Գերեզմանների վրա միայն թվեր են գրված, միլիոնավոր մարդկանց ինքնությունն անհայտ է. Էրդողանը կօգտվի դրանից. թուրքագետ

«Դեռևս շատ վաղ է օբյեկտիվ այնպիսի կանխատեսում անել, որը մոտ կլինի իրականությանը»:

Այս մասին «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասում է թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը՝ անդրադառնալով Թուրքիայում մայիսի 14-ին սպասվելիք նախագահական ընտրություններին:

«Թուրքիայում իրավիճակը բավական տուրբուլենտ է, շատ անհասկանալի երևույթներ կան, և, մյուս կողմից, այն հարցումների արդյունքները, որ հրապարակվում են, քաղաքականապես շատ երանգավորված են: Ընդդիմության արդյունքներն ակնհայտ նրանց ազդեցության տակ գտնվող կենտրոնների հարցումների ցուցանիշներն են, իսկ իշխանությունների հրապարակած արդյունքները՝ իշխանամետ կենտրոններինը, և տարբերությունը շատ մեծ է»,- նշում է Սաֆրաստյանը:

Վերջինս ուշադրություն է հրավիրում այն փաստին, որ Թուրքիայում հզոր երկրաշարժից 11 մարզ է տուժել, տեղի բնակչության զգալի մասը թողել է այդ բնակավայրերը, տեղափոխվել այլ շրջաններ: Սաֆրաստյանի դիտարկմամբ՝ խոսքը միլիոնավոր մարդկանց մասին է, որոնք չեն կարողանալու մասնակցել ընտրություններին. «Բացի դրանից՝ Թուրքիայում չկա ըստ բնակության վայրի հաշվառման համակարգ, և դրա համար շատ ընտանիքներ ուղղակի վերացել են. սոցցանցերում նոր ստեղծված գերեզմանների լուսանկարներ են հրապարակվում, դրանց վրա միայն համարներ են նշված, մարդկանց անուններն ու ինքնությունն անհայտ են մնում: Մեծ խառնաշփոթ է ստեղծվել»:

Թուրքագետի խոսքով՝ արևմտյան վերլուծաբանների շրջանում այժմ ընթանում են այն քննարկումները, թե այս իրավիճակից ինչպե՞ս կարող է օգտվել իշխանությունը. ընտրակեղծիքների վտանգը մեծանում է:

«Պարզապես մի օրինակ բերեմ. վերջերս պարզվեց, որ երկրաշարժից հետո ստացված օգնությունը և դրանց բաժանումն ըստ տարբեր շրջանների իրականացվել է հիմնականում թուրքական հետախուզական ծառայության և դրա ղեկավար Հաքան Ֆիդանի անմիջական ղեկավարությամբ: Այսինքն՝ Թուրքիայի ազգային հետախուզական ծառայությունը ներգրավված է ներքին խնդիրներում, և հիմա հարց է առաջանում՝ արդյոք այն չի՞ ներգրավվի նաև նախընտրական և ընտրական գործընթացներում: Ֆիդանն Էրդողանի նեղ շրջանակից է, և չի բացառվում, որ նա կարող է ստանալ նմանատիպ հրաման Էրդողանից, քանի որ սոցիալական ցանցերից արդեն ակնհայտ է դառնում, որ անգամ այդ օգնության բաշխումը կատարվել է ոչ համաչափ և անարդարացի: Օգնության այդ հոսքերը, որ գնացել են Թուրքիա, փորձել են Ֆիդանի ղեկավարությամբ ուղղել այնպիսի տեղանքներ, բնակավայրեր, որոնք գտնվում են իշխող ուժի կառավարման ներքո, այսինքն՝ ՏԻՄ մարմինները նրանց ներկայացուցիչներն են»,- նկատում է Ռուբեն Սաֆրաստյանը:

Թուրքիայում լայնածավալ ընտրակեղծիքներ վերջին անգամ եղել են 1950 թվականի ընտրությունների ժամանակ, հիշեցնում է թուրքագետը. «Հիմա Էրդողանը կենաց-մահու պայքար է մղում իր՝ որպես ղեկավարի՝ վերընտրվելու համար, դրա համար չի կարելի բացառել ընտրակեղծիքները»:

Սաֆրաստյանն առանձնացնում է մի կարևոր հանգամանք ևս. Էրդողանն ունի հստակ ընտրազանգված, որը կազմում է ընտրողների մոտավորապես 25-30 տոկոսը, և այդ մարդիկ Էրդողանին ձայն կտան բոլոր դեպքերում. «Աշխարհն էլ քանդվի, Թուրքիան էլ քանդվի՝ նրանք իրենց ձայնն Էրդողանին կտան: Դա այն խավի ներկայացուցիչներն են, որոնց կրթական ցենզը ցածր է, իսլամամետ են, հիմնականում բնակվում են գյուղական շրջաններում կամ խոշոր քաղաքների արվարձաններում: Գուցե հենց այդ ընտրազանգվածի շնորհիվ էլ կարողանա հաղթել»:

Թուրքագետը նաև նկատում է՝ պատահական չէ, որ Էրդողանը որոշեց ընտրություններն անցկացնել մայիսի 14-ին:

«Տրամաբանորեն պետք է ավելի ուշ անցկացվեր, որպեսզի կարգավորված լիներ իրավիճակը, բայց նա չգնաց այդ քայլին: Ինչո՞ւ: Քանի դեռ բնակչությունը շոկի մեջ է՝ կապված երկրաշարժի հետ, և քանի դեռ լայնածավալ վերականգնողական աշխատանքները չեն սկսվել, որի ընթացքում կերևան ներկայիս իշխանության բացերը, որոշեց հիմա անցկացնել և օգտվել պահից»,- ասում է նա:

Թուրքիայի բնակչության գրեթե մեկ հինգերորդ մասը կազմող քրդերի շահերը ներկայացնող Ժողովրդա-դեմոկրատական կուսակցությունը մայիսին կայանալիք նախագահական ընտրություններում սեփական թեկնածու չի առաջադրի, որը, թուրքագետ Սաֆրաստյանի խոսքով, կարևոր խաղաքարտ է, ինչը կարողացել է ձեռք բերել իշխող կուսակցությունը և մեծ առավելություն ընդդիմության համար, քանի որ այդ կուսակցությունը 10-15 տոկոս ձայն ունի Թուրքիայում. «Դա մեծ ռեսուրս է, և նրանց համագործակցությունը մեծապես ավելացնում է ընդդիմության շանսերը: Ժողովրդա-դեմոկրատական կուսակցությունը և ընդդիմության վեց կուսակցությունները չեն հայտարարում կոալիցիայի և համագործակցության մասին և ոչ ուղղակի են փորձում համագործակցել»:

Ըստ Սաֆրաստյանի՝ Էրդողանը, հասկանալով, որ այդ կուսակցության հետ համագործակցումը կարող է ընդդիմության շանսերը բարձրացնել, փորձում է իր «խաղը խաղալ» քրդերի հետ: «Նա համագործակցում է մի այլ իսլամամետ, քրդամետ կուսակցության հետ, իհարկե, շատ ավելի փոքր: Ցանկանում է քրդերի մի փոքր հատվածին տանել իր հետևից: Այնպես որ, Թուրքիայում քաղաքական պայքար է քրդական գործոնի հետ կապված»,- կարծում է նա:

Թուրքագետի խոսքով՝ այս ընտրություններն առանձնահատուկ են նաև նրանով, քանի որ ունեն մեծ աշխարհաքաղաքական նշանակություն. «Այո՛, Արևմուտքը մեծապես դժգոհ է Էրդողանից և իր հիմնական թեկնածուին համարում է ընդդիմությանը, այնպես որ սա էլ ամենայն հավանականությամբ իր դերը կխաղա»:

Զրուցակցի դիտարկմամբ՝ եթե Էրդողանը հաղթի, նրա վրա ճնշումն Արևմուտքից, մասնավորապես՝ ԱՄՆ-ից, ուժեղանալու է, քանի որ, թուրքագետի ընկալմամբ, մեծ ներդրումներ են պետք Թուրքիայում երկրաշարժի հետևանքները հաղթահարելու համար, որն արդեն պաշտոնապես 100 միլիարդից ավելի է գնահատվում, իսկ իրականում ավելի մեծ է:

Նա հիշատակում է Լիսաբոնում՝ գիտաժողովի ժամանակ որոշ մասնակիցների տեսակետները, թե «Էրդողանն իրեն շատ վատ է պահել, և եթե անգամ հաղթի ընտրություններում, պետք է որոշակի գին վճարի դրա համար»: Հաշվի առնելով այս հանգամանքը՝ թուրքագետը կարծում է, որ ճնշման հետևանքով որոշակիորեն ավելի մեղմ կլինի Թուրքիայի դիրքորոշումը Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման առումով, քանի որ ԱՄՆ-ն կողմնակից է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը. «Եթե ընդդիմությունը գա իշխանության, նա էլ որոշակի առումով մեղմ կլինի, ավելի ճկուն»:

Զրուցակիցը, սակայն, ուշադրություն է հրավիրում մեկ այլ հանգամանքի վրա, այն է՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ կապված Թուրքիայի դիրքորոշումը մշակվել է 30 տարի առաջ, և դա ընդհանուր թուրքական վերնախավի մոտեցումն է:

«Դրա էությունը հետևյալն է, որ հարաբերությունները կարգավորելու հարցում Հայաստանն ավելի շատ է շահագրգռված, քան Թուրքիան, և դրա համար Հայաստանը պետք է «գին վճարի»: Այս մոտեցումը կիսում է և՛ իշխանությունը, և՛ ընդդիմությունը: Իսկ գինն այն նախապայմաններն են, որ Թուրքիան դրել է 25 տարի շարունակ Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու առումով: Դա հրաժարումն է ցեղասպանության ճանաչման գործողություններից, միակողմանի զիջումներն Արցախի հիմնահարցում, Հայաստանի կողմից Կարսի պայմանագրի ճանաչումը, որին ավելացավ, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» խնդիրը»,- մանրամասնում է Ռուբեն Սաֆրաստյանը՝ հավելելով, որ Թուրքիան այս ամենը ոչ թե միանգամից է պահանջում, այլ փուլ առ փուլ. «Կարծում եմ՝ ներկա փուլում Թուրքիայի համար կարևոր նշանակություն ունի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորումը՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի միակողմանի պահանջների հիման վրա»:

Հարցին՝ պատրա՞ստ է արդյոք Հայաստանը վճարելու այդ գինը, թուրքագետն ասում է՝ մինչև հիմա չի վճարել, և կարծում է՝ չի էլ վճարի:

Հերմինե Կարապետյան

Տպել
13457 դիտում

Տեղի է ունեցել «Ծխելը մոդայիկ չէ» խորագրով հանրային միջոցառումը

Վահագն Խաչատուրյանը Թուրքմենստանում ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» ծրագիրը (տեսանյութ)

Աննա Հակոբյանը ներկա է գտնվել ռեժիսոր Գինթս Զիլբալոդիսի «Հոսք» ֆիլմի փակ դիտմանը (տեսանյութ)

Նիդերլանդների խորհրդարանն ընդունել է Հայաստանին առնչվող երկու բանաձև

Երևանում կպատրաստեն լոլիկով ամենամեծ ձվածեղը

Կինս ասաց՝ ինչ ուզում ես արա, բայց քաղաքականությամբ չզբաղվես. բելգիացի գործարարը նշանակվել է Ֆլանդրիալում ՀՀ հյուպատոս

«Զիլ» մակնիշի բեռնատարը դուրս է եկել ճանապարհի երթևեկելի գոտուց և կողաշրջվել. տուժածը հոսպիտալացվել է

Երկրաշարժ Հայաստանում. ցնցման ուժգնությունը կազմել է 2-3 բալ

Սովորում ենք ավելի ճիշտ աշխատել և առավել արդյունավետ լինել. «Իմ քայլը» հիմնադրամի անձնակազմը վերապատրաստվում է

Սահմանապահ ծառայությունն իրականացվում է առանց խնդիրների և լուրջ միջադեպերի. վարչապետն այցելել է «Զվարթնոց»

Թբիլիսիի դատարանը տուգանել է 3 հեռուստաալիքի, որոնք հրաժարվել են ցուցադրել իշխող կուսակցության նախընտրական տեսահոլովակը

Հաստատվել է Հայաստան-Հյուսիսային Մակեդոնիա հանդիպումը սպասարկող մրցավարական անձնակազմը

Սուրեն Պապիկյանի ուղեկցությամբ ԵՊՀ պատվիրակությունն այցելել է սահմանագոտի (լուսանկարներ)

Գրոզնիում գազալցակայան է պայթել. զոհերի թվում երեխաներ կան (տեսանյութ)

Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն արձագանքել է Նիկոլ Փաշինյանի՝ Եռակողմ հայտարարության վերաբերյալ հայտարարություններին

Մատուռի մոտակայքում քաղաքացին ընկել, վնասվել է

Բարձրացնել զորքի մարտունակությունը և զգոնությունը. Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարը խորհրդակցություն է անցկացրել

«Զվարթնոց»-ում ծանոթացա ՀՀ սահմանապահների աշխատանքին՝ նոր իրողության պայմաններում. վարչապետը տեսանյութ է հրապարակել

Խաղաղության հիմնադրամից օգտվելու առումով ՀՀ-ն ԵՄ անդամ երկրներից կանաչ լույս է ստացել, ևս 30 մլն եվրո կհատկացվի. Մարագոս

ԵՄ դիտորդական առաքելությունը պատրաստ է համագործակցել նաև Ադրբեջանի հետ. «Ազատություն»

Մեկնարկել է Հայաստանի ձիասպորտի ֆեդերացիայի գավաթի բաց առաջնությունը

Ժամանակն է կոնգրեսներից մեկն անցկացնել ՀՀ-ում, գործընկերները կարծես դեմ չեն. Պապոյանը լուսանկար է հրապարակել Ֆրանսիայից

Օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա 2-4 աստիճանով. շրջանների զգալի մասում անձրև կտեղա

«Խաղաղության խաչմերուկ»-ին նվիրված կոնֆերանսի բացմանը. վարչապետը տեսանյութ է հրապարակել

Հայաստանի Հանրապետությունն է երաշխավորում անվտանգությունը. ՌԴ ԱԴԾ-ին կարող է վերապահվել մոնիտորինգի գործառույթ. Փաշինյան

«Ոզնիների այգում» էինք. Աննա Հակոբյանը տեսանյութ է հրապարակել Արփիի հետ

Թուրքիայում չկա Հայաստանի Հանրապետության հետ հարաբերությունների նորմալացման վերաբերյալ քաղաքական որոշում. Ռուբինյան

Երևան են հասել 8.5 մետրանոց 20 նոր ավտոբուսները

Նիկիտա Սիմոնյանը 98 տարեկան է. ՀՖՖ-ն շնորհավորել է լեգենդար ֆուտբոլիստին

«Խաղաղության խաչմերուկ»-ը կարող է ինտեգրվել միջին միջանցքի հետ, որը Թուրքիայի արտաքին քաղաքական կարևոր թեման է. Փաշինյան

Ճարտարապետների միությունների միջազգային ասոցիացիայի կոորդինացիոն խորհրդի անդամները հանդիպել են Երևանի քաղաքապետի հետ

ՀՀ նախագահը Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևի հրավերով կմեկնի Ղազախստան

Սեբաստիայի փողոցում 4 մեքենա է բախվել. կան տուժածներ

Բաքուն ուզում է Հայաստանի ճանապարհներն օգտագործելի լինեն իր համար, բայց միաժամանակ ՀՀ-ն մնա շրջափակման մեջ. վարչապետ

«Խաղաղության խաչմերուկ»-ը ՀՀ շահագրգռության կիզակետում է, այն կարող է լինել բարեբախտություն տարածաշրջանի համար. Փաշինյան

Ձեռք բերված 10 տրոլեյբուսներն արդեն Երևանում են

Ինչու է «Խաղաղության խաչմերուկ»-ը մտահոգում Ադրբեջանին. վարչապետը 2 կետ նշեց

«Խաղաղության խաչմերուկ»-ը ժամանակի հետ տարածաշրջանայինից ձեռք է բերում համաշխարհային նշանակություն. Փաշինյան

ՄԻՊ-ն այցելել է Լոռու մարզ, հանդիպել մարզպետ Արամ Ղազարյանի հետ, եղել կայազորային հոսպիտալում

Երևանում «Գազել» է այրվել