Ըստ Ալիևի՝ նավթն ու գազն «Աստծո նվերն են». COP29-ն ավարտվեց նույնքան աղմուկով ու սկանդալային, որքան ընթացել էր

Ադրբեջանում ավարտվել է կլիմայի փոփոխությունների վերաբերյալ գագաթնաժողովը, որի երկշաբաթյա աշխատանքը լի էր սկանդալներով, բուռն իրադարձություններով, գրեթե ամենօրյա բողոքի ակցիաներով, այն նույնիսկ ավարտվեց խառնաշփոթով ու աղմուկով:

Բաքվում անցկացվող COP29 մոլորակային կլիմայի ամենամյա հանդիպման ոչ միայն ընթացքը, այլ նաև արդյունքները, մեղմ ասած, գոհացնող չեն:

ՄԱԿ-ի քսանիններորդ գագաթնաժողովը գրեթե ավարտվեց լիակատար ձախողմամբ. հատկացված երկու շաբաթը բավարար չեղավ համաձայնության հասնելու համար, և գրեթե 200 երկրների պատվիրակներ ևս երկու օր և երկու գիշեր անցկացրին բանակցությունների սենյակներում, որտեղից նրանք դուրս եկան ուժասպառ և զայրացած: Արդյունքում կիրակի գիշերը փոխզիջում է գտնվել, բայց գրեթե բոլորը դժգոհ են մնացել արդյունքներից:

Զարգացած տերությունները խոստացել են եռապատկել աղքատ երկրներին փոխհատուցումը՝ հասցնելով մինչև 300 միլիարդ դոլար մինչ 2035 թվականը, սակայն քչերն են գոհ այս թվից:

BBC-ն գրում է, որ Արևմտյան քաղաքական գործիչների համար կլիմայական ճգնաժամի դեմ պայքարի ծախսերի աճը խոստանում է ընտրական խնդիրներ, քանի որ վերջին տարիներին տնտեսությունների եկամուտներն ու գանձապետարանները խարխլվել են հետքովիդային գնաճի, ինչպես նաև էներգետիկ ճգնաժամի և Ռուսաստանի՝ Ուկրաինայի հետ մղվող հակամարտության հետևանքների պատճառով:

ԱՄՆ-ում կլիմայական նիհիլիստ Դոնալդ Թրամփի հաղթանակը «կանաչ» օրակարգի նկատմամբ արևմտյան ընտրողների վերաբերմունքի վառ օրինակ է։

300 միլիարդի չափից դժգոհ են նաև զարգացող երկրները։ Նախ, նրանք տարեկան ավելի քան 1 տրիլիոն դոլար էին պահանջում: Եվ երկրորդ՝ Արևմուտքը գրեթե մեկ տասնամյակ ուշացումով կատարեց տարեկան 100 միլիարդ հատկացնելու իր նախկին խոստումները, և այս անգամ կասկածներ կան, որ զարգացած երկրները ժամանակին և ամբողջությամբ վճարելու փող չեն ունենա:

«Ոչ մի երկիր չստացավ այն ամենը, ինչ ցանկանում էր, և մենք Բաքվից հեռանում ենք անելու շատ աշխատանքով», - ամփոփել է գագաթնաժողովը ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության շրջանակային կոնվենցիայի գործադիր քարտուղար Սայմոն Ստիլը:

Նա հավելել է, թե հիմա հաշվետվություններ ուսումնասիրելու ժամանակը չէ, պետք է բոլորն աշխատեն միասին և  կրկնապատկեն ջանքերը COP30-ի համար:

Նախորդ տարվա COP28-ում սկանդալներ առհասարակ չեն եղել, ամեն ինչ ընթացել է հարթ և ըստ օրակարգի, քննարկման թեմաներն էլ՝ բացառապես կլիմայական փոփոխությունների մասին և դրանց շուրջ: Այս տարի Բաքվում, սակայն, խոսվել է ամեն ինչից, բացի բուն թեմայից:

9 տարի առաջ՝ 2015 թվականին Փարիզում COP21-ի համանման գագաթնաժողովում ստորագրվել էր կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի ուղենիշային համաձայնագիր: Այնուհետև աշխարհի բոլոր երկրները համաձայնեցին նվազեցնել արտանետումները և որոշեցին, որ զարգացած երկրները կվճարեն զարգացող երկրներին մաքուր ապագայի անցնելու համար, քանի որ հենց նրանք են հարստացել արդյունաբերական հեղափոխության ժամանակ, որի պատճառով գլոբալ տաքացումը արագացել է։

Իսկ թե կոնկրետ որքան վճարել պետք է որոշվեր մեկ տասնամյակի ընթացքում՝ մինչև 2025 թվականը։ Ուստի փոխհատուցման հարցը դարձավ Ադրբեջանում կայացած COP29 գագաթնաժողովի գլխավոր խնդիրը։

Մինչ այժմ զարգացած երկրները տարեկան 100 միլիարդ դոլարի «կլիմայական փոխհատուցում» էին խոստանում: Զարգացող երկրները պահանջում էին տարեկան մինչև 1,3 տրիլիոն դոլար:

Ուրբաթ օրը՝ երկշաբաթյա համաժողովի վերջին օրը, ամփոփիչ կոմյունիկեի նախագծում հատկացման թվի փոխարեն «X» է գրված եղել։ Հետո քննարկվել է 250 միլիարդ դոլարի հատկացումը։ Երկու օր հավելյալ վեճերից հետո այն հասավ ընդհանուր առմամբ 300 միլիարդի։

Ոչ պակաս վիճելի էին ապագա գործարքի մանրամասները, այն է, թե որ միջոցներից են հատկացվելու գումարները և որ զարգացող երկրները կարող են դիմել դրա համար։

Զարգացող կատեգորիայի մեջ են մտնում նաև Չինաստանը, որը ԱՄՆ-ից հետո աշխարհում երկրորդ տնտեսությունն է, և Սաուդյան Արաբիան, որը հարուստ նավթային տերություն է: Աֆրիկայի, Ասիայի և Լատինական Ամերիկայի աղքատ երկրները կարծում են, որ դա անարդար է:

Երկրորդ հարցն այն է, թե կոնկրետ ով է տալու այդ գումարը։ Զարգացած երկրների իշխանությունները բանակցում են փոխհատուցման շուրջ: Այնուամենայնիվ, այս գումարը դեռ չի ներառվել բյուջեներում, և քաղաքական գործիչներն ու պաշտոնյաներն ակնկալում են, որ Աֆրիկայում, Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում «կանաչ» վերակառուցման ֆինանսավորման մի մասը կտրամադրվի արևմտյան բանկերի և ընկերությունների մասնավոր կապիտալի կողմից, որոնք չեն մասնակցել բանկցություններին:

Սա այնքան էլ դուր չի գալիս աղքատ երկրների փաստաբաններին, ինչպիսին է Ասիական Ժողովուրդների Շարժումը պարտքի և զարգացման համար (APMDD):

«Անհասկանալի է, որ հարուստ երկրների իշխանությունները համարձակվում են իրենց անվանել «կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի չեմպիոններ», բայց միևնույն ժամանակ հրաժարվում են հստակ նշել, թե որքան գումար են հատկացնելու պետական բյուջեներից ոչ թե վարկերի տեսքով, այլ դրամաշնորհների»,-ասել է APMDD համակարգող Լիդի Նաքպիլը Բաքվում գագաթնաժողովի վերջին օրը կայացած մամուլի ասուլիսում:

Ավելորդ չէ հիշեցնել, որ ՄԱԿ-ի կլիմայի երրորդ անընդմեջ համաժողովն անցկացվում էր մի երկրում, որն ապավինում է նավթի և գազի արդյունահանմանը: Եգիպտոսում COP27-ից հետո անցած տարվա համաժողովը հյուրընկալել էր Դուբայը՝ ԱՄԷ-ն, իսկ այս անգամ՝ Ադրբեջանը:

Եվ ամեն անգամ, նավթի և գազի արդյունաբերության լոբբիստների ձայնն ավելի բարձր է հնչում, քան հանածո վառելիքի հակառակորդների խմբինը:

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, ով հյուրընկալել է COP29-ը, մասնակիցներին ասել է, որ նավթն ու գազը «Աստծո նվերն են»:

Նման ղեկավարության ներքո ոչ ոք հույս չուներ համոզել նավթային տերություններին, որ նույնիսկ գագաթնաժողովից առաջ հաղորդագրության մեջ ներառեն հանածո վառելիքները աստիճանաբար դադարեցնելու խոստումը:

Ավելին, մոլորակի գլխավոր նավթային տերությունը՝ ԱՄՆ-ը, նախագահական ընտրություններում Դոնալդ Թրամփի հաղթանակով խոստանում է դառնալ Փարիզի համաձայնագրով մեկնարկած Երկրի կանաչապատման գործընթացի գլխավոր հակառակորդը։

Թրամփն իր առաջին ժամկետում ԱՄՆ-ը դուրս բերեց Փարիզի համաձայնագրից, սակայն հետո ընթացակարգը ձգձգվեց, և ԱՄՆ-ը դուրս մնաց կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարից ընդամենը մեկ տարով։ Ջո Բայդենն այդ ամենը հետ վերցրեց Սպիտակ տանը իր առաջին օրը:

Հիմա ամեն ինչ տեղի կունենա մեկ տարվա ընթացքում, և Թրամփը պատրաստ է ավելի հեռուն գնալ և հրաժարվել ոչ միայն Փարիզի պայմանագրից, այլև դատապարտել Կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիան՝ ամբողջ աշխարհի կլիմայական օրակարգի հիմնարար փաստաթուղթը։

Արդյունքում նավթային երկրները ձեռք բերեցին առավելություն, և COP29 կլիմայական կոնֆերանսի կոմյունիկեն ընդհանրապես չի հիշատակում հանածո վառելանյութերը՝ արտանետումների և կլիմայի փոփոխության հիմնական աղբյուրը:

Այն միայն ասում է, որ բոլոր 197 երկրները հաստատում են վերջին COP28-ում ընդունված որոշումները։

Դուբայում առաջին անգամ հաջողվել էր վերջնական փաստաթղթում ներառել նավթի, ածխի և այլ ածխաջրածինների «դերի աստիճանական նվազման» մասին արտահայտությունը՝ ի ուրախություն որոշ ակտիվիստների և մյուսների դժգոհության, ովքեր ցանկանում էին տեսնել «աստիճանական մերժման» խիստ ձևակերպումը։

Նավթով հարուստ Բաքվում կայացած գագաթնաժողովն էլ ավելի հիասթափեցրեց հանածո վառելիքի հակառակորդներին:

Ինչպես հայտարարել է կլիմայի փոփոխության դեմ գլոբալ պայքարի առաջատարներից մեկը՝ ԱՄՆ նախկին փոխնախագահ Ալ Գորը, COP29-ը «խուսափել է ձախողումից, բայց հեռու է հաջող լինելուց»։

Ձեռք բերված համաձայնությունը, ըստ նրա, «բացարձակ նվազագույնն է»: