Էթիկայի հանձնաժողովի մասին

Հատուկ ուզում եմ արձանագրել, սակայն, որ նախագահի տեղակալի պաշտոնը ստանձնելուց իմ հրաժարումը ճգնաժամ չի ստեղծում հանձնաժողովի  համար, եւ նրա բնականոն գործունեությանը որեւէ բան չի սպառնում, մանավանդ որ մտադիր եմ ակտիվորեն մասնակցել նրա աշխատանքներին: Սա նշանակում է, որ պետք է քննարկել հանձնաժողովի բովանդակային անելիքները, որովհետեւ հանրության սպասելիքները մեծ են: Հանրության ամենամեծ ակնկալիքը, սակայն, գործող օրենսդրության պայմաններում Էթիկայի հանձնաժողովը չի կարող բավարարել:

Էթիկայի կանոններ
ԱԺ կանոնակարգ օրենքի 6.1 հոդվածը սահմանում է պատգամավորի էթիկայի կանոնները: Կարեւոր է ընդգծել, որ հոդվածի առաջին մասը հատուկ սահմանում է. «Սույն հոդվածի պահանջները վերաբերում են ինչպես պատգամավորի լիազորությունների իրականացմանը, այնպես էլ նրա  ամենօրյա  վարքագծին»:

Երկրորդ մասում սահմանվում է, որ պատգամավորի էթիկայի կանոններն են. ա) հարգել օրենքը եւ ենթարկվել օրենքին, բ) հարգել հանրության բարոյական նորմերը, գ) պահպանել Ազգային ժողովի եւ նրա հանձնաժողովների նիստերի անցկացման կարգը, դ) իր լիազորություններն իրականացնելիս չառաջնորդվել իր կամ իր հետ փոխկապակցված անձանց անձնական շահերով, ե) չօգտագործել պատգամավորի պաշտոնի հեղինակությունը ի շահ իրեն կամ այլ անձի, զ) իր գործունեությամբ  նպաստել Ազգային Ժողովի նկատմամբ վստահության եւ հարգանքի ձեւավորմանը, է) ամենուր եւ ցանկացած գործունեությամբ զբաղվելիս դրսեւորել պատգամավորին վայել վարքագիծ, ը) հարգալից վերաբերմունք ցուցաբերել քաղաքական ընդդիմախոսների, Ազգային Ժողովում հարցերի քննարկման մասնակիցների, ինչպես նաեւ բոլոր այն անձանց նկատմամբ, որոնց հետ պատգամավորը շփվում է իր լիազորություններն իրականացնելիս:

Վերահսկողությունը
Նույն կանոնակարգի համաձայն, պատգամավորի կողմից էթիկայի կանոնների պահպանման վերահսկողությունը դրվում է հենց Էթիկայի հանձնաժողովի վրա (այսուհետեւ` Հանձնաժողով): Կանոնակարգի 24.2 հոդվածում, որը սահմանում է Հանձնաժողովի իրավասությունները, կա կետ բ), որում ասվում է, որ Հանձնաժողովը որոշում է կայացնում պատգամավորի կողմից սույն օրենքի 6.1 հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսված էթիկայի կանոնները խախտելու վերաբերյալ: 6.1 հոդվածի 2-րդ կետը վերը նշված 7 կանոններն են: Թվում է, թե ամեն ինչ նորմալ է: Բայց հաջորդ իսկ հոդվածում հանդիպում ենք լուրջ խոչընդոտի: Կանոնակարգի հոդված 24.3-ը սահմանում է, թե ովքեր իրավունք ունեն դիմել Էթիկայի հանձնաժողովին եւ ինչ հարցով: Սահմանված է մասնավորապես, որ հանձնաժողովին կարող է դիմել յուրաքանչյուր ոք` պատգամավորի կողմից Սահմանադրության 65-րդ հոդվածի առաջին մասի պայմանները խախտելու եւ պատգամավորի կողմից շահերի բախման վերաբերյալ հայտարարությամբ հանդես գալու պահանջը չկատարելու վերաբերյալ:

Այսինքն, ցանկացած քաղաքացի, որ տեղեկություններ ունի, թե որեւէ պատգամավոր, ի հեճուկս սահմանադրության 65-րդ հոդվածի, զբաղված է ձեռնարկատիրական գործունեությամբ կամ պաշտոն է զբաղեցնում առեւտրային կազմակերպությունում, կարող է դիմել Էթիկայի հանձնաժողովին, եւ վերջինիս եզրակացության հիման վրա տվյալ պատգամավորի լիազորությունները կդադարեցվեն: Սա վատ չէ, նույնիսկ լավ է: Յուրաքանչյուր քաղաքացի կարող է հանձնաժողովին դիմել նաեւ այն դեպքում, երբ ունի տեղեկություններ, թե որեւէ պատգամավոր որեւէ օրենքի նախագիծ ներկայացնելիս անձնական շահ է հետապնդում: Սա նույնպես լավ է:

Հանձնաժողովին կարող են դիմել նաեւ իրենք` պատգամավորները, մոտավորապես նույն հարցերով: Մասնավորապես, եթե որեւէ պատգամավոր ուզում է հանձնաժողովից եզրակացություն ստանալ, որ եթե ինքը որեւէ այլ աշխատանքի հրավեր ընդունի, արդյոք դա կհամարվի՞ գիտական, մանկավարժական, ստեղծագործական, ինչը թույլատրված է օրենքով: Կամ արդյո՞ք ինքը շահերի բախման վերաբերյալ հայտարարություն անելու անհրաժեշտություն ունի` որեւէ հարցի համատեքստում (շահերի բախումը մի փոքր խուճուճ ոլորտ է, չեմ ուզում ընթերցողին դրանով ծանրաբեռնել, բայց նրանք, ովքեր հետաքրքրվում են, կարող են նայել ԱԺ կանոնակարգ օրենքի 6.2 հոդվածը): Սա էլ է նորմալ: Որն է, ուրեմն, պրոբլեմը:

Խնդիրն այն է, ահա, որ կանոնակարգը որեւէ մարդու լիազորություն չի տալիս Հանձնաժողովին դիմել 6.1 հոդվածի 2 կետով նախատեսված էթիկայի կանոնները խախտելու վերաբերյալ: Այսինքն, օրինակ, եթե որեւէ պատգամավոր խորհրդարանի միջանցքում կամ ասուլիսի ժամանակ հայհոյել է լրագրողի կամ, ասենք, նախկին պատգամավոր Սաշիկ Սարգսյանի նման երեք մատի կոմբինացիա է ցույց տվել քաղաքացիներին, էթիկայի հանձնաժողովը չի կարող այդ հարցը քննարկել, որովհետեւ կանոնակարգը  քաղաքացուն կամ ուրիշ որեւէ մեկի  իրավունք չի տալիս միջադեպի կապակցությամբ դիմելու հանձնաժողովին: Իսկ էթիկայի հանձնաժողովը կարող է քննարկել միայն այնպիսի դիմումներ, որոնք ներկայացվել են դա անելու իրավասություն ունեցող անձանց կողմից: Կամ, ասենք, պատգամավորին տեսել են հասարակաց տանը, ռեստորանում հարբած դեբոշներ անելիս, կարմիր լույսի տակով անցնելիս: Օրենքն ասում է, որ էթիկայի հանձնաժողովը կարող է քննել այս հարցերը, բայց որեւէ մեկի լիազորություն չի տալիս այս հարցերով դիմում ներկայացնել հանձնաժողովին եւ հանձնաժողովին էլ իրավասություն չի տալիս առանց իրավասու անձի դիմումի քննարկել որեւէ հարց: Այսինքն, Հանձնաժողովին տրված է լիազորություն, եւ այդ լիազորության կիրառումը տարված է փակուղի:

Սա այն հիմնական բացն է, որը խոչընդոտելու է էթիկայի հանձնաժողովի լիարժեք գործունեությանը, եւ հանձնաժողովի հրատապ անելիքներից մեկը այս բացը լրացնելն է: Հատկապես վերջին իրադարձությունների լույսի ներքո, քաղաքացիները պետք է Հանձնաժողովը դիտարկեն որպես օլիգարխիական բեսպրեդելից պաշտպանվելու հուսալի միջոց: Ու եթե հաշվի առնենք, որ Հանձնաժողովում ընդդիմությունն ու ոչ ընդդիմությունը հավասարապես են ներկայացված, այն կարող է կատարել նման դերակատարում:

Նիկոլ Փաշինյան
ԱԺ էթիկայի հանձնաժողովի անդամ