Առաջիկա երեք ամիսը անորոշ է լինելու. ինչու կրկին ակտիվացավ «Զանգեզուրի միջանցք» խոսույթը. ով է այն օրակարգ բերում

Տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ Արմեն Պետրոսյանը կարծում է, որ, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» թեման Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի՝ Ադրբեջան կատարած այցից հետո է կրկին օրակարգ եկել:

«ՌԴ-ն, այնուամենայնիվ, փորձում է պահպանել դիրքերը մեր տարածաշրջանում, և այն հարցերի ու խնդիրների շուրջ, որոնք դեռևս հնարավոր է օրակարգ բերել, ակտիվացնում է քաղաքական, դիվանագիտական և քարոզչական ջանքերը: Նախկինում Արցախի հիմնախնդիրն էր, որն այլևս չկա, սահմանազատման գործընթացին միջամտություն ևս չկա, որովհետև այն իրականացվում է երկկողմ ձևաչափով, մնում է, այսպես կոչված, ապաշրջափակման խնդիրը, որտեղ նոյեմբերի 9-ի պայմանագրով ռուսական կողմին վերապահված է որոշակի պարտավորություն: Սա է պատճառը, որ ակտիվացել են հատկապես ուկրաինական ճակատում զարգացող իրողությունների ֆոնին. երբ ուկրաինական ուժերը մտել են արդեն ՌԴ տարածք, նրանք փորձում են Հարավային Կովկասում իրենց դերակատարման մասին բարձրաձայնել, հիշեցնել, որ ունեն որոշակի հնարավորություն»,- «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասում է նա:

Ըստ Պետրոսյանի՝ ապաշրջափակման գործընթացն ունի և՛ շահակիցներ, և՛, բնականաբար, այդ գործընթացից վտանգներ տեսնող խաղացողներ: Նրա խոսքով՝ առաջին հերթին դրանք այն խաղացողներն են, որոնք տասնամյակներ շարունակ իրենց ռազմավարությունն ու քաղաքականությունը տարածաշրջանում կառուցել են՝ ելնելով Հայաստանի շրջափակված լինելու հանգամանքից:

«Օրինակ՝ նույն Իրանի տարածքը կապուղի է եղել Ադրբեջանի և Նախիջևանի համար, և դա Իրանը հաճախ օգտագործել է Ադրբեջանի դեմ՝ ճնշում գործադրելու նպատակով: Միաժամանակ, քանի որ Հայաստանը գտնվել է շրջափակման մեջ, և հարավային ուղղությամբ ՀՀ-ի հիմնական շնչուղին եղել է Իրանի տարածքով, մենք մեր քաղաքականությունն այնպես ենք վարել, որպեսզի առավելագույնս չվտանգենք Իրանի շահերը: Մյուսը՝ ՌԴ-ն ևս մշտապես օգտվել է ՀՀ շրջափակված լինելու հանգամանքից և սահմանափակ տնտեսական հնարավորություններից, այդ հանգամանքը օգտագործել է Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու, ՀՀ-ին որպես հիմնական գործընկեր, դաշնակից դիրքավորվելու, սեփական և՛ անվտանգային, և՛ տնտեսական ձևաչափեր ներգրավվելու իմաստով: Հիմա, եթե այդ կոնֆլիկտային միջավայրը վերանում է, և ստեղծվում են հնարավորություններ, բնականաբար, ՌԴ ազդեցության լծակներն են թուլանում, և դա է պատճառը, որ ՌԴ-ն ուզում է և՛ Ադրբեջանի, և՛ Իրանի, և՛ Թուրքիայի, և՛ ՀՀ-ի վրա վերահսկողություն սահմանել «Զանգեզուրի միջանցք»-ի տեսքով»,- կարծում է տարածաշրջանային հարցերով փորձագետը:

Վերջինս կրկին մատնանշում է՝ յուրաքանչյուրն իր գործիքակազմով փորձում է առաջ մղել սեփական շահերը:

«Սա է գործընթացի ամբողջ էությունը. ՌԴ-ն ձգտում է որոշակի ներկայացվածություն ունենալ, իսկ Արևմուտքը ուզում է, որ ՌԴ-ն ներկայացվածություն չունենա, սակայն այդ ապաշրջափակումը լինի, որպեսզի կախվածությունը տարածաշրջանում Իրանից ու ՌԴ-ից վերանա: Իրանը ցանկանում է, որ դա տեղի չունենա, որպեսզի իր նախկին լծակները շարունակեն մնալ, նաև հետագայում իր դեմ չօգտագործեն: Թուրքիային անհրաժեշտ է, որ և՛ Ադրբեջանի, և՛ Կենտրոնական Ասիայի հետ ավելի կարճ և հարմարավետ կապուղի լինի: ՀՀ-ին էլ պետք է, որ ամբողջ շրջափակումը թոթափվի, նոր շնչուղիներ բացվեն, տնտեսությունը զարգանա, Հայաստանը մաս կազմի միջազգային առևտրի, և դրանով իսկ բարձրանա տնտեսական անվտանգության մակարդակը և այլն»,- ասում է փորձագետը:

Ըստ նրա՝ սա է պատճառը, որ Ադրբեջանը չի շտապում արագ հանգուցալուծման գնալ ապաշրջափակման հարցում, անընդհատ հետաձգում է, ձգձգում: Զրուցակիցն այն համոզմանն է, որ նաև սրանով է պայմանավորված ադրբեջանական կողմի համաձայնությամբ խնդիրը Ադրբեջան-Հայաստան Խաղաղության պայմանագրի տեքստից դուրս բերելը:

Արմեն Պետրոսյանի խոսքով՝ քանի որ տարածաշրջանի պետությունների միջև կա անվստահություն, դրա համար յուրաքանչյուրն իր կարմիր գծերը վերահաստատում է՝ թույլ չտալու համար ստվերային գործարքներ, և Իրանը, ՌԴ դեսպանին ԱԳՆ կանչելով, հերթական անգամ հիշեցրել է, որ «Զանգեզուրի միջանցք»-ը իր կարմիր գիծն է:

«Իրանն այս պահին զսպող օղակ է և ամեն ինչ անելու է, որ որևէ ստվերային պայմանավորվածության արդյունքում դա իրականություն չդառնա: Այս 3 ամիսը շատ անորոշ է լինելու թե՛ ամբողջ աշխարհի, թե՛ տարածաշրջանի համար, քանի դեռ ԱՄՆ ընտրությունների արդյունքը պարզ չէ: Աշխարհում, տարածաշրջանում էլ տեսնում ենք անորոշ վտանգավոր զարգացումներ, հենց այդ կտրուկ զարգացումների համատեքստում էլ իրենց համար վտանգավոր սցենարները թույլ չտալու համար են տարբեր դերակատարներ կարմիր գծերը պարբերաբար մատնանշում»,- ասում է նա: