«Դարդից ինֆարկտ ստացավ». ինչպես են ծանր ապրումները և սթրեսը դառնում առողջական լուրջ խնդիրների պատճառ

03/11/2024 schedule19:00

Եղանակի փոփոխությունը որոշակիորեն ազդում է մարդու իմուն համակարգի վրա. հատկապես գարնանը և աշնանը շատ հիվանդություններ «հարմար» առիթ են գտնում՝ գլուխ բարձրացնելու համար:

Ըստ որոշ պնդումների և ուսումնասիրությունների՝ սոմատիկ՝ մարմնական հիվանդություններից բացի, տվյալ ժամանակահատվածում մարդը նաև խոցելի է դառնում հոգեկան առումով, և կարող են գլուխ բարձրացնել սթրեսը, դեպրեսիան հոգեկան առողջության հետ կապված այլ խնդիրներ:

«Հայկական ժամանակ»-ը աշնանը սրացող հոգեկան առողջության խնդիրների, դրանց պատճառների և կանխարգելման մասին զրուցել է Առողջապահության նախարարության հոգեբուժության և բժշկական հոգեբանության գծով խորհրդատու Գևորգ Փաշիկյանի հետ:

- Պարոն Փաշիկյան, եղանակային փոփոխություններն ու ու հոգեկան առողջության խնդիրների գլուխ բարձրացնելը փոխկապակցվա՞ծ են:

- Տարիների աշխատանքային փորձից ելնելով՝ կարող եմ ասել, որ սթրեսի, դեպրեսիայի դեպքերն աշնանն ավելանում են, լինում է նաև որոշ հոգեկան խանգարումների քանակական աճ: Կարող ենք գիտական հոդվածներ մեջբերել, որոնք միանշանակ չեն պնդում, որ հստակ եղանակային ֆակտորի հետ են պայմանավորված այդ սրացումները, սակայն ունենք Ավստրիայի օրինակը, որտեղ լուսավոր օրերի քանակը բավական քիչ է, դեպրեսիան՝ շատ: Եվ հետո, «Կենսաբանական ժամացույց» հասկացություն գոյություն ունի, մարդը շարժվում է դրանով, դրա փոփոխությունը՝ եղանակի փոփոխությամբ պայմանավորված, կարող է բերել ֆիզիոլոգիական փոփոխությունների, նաև՝ հոգեկան առողջության որոշակի սրացման: Այնպես չէ, որ եղանակային փոփոխությունը դրա համար շատ լուրջ պատճառ է, սակայն պատճառներից մեկը կարող է լինել:

- Ինչպե՞ս հասկանալ, որ կա հոգեկան առողջության հետ կապված խնդիր՝ սթրես, դեպրեսիա և այլն:

- Մեծ մասամբ անձն ինքն է զգում իր դիսկոմֆորտը, նույն դեպրեսիայի կամ տագնապային խանգարումների ժամանակ ապրում է դիսկոմֆորտ: Եթե դա տևական է, խանգարում է սոցիալական ադապտացիային, ապա այդ դեպքում պետք է միանշանակ դիմել հոգեկան առողջության մասնագետի: Եթե տևական ժամանակ ունեն ցածր տրամադրություն, ընկճվածություն, հաճույք ստանալու անկարողություն, դանդաղկոտություն, հոգնածություն, ախորժակի բացակայություն, հաճախ նաև ախորժակի ավելացում, և դրանք կապ չունեն ինչ-որ սոմատիկ խնդրի հետ, ապա դեպրեսիայի նշաններ են, և պետք է դիմել մասնագետի, այլապես այն կվերածվի խրոնիկական ընթացք ունեցող խնդրի, և առողջանալը բավականին դժվար կլինի, եթե չասենք՝ անհնարին:

- Մարդիկ կարծես խուսափում են հոգեբույժի, հոգեթերապևտի դեմելուց: Ինչո՞ւ:

- Ցավոք, շատ հաճախ չեն դիմում, որովհետև մտավախություն ունեն՝ «ինչի՞ համար գնամ հոգեկան առողջության մասնագետի մոտ, բա՞ որ ինչ-որ մեկը տեսնի, ինձ ասեն, որ դու հոգեկան առողջության խնդիր ունես»: Ժողովուրդը միշտ հոգեկան առողջության խնդիրը ասոցացնում է փսիխոզի, տարօրինակ վարքագծի հետ, բայց իրականում այդպես չէ: Հոգեկան առողջության խնդիրների մեծամասնությունը քանակական առումով դեպրեսիաներն են, տագնապները, սոմատոֆորմ խանգարումները, երբ անձն ունի ֆիզիկական գանգատներ, բայց դրա պատճառը փսիխոտրավման է, կամ հոգեկան առողջության խնդիրը, սակայն դա դրսևորվում է սոմատիկ՝ մարմնական ախտանիշներով: Նման խնդիրների հաշվին են քանակապես ավելանում հոգեկան առողջության խնդիրները:

- Սոմատոֆորմ խանգարումները հոգեսոմատիկ խանգարումների հետ կապ ունե՞ն, եթե այո՝ ինչպե՞ս: 

- Տեսեք, երբ անձն ունի սոմատիկ գանգատ, օրինակ՝ անձի մոտ ինֆարկտի նման վիճակ է, այդ նշանները իրականում նրա մոտ կարող է սրտի ինֆարկտ չլինել, այլ սոմատոֆորմ խանգարում՝ հոգեկան առողջության խնդիր, որը կապված է ինչ-որ փսիխոտրավմայի հետ, կամ ժառանգական նախատրամադրվածություն ունի: Երբեմն տարբեր բժիշկներ պացիենտներին ուղղորդում են հոգեկան առողջության մասնագետի մոտ: Ունեցել ենք դեպքեր, երբ պացիենտը իր գանգատով գնացել, վիրահատվել է, տեսել են՝ ոչ մի խնդիր չկա, նոր հայտնվել է հոգեբույժի տեսադաշտում, որը բուժել է նրան: Նման դեպքեր շատ են լինում: Պետք է հասկանալ, որ յուրաքանչյուր ֆիզիկական խնդրի դեպքում լինում է հոգեկան ինչ-որ աններդաշնակ վիճակ, կա՛մ դա կվերածվի հոգեկան առողջության խնդրի, կա՛մ ուղղակի հարմարվողականության թեթև էպիզոդներ կարող է ունենալ: Միևնույն է, ֆիզիկականը և հոգեկանը իրար հետ կապված են, մեկը առանց մյուսի չի լինում:

- Ծանր ապրումները, էմոցիաները, սթրեսը կարո՞ղ են վերադառնալ առողջական խնդիրների տեսքով:

- Լսած կլինեք, որ ասում են՝ մարդը դարդից ինֆարկտ ստացավ: Այսինքն՝ տևական ժամանակ կրկնվող փսիխոտրավմաների հետևանքով կարող են լինել ֆիզիկական խնդիրներ: Հենց դա է հոգեսոմատիկան, երբ հոգեկան առողջության խնդրից զարգանում է նաև սոմատիկ ինչ-որ խնդիր, օրինակ՝ ծանր ապրումներից՝ սրտամկանի ինֆարկտ, դրանք ապացուցված փաստեր են: Մենք որպես գործոն ենք վերցնում սթրեսը, ոչ թե էմոցիան: Կարող է դրական էմոցիան էլ սթրեսային գործոն լինել, օրինակ՝ չափազանց ուրախությունը: Տղան բանակից գալիս է, մայրը տեսնում է, ուրախանում և ուշաթափվում, դա արդեն սթրեսի արտահայտում է: Սակայն պետք է ուրախանալ. ուրախ էմոցիաներից օրգանիզմ ավելի շատ է շահում:

- Ինչի՞ կարող է հանգեցնել խնդիրների դեպքում մասնագետներին չդիմելը:

Օրինակ՝ տագնապային խանգարումների դեպքում, որը ժողովրդի մեջ տարածված է որպես նևրոզ, մարդիկ հաճախ դիմում են նյարդաբանի, կամ այլ մասնագետի, որտեղ պատշաճ բուժում չեն ստանում, որովհետև տագնապային խանգարումը կարող է հասկանալ միայն բժիշկ-հոգեբույժը: Մարդիկ շատ հաճախ պատշաճ բուժում չեն ստանում, և այդ տագնապային գրոհները վերածվում են խրոնիկական վիճակի, ու այդ դեպքում արդեն հնարավոր չի լինում մարդուն լիարժեք բուժել, այսինքն՝ այդ գանգատները մարդկանց կարող են ուղեկցել ամբողջ կյանքի ընթացքում: Իսկ եթե ժամանակին դիմեն հոգեկան առողջության մասնագետի, ապա այդ խանգարումները շատ դեպքերում բուժելի են: Դրա համար անպայման պետք է դիմել մասնագետի, եթե չեն ուզում այդ խնդիրների հետ ապրել մի ամբողջ կյանք:

- Ինչպե՞ս է հնարավոր խուսափել սթրեսից, դեպրեսիայից կամ ինքնուրույն դուրս գալ այդ վիճակից:

- Անձը եթե ունի կամային հատկանիշներ, միանշանակ, կարող է դուրս գալ այդ իրավիճակից ինքնօգնության միջոցով, նույն աուտոռելաքսացիայի՝ աուտոյոգայի մեթոդով: Շատ կարևոր են նաև առողջ ապրելակերպը, շփումները, ակտիվ ֆիզիկական կյանքը, քնի ռեժիմի կարգավորումը, վատ սովորույթներից՝ ծխելուց, խմելուց և այլն, ձերբազատվելը: Ամեն ինչն ազդում է անձի հոգեկան առողջության վրա: Եթե պահպանենք վերոնշյալ կանոնները, ավելի սթրեսակայուն կլինենք:

Տպել
7028 դիտում

ԱՄՆ-ը՝ աշխարհի ուշադրության կենտրոնում. թեժ պայքարից հետո ինչպես են կազմակերպվելու նախագահական ընտրությունները

Այն, որ «Բալասանյան դաշինք»-ը վայր է դրել մանդատները, մամուլից ենք իմացել, քննարկում չենք ունեցել. Ալեքսանյան

Աշնանային Երևանում ընթրեցի Իսլանդիայի նախկին առաջին տիկին, իմ լավ բարեկամ Էլիզա Ռիդի հետ. Հակոբյան (տեսանյութ)

Ղազախստանն աջակցում է Հայաստանի և Ադրբեջանի՝ երկկողմ հարաբերություններում նոր էջ բացելու ձգտումներին. Տոկաև

Վալենսիայում ջրհեղեղի պատճառով դասերը չեղարկվել են, սահմանափակումներ են մտցվել. հայտնի է 220 զոհի մասին

Ուշիի ոլորաններում տեղի ունեցած խոշոր ավտովթարի զոհերի թիվն ավելացել է. ովքեր են մահացածներն ու վիրավորները

Սերժ Սարգսյանի եղբորորդի Նարեկ Սարգսյանն ազատ է արձակվել ՔԿՀ-ից

Միջազգային գիտաժողով, ներկայացումներ. Երևանում անցկացվում են Ֆրանկոֆոն թատերական ամենամյա հանդիպումները

Գերմանիայի ԱԳ նախարարը չհայտարարված այցով ժամանել է Կիև

Իշխան Սաղաթելյանն իր մեջ «ուժ է գտել» ու խոսել. ի՞նչ «հրաշքի» կամ «արմագեդոնի» է նա սպասում

Ձևավորվել են ՆԳՆ ոստիկանության չորս հենասյունային ուղղություններից ևս երկուսը

Առողջապահության նախարարությունն ու ֆրանսիական Վիեննը համագործակցության նոր ուղղություններ կծրագրեն

Ռուսաստանի և Ադրբեջանի վարչապետները համագործակցության հարցեր են քննարկել

Ծաղրածուներին քաղաքական դաշտ բերել չի կարելի, Հայկ Մարությանը, թե ամոթ ունենա, հողում գլուխը կթաղի. Խաչատրյան

Աննա Հակոբյանը ներկա է գտնվել ՀՀ Ազգային հերոս Վահագն Ասատրյանի հիշատակին նվիրված հուշ-ցերեկույթին (տեսանյութ)

Շիրակի մարզպետը մեկնում է արձակուրդ. ով կփոխարինի Մուշեղ Մուրադյանին

Թբիլիսիի կենտրոնում մեկնարկել է ընդդիմության հանրահավաքը. Ռուսթավելիի պողոտան փակվել է (տեսանյութ)

Մեքենաներ են բախվել, «Գազել»-ը կողաշրջվել է. կան տուժածներ (լուսանկարներ)

Վրաստանում ուժեղացվել է խորհրդարանի շենքի անվտանգությունը. ԶԼՄ ներկայացուցիչներին խնդրել են լքել այն

Տնտեսության դիվերսիֆիկացում և ոչ միայն. ինչ են քննարկել Գևորգ Պապոյանն ու ԵՄ պատվիրակության ղեկավարը

30-ամյա տղամարդու սպանության համար մեղադրանք է ներկայացվել 29-ամյա համագյուղացուն. ինչ է կատարվել Մեղրաշենում

Ucom-ի աշխատակիցները մասնակցել են Վայոց Ձորում անտառի վերականգման աշխատանքին

Աշխատանքային առօրյա. Աննա Հակոբյանը տեսանյութ է հրապարակել

Քիմ Քարդաշյանը կրել է արքայադուստր Դիանայի խաչը․ նա աճուրդում այն գնել է 200 հազար դոլարով

Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանի գլխավորած պատվիրակությունը կմեկնի Բաքու՝ մասնակցելու COP29-ին

Ագարակցիները նշեցին Ագարակ քաղաքի 75-ամյակը

Երգող շատրվանի սիրահարը պետք է գնա Գյումրի՝ տեսնի, պատմական քաղաքը բոլորովին նոր տեսք է ունենալու․ Պապոյան

Հրատապ ծրագրերում Փարաքարից մինչ Զվարթնոց ընկած համայնքների ճանապարհի նորոգումը կա՞. Մանավազյանը՝ Սանոսյանին

5-ի փոխարեն՝ 2 րոպեում․ «Հաջողակից՝ սկսնակին» ծրագրով գնված սարքերը արագացրել են աշխատանքը, բարձրացրել որակը

Բանկերը պարտավոր են փոխանակել թղթադրամները, մետաղադրամները, բավարարել պահանջարկը՝ ներառյալ 100 դրամանոցի. ԿԲ

Գնել Սանոսյանը թուրք գործընկերոջ հետ քննարկել է Գյումրի-Կարս երկաթուղու վերագործարկման հնարավորությունները

Հայաստանը մինչև տարեվերջ կվերացնի ԵՄ ավիացիոն «սև ցուցակ»-ում հայտնվելու պատճառ դարձած վերջին թերությունը

Եվրոն թանկացել է. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան նոյեմբերի 4-ին

Հաստատվել է ՀՀ տարածքում քաղաքացիական օդանավի ավիացիոն պատահարի քննության վերջնական հաշվետվությունը

Սպասվում են ուժգին քամու պոռթկումներ, 0-ից ցածր ջերմաստիճան, ձյան տեղումներ

Գյումրիում ՔՊ-ի քաղաքապետի թեկնածուն Կարեն Սարուխանյանն է

Սիմոնյանը Իզաբել Սանտիագոյի և Ալֆորվիլի քաղաքապետի հետ քննարկել է միջխորհրդարանական համագործակցության հարցեր

ՌԴ-ում ՀՀ դեսպան Գուրգեն Արսենյանն իր հավատարմագրերը կհանձնի Վլադիմիր Պուտինին

Քաղաքական իմպոտենտությունը բուժում չունի ու այդ նպատակով Մոսկվա մեկնելը ապարդյուն է. Չախոյան

Ակնկալում ենք համատեղ աշխատանք՝ ամրապնդելու մեր երկկողմ հարաբերությունները. Փաշինյանը՝ Սանդուին