«Հարսնացուն հյուսիսից». ռուս նկարչուհին, որը խելագարվում է սարյանական գույների, Երևանի հոտի համար (տեսանյութ)

28-ամյա նկարչուհի Ելենա Եռշովայի խոսքով՝ Երևանն ասես քաղաք է ափի մեջ, որտեղ ապրելով քաղաքի բարձունքում՝ Այգեստանում, շենքի 3-րդ հարկից կարելի է տեսնել ամբողջ քաղաքը իր ողջ գունապնակով, դրա լուսաբացն ու մայրամուտը (արթնանալն ու քնելը), ու երբ այս ամենն էլ համեմվում է Արարատ լեռան՝ դեպի երկինք ձգվող գագաթներով ու գույներով, ապա նկարչի համար ստեղծագործելու ավելի իդեալական պայմաններ հնարավոր էլ չի պատկերացնել:

Սանկտ-Պետերբուրգից Հայաստան տեղափոխված Ելենան ասում է, որ հայրենի Պետերբուրգում էլ է ապրել 3-րդ հարկում, բայց այդքան գույներով հագեցած ու գեղեցիկ տեսարան պատուհանից երբեք չի տեսել, սակայն միաժամանակ չի հերքում, որ տեղափոխությունը դժվար է տրվել:

«Անգամ չէի էլ սպասում, որ այսքան դժվար կլինի նոր երկրում, թեև պատանեկության տարիներին միշտ էի երազում տեղափոխվել Ռուսաստանից, իհարկե, այն ժամանակ դեռ չգիտեի՝ ուր... Կարծում եմ՝ ցանկացած տեղափոխություն է դժվար, ու այստեղ խնդիրը երկիրը չէ, այլ այն, որ տնից, հարազատներից հեռու ես, ու քեզ անընդհատ ձգում է հողը, ապրելակերպը»,- «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասում է նա:

Թե ինչո՞ւ և ինչպե՞ս է երիտասարդ նկարչուհին հայտնվել Հայաստանում, երկար պատմություն է, բայց հայի և հայկականի հետ կապը կարծես նրա մոտ ճակատագրական է: Համալսարանական տարիներին ծանոթացել է սարյանական գույներին, հիացել ու զարմացել՝ անգամ չիմանալով, որ Սարյանը հայ է, նրա կտավները՝ Հայաստանի ու հայկականի մասին:

Ասում է՝ զարմացած էր այդ գույների խաղով ու դրանց հետ այդքան ճիշտ վարվելու վարպետի ունակությամբ, որից մինչև օրս սովորում է. «Ինձ ուղղակի դուր են գալիս նրա նկարները, ոճը ու այն, թե ինչպես է նա գույները զգացել, չի վախեցել դրանցից օգտվել, անհավատալի է: Երբ ես երջանկություն ունեցա լինել նրա տուն-թանգարանում, ուղղակի հիացած քայլում էի ու նկարում ամեն մի դետալ: Ես այնտեղ տեսա նաև այն նույն կտավը, որի կրկնօրինակն արել էի համալսարանական տարիներին, ու այդ զգացողություններն ուղղակի անփոխարինելի են»:

Հաջորդ ճակատագրական հանդիպումը Ելենայի համար Սանկտ-Պետերբուրգում մեծացած, ինչպես ինքն է ասում, «Գռաչ»-ի հետ է եղել, ումից և նրա ընտանիքից էլ լսել է Հայաստանի ու հայերի մասին:

«Իմ ընկերը հայ է, ու նրա հետ ինչ-որ պահի որոշեցինք տեղափոխվել, ապրել այստեղ. ամենակարևոր բաները Հայաստանի մասին ես նրանից եմ լսել: Նրա անունը Գռաչ է (Հրաչ), գիտեմ, որ անունը սխալ եմ ասում, բայց ես հայերեն չգիտեմ, ու այդ տառը ինձ համար դժվար է արտաբերել»,- ասում է Ելենան ու հավելում, որ կարծրատիպը, թե ռուս տղամարդիկ ավելի հեշտ կառավարելի են, այդքան էլ այսպես չէ. «Իհարկե, կովկասյան տղամարդկանց համեմատ ավելի կառավարելի են, համբերատար ու փափուկ, իսկ կովկասյան տղամարդը, որքան էլ փափուկ լինի, միևնույն է, հայ է՝ տաքարյուն ու բռնկվող, ու այստեղ մեզ՝ ռուս աղջիկներիս, մնում է լինել համբերատար ու ընդունել, որ նա բոլոր պարագաներում միշտ ճիշտ է: Միանշանակ, չի լինի այնպես, որ առաջին անգամից ասի՝ «да дорогая, я понял тебя»» (Այո, թանկագիսն, ես հասկացա քեզ):

Երիտասարդ նկարչուհուն դուր է գալիս հայ տղամարդկանց էներգետիկան. «Երբ զգում ես, որ մարդը իր ամբողջ հոգատարությամբ քեզ շրջապատում է: Ընտանիքի հանդեպ վերաբերմունքն է այլ: Ռուս տղամարդը հարաբերությունների սկզբում կամ մի քանի ամիս հետո երբեք չի ասի՝. «я женюсь на тебе» (Ես ամուսնանում եմ քեզ հետ), դա այդքան արագ չի լինի, և դու քեզ այդքան պաշտպանված չես զգա, ինչպես հայ տղամարդու կողքին, ինչն էլ ինձ համար ամենակարևորն է, որ իմ կողքի տղամարդը ընտանիքի մարդ է, ու նրա համար միշտ առաջին տեղում ես եմ, հետո նոր՝ ընկերներն ու մնացած ամեն բան»:

Ելենան, որը բարձրագույն կրթությամբ գրաֆիկ դիզայներ է, Հայաստանում զբաղվում է պատերի նկարազարդմամբ, նկարում է նաև հագուստի ու կոշիկների վրա, ինչպես նաև՝ նկարների անհատական պատվերներ վերցնում: Հայ հաճախորդները, նրա բնորոշմամբ, բծախնդիր են, միշտ գիտեն, թե ինչ են ուզում, և որ ամեն բան պետք է լինի յուրահատուկ ու չկրկնվի. «Իմ բոլոր հաճախորդները շատ նուրբ ճաշակ ունեն և հիասքանչ երևակայություն, միշտ տարբերակներ են առաջարկում, որ երբեք չեմ տեսել ոչ մի տեղ, ու ամենահետաքրքիրն այն է, որ ավելի լավ գիտեն՝ «как надо» (ինչպես է պետք) (ծիծաղում է):

Երևանում ապրելով՝ Ելենան հասցրել է ճանաչել քաղաքի գույները, համն ու հոտը, մարդկանց ու կոլորիտը: Ասում է, որ քաղաքի հոտը կարելի է զգալ, երբ ջերմաստիճանն անցնում է +12-ը, հենց այդ ժամանակ է հողը տաքանում, ու ինչ-որ անսովոր բույր տարածվում քաղաքով մեկ: Գույնը՝ նարնջագույնն է, տաք գույնը՝ հիմնականում բաց մանուշակագույնը, որը մայրամուտից առաջ տարածվում է: Դե իսկ համը, ինչպես Ելենան է ասում՝ «шашлык»-ի՝ խորովածի:

«Այդ հոտն ամենուր է, անգամ ձմռանը ինչ-որ մեկը իր ավտոտնակում կանգնած խորոված է պատրաստում, շատ համեղ է այստեղի միսը. ես քաբաբ չեմ սիրել մինչև Հայաստան տեղափոխվելը, այստեղ եմ փորձել ու հիմա շա՜տ եմ սիրում: Տոլմա եմ սիրում, պասուց եք ասում կարծեմ: Դե իսկ գաթան... համը անբացատրելի է, ես անգամ գտել եմ խանութ կենտրոնում, որտեղ ամենահամեղ գաթան են պատրաստում, ծիրան եմ շատ սիրում, Հայաստանը ես հենց ծիրանի հետ էլ ասոցացնում եմ»,- նշում է նա:

Թեև այդքան էլ երկար ժամանակ չէ, ինչ աղջիկը Հայաստանում է, սակայն հասցրել է նաև ճամփորդել, ունի առանձնացրած սիրելի վայրեր:

«Ինձ զարմացրել է Գառնիում գտնվող «Քարերի սիմֆոնիան», որովհետև այդ գեղեցկությունը «անօրինական» է՝ «незаконна», (ծիծաղում է). ինչպես է բնությունը նման բան ստեղծել, անհավատալի է: Նորավանքը հիասքանչ տեղ է, շշմելու, ամբողջ ճանապարհը՝ Արարատյան դաշտը, լեռները, ինձ մոտ տպավորություն էր, որ ես ինչ-որ համակարգչային խաղի մեջ էի հայտնվել, որովհետև այնքան գեղեցիկ պատկերներ էին, որ աչքերիս չէի հավատում, նման բան մեկ էլ ֆոտոալբոմներում էի տեսել: Նորավանքում ասես Մարսի վրա լինես, այդ՝ տուֆին հատուկ կարմիր գույնի լեռները ու այդ փոքրիկ եկեղեցին, որ կանգնած է հսկայական լեռների մեջ»,- ասում է նկարչուհին:

Ռուս աղջկա համար այստեղ միայն անսովոր է այն, որ բոլորը բոլորի կյանքով են հետաքրքրված: Երկրորդ բանը, ինչը նկարչուհուն զարմացնում է, արտաքինի փոփոխությունն է՝ պլաստիկ միջամտությունները և ոչ միայն:

«Շատ աղջիկների եմ տեսնում նուն քթով, որոնք քոփի են արել, ու զգացողությունը, որ ունենում եմ նրանց նայելիս, հետևյալն է՝ հասկանում եմ, որ գեղեցիկ դեմք է, բայց միաժամանակ չեմ հասկանում՝ ով է նա»,- անկեղծանում է Ելենան:

Նկարչուհին ասում է, որ ռուս աղջիկները հայուհիներից պետք է սովորեն  խորամանկություն, իմաստություն, ճարպկություն, երբ կարող ես ինչ-որ բան ասելու համար սպասել հարմար պահի, ինչ-որ տեղ լռել, դե մեկ էլ՝ «готовить надо вкусно научиться»: (Պետք է սովորել համեղ պատրաստել): Իսկ հայ աղջիկները, ըստ Ելենայի, պետք է աշխատեն սեփական ինքնուրույնության վրա, չվախենան ինքնատիպությունից:

Վերադառնալով իրեն՝ ասում է, որ տարածքային առումով չի կարող ասել, թե որտեղ կլինի, սակայն երազում է նկարչությունում իր ոճը ունենալ, մտածում ցուցահանդեսի մասին:

«Ես նաև հայերեն եմ ուզում սովորել, բայց հիմա ժամանակս այնքան քիչ է, կարծում եմ՝ դրանով լուրջ կզբաղվեմ, երբ հղի կլինեմ ու ազատ ժամանակ կունենամ, և հետո, ես չեմ ուզում մեր երեխային զրկել հայերեն խոսելու հնարավորությունից, քանի որ Հրաչն էլ շատ կուզենա, որ նա հավասարապես իմանա և՛ հայերեն, և՛ ռուսերեն: Հիմա ամաչում եմ հայերեն խոսել, անգամ կարմրում եմ, քանի որ շատ վատ գիտեմ լեզուն, բայց շատ եմ սիրում «դզեց» բառը (ծիծաղում է)»:

Հերմինե Կարապետյան