունը, հասարակական տրամադրությունները և Ադրբեջանի ու Թուրքիայի ղեկավարության ռազմական գործողությունները նախազգուշացնում են, որ Լեռնային Ղարաբաղում, հավանաբար Հայաստանում նույնպես, Հայոց ցեղասպանությունն իրական հնարավորություն է: Այս ամենը վկայում է այն մասին, որ հայկական որևէ տարածքի գրավման դեպքում, այն անխուսափելիորեն դառնալու է այնտեղ ապրող հայերի լիակատար սպանդանոցի, հետևաբար, Արցախի Հանրապետության անկախության ճանաչումը արցախահայությանը հիմա կամ մոտ ապագայում ֆիզիկական բնաջնջումից փրկելու միջոց է։

Եվ արդեն կարելի է դիտարկել, որ իբրև Ցեղասպանություն կատարելու նպատակով դավադրությունը, Ցեղասպանության ուղղակի և հրապարակային հրահրումը, Ցեղասպանություն կատարելու փորձը, որոնք, համաձայն ՄԱԿ-ի՝ «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելելու և պատժելու մասին» կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի՝ գործողություններ են, որ աշխարհի բոլոր պետությունները պարտավոր են կանխարգելել և պատժել։

Մենք՝ որպես ակադեմիական համայնքի անդամներ, պահանջում ենք, որ միջազգային հանրությունն ուղղակի և լուրջ գործողություններ ձեռնարկի, որպեսզի ադրբեջանական ագրեսիան անմիջապես դադարեցվի, վերջ տրվի հակահայկական պետական քարոզչությանն ու ատելությանն Ադրբեջանում և Թուրքիայում: Մենք դիմում ենք միջազգային հանրությանը՝ իրենց ձայնը բարձրացնելու ընդդեմ այլատյացության, ագրեսիայի և պատերազմների, ինչպես նաև կանխարգելելու նոր ցեղասպանություն։
-Քըրք Էլիսոն, մագիստրոս, առողջապահության ոլորտում հումանիտար գիտություններ, Սեյնթ Սքոլաստիկա քոլեջ, ԱՄՆ

-Ռութ Ամիր, Եզրելի հովտի քոլեջ, Իսրայել

-Ջոան Դ. Այզեն, Անկախության ինստիտուտ, ԱՄՆ

-Յուջին Ն. Անդերսըն, պատվավոր պրոֆեսոր, մարդաբանություն, Կալիֆոռնիայի համալսարան, Ռիվերսայդ, ԱՄՆ

-Խուան Պաբլո Արթինյան, Տորքվատո Դի Տելա համալսարան, Արգենտինա

-Մարալ Ն. Աթալահ, ռասաների, գենդերի և սեռականության քննական ուսումնասիրությունների բաժնի վաստակավոր դասախոս, Հումբոլդտի պետական համալսարան, ԱՄՆ

-Յաիր Աուրոն, պատվավոր պրոֆեսոր, Իսրայելի բաց համալսարան, Իսրայել

-Վահագն Ավետյան, անկախ հետազոտող, ցեղասպանության, խաղաղության և հակամարտության ուսումնասիրություններ, Շվեդիա

-Արիս Բաբիկյան, քաղաքացիությունների շնորհման գծով նախկին դատավոր, Կանադա

-Փիթեր Բալաքյան, հումանիտար գիտությունների պրոֆեսոր, Քոլգեյթ համալսարան, ԱՄՆ

-Ժան–Ֆիլիպ Բելո, մարդաբանության դոցենտ, Մասաչուսեթս նահանգի Բասթոնի համալսարան, ԱՄՆ

-Էլդադ Բեն Ահարոն, Լեյդենի համալսարանի տարածքային հետազոտությունների ինստիտուտ, Նիդեռլանդներ

-Քերոլայն Բենեթ, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության խորհրդակցական խորհրդի անդամ, մշակութային մարդաբանության դասախոս, Վելինգթոնի Վիկտորիա համալսարան, Նոր Զելանդիա

-Սարա Բիրջանդյան, Վանքուվեր, Բրիտանական Կոլումբիա, Կանադա

-Մարտին Բիշնաու, «Ցեղասպանությունների փաստագրման ընկերակցություն», Ավստրիա

-Մաթիաս Բյորլունդ, Արտասահմանյան ուսուցման դանիական ինստիտուտ, Դանիա

-Նելիդա Ելենա Բուլղուրջյան, Բուենոս Այրեսի համալսարան, Արգենտինա

-Ջեյմս Բըրնհամ Սեջվիք, դոցենտ, Պատմության և դասական ուսումնասիրությունների ֆակուլտետ, Աքադիա համալսարան, Նովա Սքովթիա, Կանադա

-Սարա Ե. Բրաուն, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության խորհրդակցական խորհրդի անդամ, Հոլոքոստի, մարդու իրավունքների և ցեղասպանության կրթության կենտրոնի գործադիր տնօրեն, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ

-Իսրայել Վ. Չարնի, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության նախկին նախագահ, Հոլոքոստի և ցեղասպանության ինստիտուտ, Երուսաղեմ

-Կացուրի Չատերջի, դոցենտ, ՖԼԵՅՄ համալսարան, Հնդկաստան

-Ջոն Քոքս, Շարլոթի Հյուսիսային Կարոլինայի համալսարանի դոցենտ, Գլոբալ ուսումնասիրությունների բաժին, Հոլոքոստի, ցեղասպանության և մարդու իրավունքների ուսումնասիրությունների կենտրոնի տնօրեն, ԱՄՆ

-Դոն Քամինգս, Հոլսոքոստի և ցեղասպանության ուսումնասիրություններ, Վուսթերի հանրային դպրոցի մասնագիտացված մանկավարժ, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ

-Ասյա Դարբինյան, հրավիրյալ գիտաշխատող, Քլարքի համալսարան, ԱՄՆ

-Հիլարի Էրլ, Պատմության բաժին, Նիպիսինգի համալսարան, Կանադա

-Քեյթ Վ. Ինգլիշ, Մարդու իրավունքների դասավանդողների ինստիտուտի (EIHR) գործադիր տնօրեն, Վաշինգտոն, ԱՄՆ

-Ջենա Ֆագան, Լիհայի համալսարան, ԱՄՆ

-Էմի Ֆագին, Ցեղասպանագետների միջազգային ասոցիացիայի գործադիր խորհրդի անդամ, Ցեղասպանությունից անդին կանխարգելման կենտրոնի տնօրեն, Նոր Սալեմ, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ

-Էրվ Գեորգելին, պատմության դասախոս, Թուրքագիտության և ժամանակակից ասիական ուսումնասիրությունների ամբիոն, Աթենքի համալսարան, Հունաստան

-Գրեյս Վ. Ջամոնա, Հարվարդի Միջազգային հարաբերությունների մագիստրատուրայի ուսանող, ԱՄՆ

-Թոդ Գիթլին, Կոլումբիայի համալսարան, ԱՄՆ

-Պատրիկ Հեյն, Քաղաքագիտության դասախոս, Օտար ուսումնասիրությունների Տոկիոյի համալսարան, Ճապոնիա

-Թեսսա Հոֆման, ցեղասպանագիտական ուսումնասիրությունների անկախ հետազոտող, Բեռլին, Գերմանիա

-Ռայմոնդ Գևորգյան, Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ

-Սյուզան Խարդալյան Հոլմքվիստ, կինոռեժիսոր, Ստոկհոլմ, Շվեդիա

-Անահիտ Խոսրոևա, Պատմության ինստիտուտ, ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիա, Հայաստան

-Պիտեր Պալ Կրանից, անկախ հետազոտող, Հունգարիա

-Թեոդոսիոս Կիրակիդիս, Սալոնիկի Արիստոտելի համալսրան, Հունաստան

-Սամանթա Լակին, Քլարկ համալսարանի Հոլոքոստի և ցեղասպանության ուսումնասիրությունների Սթրասլեր կենտրոնի ասպիրանտ, Ֆուլբրայթի կրթաթոշակակիր (Ռուանդա, 2017-2018, Շվեյցարիա, 2011-2012), ԱՄՆ

-Բորդ Լարսեն Չիվիտա, Օսլո, Նորվեգիա

-Ջոն Լիֆիթոն, Ցեղասպանության համաժողովի տնօրեն, Սքոթսդեյլի համայնքային քոլեջ

-Ռոբերտ Ջեյ Լիֆթոն, Կոլումբիայի համալսարան, ԱՄՆ

-Դոմինիկա Մարիա Մացիոս, Համաշխարհային արվեստի ուսումնասիրությունների լեհական ինստիտուտ, Վարշավա

-Շարիկլեյա Մագդալինի Կեֆալիդու, Կանի համալսարան, Ֆրանսիա

-Ժոզեֆ Մայ, Քլեմսոնի համալսարան, ԱՄՆ

-Սուրեն Մանուկյան, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության խորհրդի անդամ, ԵՊՀ Ցեղասպանության և այլ զանգվածային ոճրագործությունների կանխարգելման և կրթության ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ամբիոնի ղեկավար, Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ, Հայաստան

-Արմեն Մարսուբյան, փիլիսոփայության պրոֆեսոր, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության առաջին փոխնախագահ, Հարավային Կոնեկտիկուտի պետական համալսարան, Նյու-Հեվն, Կոնեկտիկուտ, ԱՄՆ

-Հարություն Մարության, տնօրեն, Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ, Հայաստան

-Ալիսա Մաթիաս, գիտությունների թեկնածու, Երաժշտական ազգագրության ամբիոն, Կալիֆորնիայի համալսարան, Լոս Անջելես, ԱՄՆ

-Իբրահիմ Մալազադա, CRPSR-ի գիտաշխատող, Քովենթրի համալսարան, ՄԹ, Սորան համալսարանի դասախոս, Քուրդիստանի շրջան

-Արդա Մելքոնյան, Ֆուլերի աստվածաբանական ճեմարան, ԱՄՆ

-Դորիս Մելքոնյան, Ֆուլերի աստվածաբանական ճեմարան, ԱՄՆ

-Եվա Մերենիկս, անկախ հետազոտող, Հունգարիա

-Միքայելա Մուրա-Քոչօղլու, պրոֆեսոր, Կանանց և գենդերային հետազոտությունների կենտրոն, Ֆլորիդայի միջազգային համալսարան, Մայամի, ԱՄՆ

-Սթեյսի Մ. Միտչել, Ջորջիայի Պետական Համալսարանի պարագծային քոլեջ, ԱՄՆ

-Ալեքսանդրա Մորեհեդ, Բրաունի համալսարան, ԱՄՆ

-Լուիզա Մորեթին, Լոնդոնի NCI Համալսարան, ՄԲ

-Շեպարդ Մպոֆու, Լիմպոպոյի համալսարան, Հարավային Աֆրիկա

-Ադամ Մյուլլեր, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցության խորհրդի անդամ, Մանիթոբայի համալսարանի խաղաղության և հակամարտությունների ուսումնասիրության պրոֆեսոր և տնօրեն, Կանադա

-Ջենին Նթհիրաշեյզա, Աֆրիկայում և Սփյուռքում Ցեղասպանության և մարդու իրավունքների հետազոտությունների կենտրոնի պրոֆեսոր և տնօրեն, Հյուսիսարևելյան Իլինոյսի համալսարան, Չիկագո, ԱՄՆ

-Դարեն Օ'Բրայեն, Ավստրալիայի Քվինսլենդի համալսարան

-Ռեջինա Փաուլոս, միջազգային քրեական իրավունքի փաստաբան, ԱՄՆ

-Ռուբինա Փիրումյան, Կալիֆորնիայի համալսարան, Լոս Անջելես, ԱՄՆ

-Ջեք Նյուզան Փորթեր, նախկին փոխնախագահ, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցություն, Դևիսի կենտրոն, Հարվարդի համալսարան, ԱՄՆ

-Նենսի Լ. Ռոզենբլյում, Կառավարման բաժին, Հարվարդի համալսարան

-Քազիվա Սալիհ, Քուինսի համալսարան, Կանադա

-Յակոբ Սիերուպ, Բորնհոլմի թանգարան, Դանիա

-Մարկ Ի. Շերման, Հոլոքոստի և ցեղասպանության ինստիտուտ, Երուսաղեմ, Իսրայել

-Գրեգ Սթենթոն, հիմնադիր նախագահ, Genocide Watch, ԱՄՆ

-Պամելա Շթայներ, Հարվարդի Հանրային առողջության դպրոց, ԱՄՆ

-Չարլզ Բ. Սթրոզիեր, Նյու Յորքի քաղաքային համալսարան, ԱՄՆ

-Պրոֆեսոր Փոլ Սլովիկ, Օրեգոնի համալսարան, ԱՄՆ

-Հենրի Ս. Թերիո, նախագահ, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցություն, ԱՄՆ

-Սթիվեն Ա. Յուսիթելո, պատմության պրոֆեսոր, Պատմության և հասարակական գիտությունների բաժնի վարիչ, Հյուսիսային պետական համալսարան, ԱՄՆ

-Էլիզա ֆոն Ջոուդե-Ֆորջի, նախկին փոխնախագահ, Ցեղասպանագետների միջազգային ընկերակցություն, աշխատակից, Հոլոքոստի և ցեղասպանագիտության ամբիոն, Կինի պետական քոլեջ, ԱՄՆ

-Ջենա Ուոլմեր, Հոլոքոստի և ցեղասպանագիտության ոլորտում մագիստրատուրայի թեկնածու Փենսիլվանիայի Արևելյան Չեսթերի համալսարանում, ԱՄՆ

-Քերի Ուիգեմ, Ցեղասպանության և զանգվածային դաժանությունների կանխարգելման դոցենտ, Բինգհեմթոնի համալսարան, Հետազոտությունների և առցանց կրթության տնօրեն, Ցեղասպանությունների և զանգվածային դաժանությունների կանխարգելման Օսվենցիմի ինստիտուտ, ԱՄՆ

-Ստեֆանի Վուլֆ, Վեբերի պետական համալսարան, ԱՄՆ

-Հրագ Յակուբեան, Բրիտանական Կոլումբիայի համալսարան, Կանադա

-Իվ Ցուկեր, հետազոտական գործընկեր, Հարավարևելյան հետազոտությունների խորհուրդ, Եյլի համալսարան, ԱՄՆ