Նախընտրական մեսիջներ. բացառիկ հարցազրույց ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանի հետ

Սկիզբը՝ նախորդ համարում

ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպան Ռիչարդ Միլսը ՀԺ-ին տված բացառիկ հարցազրույցում խոսել է Ղարաբաղի, հայ-թուրքական սահմանի բացման, Իրանի ու ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների, ինչպես նաեւ ՀՀ-ում ապրիլին սպասվող խորհրդարանական ընտրությունների մասին:

- Պարոն դեսպան, Հայաստան ժամանեց Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին: Այս օրերին ԱՄՆ-ում երկարաձգվեցին Իրանի դեմ պատժամիջոցները: Պատժամիջոցների երկարաձգումը կարո՞ղ է սահմանափակել հայ-իրանական հատկապես առեւտրատնտեսական կապերը, եւ ինչպե՞ս կազդի Իրան-«վեցնյակ» միջուկային գործարքի վրա:

- Այն, որ «միջուկային գործարքից» հետո Իրանի նկատմամբ միջազգային պատժամիջոցները վերացվեցին, Հայաստանի համար սա շատ լավ լուր էր: Մեր դիրքորոշումն այն է, որ Հայաստանը պետք է լավ հարաբերություններ ունենա Իրանի հետ, իր բոլոր հարեւանների հետ: Ուստի մենք ցանկանում ենք առեւտուր, փոխադարձ այցելություններ եւ մշակութային շփումներ տեսնել: Հայաստանը կարող է նպաստել, որպեսզի Իրանում տեղի ունենան փոփոխություններ, եւ ավելի թափանցիկ գործելակերպ այնտեղ ձեւավորվի: Հայաստանի համար կարող են որոշակի հնարավորություններ բացվել, օրինակ՝ էներգետիկ ոլորտում: Դա Հայաստանին հնարավորություն կտա դիվերսիֆիկացնել իր էներգետիկ աղբյուրները: Ոչ մի երկրի համար շահեկան չէ, որ իր էներգետիկ ռեսուրսներով 90 տոկոսով կախվածության մեջ է գտնվում մեկ կամ երկու երկրից:

Ես Իրանի տնտեսության կամ հայ-իրանական տնտեսական կապերի փորձագետ չեմ: Իրանի հետ հարաբերություններում դրական հեռանկարը ես տեսնում եմ միջնաժամկետ եւ երկարաժամկետ կտրվածքով: Չեմ կարծում, որ այդ հարաբերություններում շատ շուտ կարելի է արդյունքներ տեսնել: Շատ տեղեկություններ չունեմ, բայց բիզնեսի որոշ ներկայացուցիչներից եմ լսել, ովքեր եղել են Իրանում: Իրանը որոշ ժամանակ կտրված էր միջազգային առեւտրային հարաբերություններից եւ ֆինանսական հոսքերից: Ուստի սկզբնական շրջանում Իրանի հետ հնարավոր է դժվար լինի հարաբերությունների ձեւավորումը: Այն պետք է վերաինտեգրվի միջազգային տնտեսությանը:

Ինչ վերաբերում է պատժամիջոցների երկարաձգմանը, ինչպես գիտեք, միջազգային պատժամիջոցները կիրառված էին Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված: Այդ պատժամիջոցները վերացվել են, սակայն կան ԱՄՆ պատժամիջոցները, որոնք պայմանավորված էին մարդու իրավունքների, ահաբեկչության հարցերով: Այդ պատժամիջոցների առկայությունը սահմանափակում է ամերիկյան ընկերությունների գործունեությունն Իրանում: Նույնիսկ միաժամանակ իրանական եւ ամերիկյան ընկերությունների հետ գործունեություն վարող հայկական ընկերությունների համար կարող են հարցեր առաջանալ: Ես փորձագետ չեմ, եթե նման բան լինի, ապա հայկական ընկերությունը պետք է այցելի ԱՄՆ գանձապետարանի կայք, ծանոթանա պատժամիջոցներին, եւ եթե ամեն ինչ հստակ չլինի, կարող են հարցերն ուղղել մեզ:

Վերջերս ԱՄՆ կոնգրեսը, իհարկե, երկարաձգեց պատժամիջոցները, սակայն դրանք միջուկային համապարփակ համաձայնագրի վրա ազդեցություն չեն ունենա: Նախագահ Օբաման գտնում էր, որ լավ կլիներ այդ պատժամիջոցներն էլ վերացվեին, սակայն Կոնգրեսն այլ ուղղությամբ գնաց:

- Խոսեցիք Հայաստան-Թուրքիա սահմանի բացման կարեւորության մասին: Հաշվի առնելով Թուրքիայի ներսում տեղի ունեցող գործընթացները եւ սիրիական հակամարտության նրբություններով պայմանավորված՝ ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերությունների որոշակի սառեցումը, այժմ Վաշինգտոնը որեւէ քայլ կատարո՞ւմ է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ:

- Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորումը եւ սահմանների բացումը Միացյալ Նահանգների կառավարության համար առաջնահերթություն է արդեն երկար ժամանակ: 2009-2010 թթ. պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնն աջակցում էր հայ-թուրքական արձանագրությունների կյանքի կոչման գործընթացին: Մեզ համար հուսախաբություն էր, որ արձանագրությունները հայտնվեցին այս վիճակում: Մենք թուրքական կողմին հորդորում ու հիշեցնում էինք, որ գնդակն իրենց դաշտում է, բայց քայլեր չկատարվեցին: Մենք, սակայն, աշխատանքները շարունակում ենք, եւ երկու կողմերում փորձում ենք ձեւավորել այնպիսի զանգվածներ, որոնք ցանկանում են այդ սահմանը բաց տեսնել: Օրինակ, մենք աշխատում ենք հայ եւ թուրք գործարարների համար ընդհանուր միջոցառումներ կազմակերպել, նրանց միասին աշխատելու համար փոխադարձ շփումներ ապահովել:

Այդ մարդկանց միջոցով երկու կողմերում կարող են ճնշումներ լինել սահմանի բացման ուղղությամբ: Մեր ծրագրերից մեկը տուրիզմի ոլորտին էր ուղղված, մյուսը՝ գյուղատնտեսությանը: Տուրիզմի մասով, օրինակ հայ եւ թուրք տուրօպերատորները ձեւավորում են միասնական զբոսաշրջային փաթեթներ, որոնց միջոցով նույն այցելուն ե՛ւ Հայաստանում է լինում, ե՛ւ Թուրքիայում: Նրանք այս ծրագիրն այժմ Վրաստանի տարածքով են իրականացնում, սակայն պարզ է, որ սահմանի բաց լինելու պարագայում հնարավորություն կընձեռվի ավելի շատ գումար վաստակել եւ գործն արդյունավետ կազմակերպել: Այս ընկալումները կարող են հանգեցնել նրան, որ երկու հասարակություններում ճնշում լինի սահմանի բացման համար: Հաշվի առնելով Թուրքիայի ներկայիս իրավիճակը, ես հասկանում եմ առկա դժվարությունները, սակայն հաղթահարելով դժվարությունները՝ մեր աշխատանքը փորձում ենք տնտեսության ոլորտում առաջ տանել, որտեղ երկկողմ հետաքրքրություն կա:

- Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության մասին է հարցը: Ապրիլյան պատերազմից հետո Սերժ Սարգսյանը եւ Իլհամ Ալիեւը Վիեննայում եւ Սանկտ Պետերբուրգում պայմանավորվածության եկան շփման գծում միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմներ ներդնել եւ այնտեղ մոնիտորինգ իրականացնող Անջեյ Կասպրշիկի գրասենյակի աշխատակիցների քանակը կրկնապատկել: Սակայն այս պայմանավորվածությունները չեն կատարվում, ինչում հայկական կողմը մեղադրում է Ադրբեջանին: Մյուս կողմից ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների ԱԳՆ ղեկավարները վերջերս Համբուրգում համատեղ հայտարարություն ընդունեցին եւ կողմերին կոչ արեցին վերադառնալ բանակցությունների սեղան: Ի՞նչ է ստացվում, կարելի՞ է վերադառնալ բանակցությունների առանց Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունների կատարման:

- Մենք ակնկալում ենք, որ կողմերը կկատարեն Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունները: Դրանք վերաբերում են կողմերի միջեւ վստահության ձեւավորմանը: Այս մասին դուք արդեն հարցում նշեցիք: Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում մենք տեսանք այն որոշումը, որ պետք է ընդլայնվի դեսպան Կասպրշիկի հանձնախմբի կազմը: Այն մոտավորապես կրկնապատկվում է: Սա դրական ու հուսադրող զարգացում է, եւ մենք աշխատում ենք մյուս համանախագահների եւ ԵԱՀԿ անդամների հետ, որպեսզի այս աշխատանքները ճիշտ կատարվեն: Բանակցային գործընթացն առաջ տանելու համար շատ կարեւոր է, որ կողմերից յուրաքանչյուրը գիտակցի, որ մյուս կողմը լրջորեն է վերաբերում հարցին: Վստահության ձեւավորման այս միջոցների իրականացումը ցույց կտա, որ այդ մտադրությունը կա:

- Վերջին հարցը: ԱՄՆ կառավարությունն աջակցություն է ցուցաբերելու Հայաստանի կառավարությանը առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին նոր սարքավորումներ ձեռք բերելու համար: Հայաստանում ձեռնարկվող քայլերից ԱՄՆ-ը տեսնո՞ւմ է այն քաղաքական կամքը, որպեսզի հաջորդ տարի ընտրություններն անցկացվեն իսկապես թափանցիկ, հավասար եւ մրցակցային պայմաններում:

- Սկզբում ուզում եմ ասել, թե ինչպիսի մեծ կարեւորություն ունեն ապրիլին կայանալիք ընտրությունները: Որպես ՀՀ բարեկամ եւ դիտորդ լիովին համաձայն եմ նախագահ Սարգսյանի այն ձեւակերպման հետ, որ այս ընտրությունները վճռորոշ կլինեն Հայաստանի առաջիկա տասնամյա ապագայի համար: Շատ կարեւոր է, որ ընտրությունները լինեն ազատ եւ արդար, եւ շատ կարեւոր է, որ ՀՀ քաղաքացիները ընկալեն ընտրությունները հենց այդպիսին: Սա կարեւոր է նաեւ մեր հարաբերությունների համար: Մենք վերջին 10-20 տարիների ընթացքում բավականին միջոցներ ենք հատկացրել Հայաստանում ժողովրդավարական կառավարման ձեւավորման ուղղությամբ: Սա շատ կարեւոր է, քանի որ այդ ընտրությունները կլինեն այն առաջին դրվագը, որով ԱՄՆ նոր վարչակազմի ուշադրությանը կարժանանա Հայաստանը:

Առաջին լավ տպավորությունը շատ կարեւոր է մեր հետագա հարաբերությունների համար: Եթե հասարակությունը չընդունի այդ ընտրությունները որպես ազատ եւ արդար, եթե մենք խախտումներ տեսնենք եւ ստիպված լինենք կրկին այնպիսի հայտարարությամբ հանդես գալ, ինչպիսին արեցինք 2015 թ, դեկտեմբերին, դա չի կարող ԱՄՆ նոր վարչակազմի հետ լավ հարաբերությունների սկիզբ ազդարարել: Դրա հետ մեկտեղ ցանկանում եմ նշել, որ մենք պաշտպանում ենք այն համաձայնությունը, որ կայացել է ՀՀ կառավարության եւ մի շարք ընդդիմադիր կուսակցությունների միջեւ նոյեմբերին: Դա կարեւոր է, քանի որ առաջին անգամն էր, երբ կառավարությունը, ընդդիմությունը եւ քաղաքացիական հասարակությունը միասին խոսում էին այն մասին, թե ինչ կարող են անել, որ ընտրություններն ավելի թափանցիկ եւ արժանահավատ լինեն հասարակության համար: Կառավարությունը, ընդդիմությունը եւ քաղաքացիական հասարակությունն ունեն պատասխանատվություն ընտրությունների մասով: Նրանք համատեղ աշխատանքով եւ կառուցողական մոտեցումներով պետք է ապահովեն ընտրությունների անցկացումը:

Սակայն ուզում եմ հստակ ասել, որ այս համաձայնությունը չի կարող ազատ եւ արդար ընտրությունների անցկացման երաշխիք հանդիսանալ: Այն կարող է օգնել թափանցիկության բարձրացմանը, կեղծիքների իրագործմանը խոչընդոտել, աջակցել դրանց բացահայտմանը, բայց եթե կառավարությունը չցանկանա, ապա ազատ եւ արդար ընտրություններն իրողություն չեն դառնա: Բեռը կառավարության ուսերին է, որպեսզի չկատարվեն այնպիսի քայլեր, ինչում նախկինում իշխանությունների հասցեին մեղադրանքներ են հնչեցրել: Դրանք են՝ ընտրակաշառք, վարչական ռեսուրսի կիրառում, պետական աշխատողների նկատմամբ սպառնալիքներ: Դրանք չպետք է լինեն, որպեսզի հասարակությունն ընկալի ընտրությունները որպես բաց եւ թափանցիկ:

Հավասարապես կարեւոր է ազատ եւ անկախ մամուլի առկայությունը, որ չլինեն ճնշումներ, եւ լրատվամիջոցներն ազատ կարողանան տեսակետներ ներկայացնել: Քաղաքացիական հասարակությունը պետք է կարողանա իր անելիքն անել, հասարակության ուշադրությունը գրավել տարբեր մտահոգիչ հարցերի վրա, քննադատել թեկնածուներին: Իշխանության կողմից չպետք է լինեն  գործողություններ, որոնք կսահմանափակեն քաղաքացիական հասարակության գործունեությունը: Հայաստանն ունի ամուր քաղաքացիական հասարակություն, եւ յուրաքանչյուր հայ կարող է դրանով հպարտանալ: Քաղաքացիական հասարակության թիրախում հայտնվում է կառավարությունը, հայտնվում ենք մենք, բայց չպետք է ձեռնարկվեն այնպիսի գործողություններ, որոնք կսահմանափակեն նրանց կամ կնեղացնեն նրանց տիրույթը՝ հանգեցնելով մի իրավիճակի, ինչպիսին Ռուսաստանում է: Այնտեղ սեղմված է քաղաքացիական հասարակության դաշտը, ֆինանսական աղբյուրների հնարավորություններն են սահմանափակ, եւ քաղաքացիական հասարակությանը որակում են որպես օտարերկրյա գործակալներ: Այս ամենը չի կարող այստեղ տեղ ունենալ:

Վերջապես, ասեմ, որ այժմ ՀՀ կառավարության, ընդդիմադիր կուսակցությունների մեջ կա ցանկություն ազատ եւ արդար ընտրությունների ապահովման ուղղությամբ: Կարծում եմ՝ նրանք կգնան այդ ճանապարհով:

Տպել
69310 դիտում

Ալեքսեյ Սանդիկովը կգործուղվի Մոսկվա

Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունը տեղի կունենա Երևանում. Հայաստանի հայտը ճանաչվել է լավագույնը

ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Բեռլին

5 հայ ծանրորդ կմեկնի Թայլանդ՝ մասնակցելու վարկանիշային աշխարհի գավաթին

Հայաստանում տեղումների դադար է, ջերմաստիճանը կբարձրանա 8-10 աստիճանով

«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց»-ի տնօրենը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել

200 եվրո՝ 200 հազար դրամի փոխարեն. առցանց անմաքս առևտրի շեմը ենթարկվել է փոփոխության

Սյունիքի մարզում դատավոր է նշանակվել

Իրավապահները խուզարկում են Ժիրայր Սեֆիլյանի ու «Բևեռ»-ի մյուս անդամների բնակարանները

Նոր Նորքի ոստիկանական բաժին ներխուժելու դեպքի շրջանակում խուզարկություն է անցկացվում ավելի քան 40 վայրում

Հորը ծեծելու, հարևանուհիներից մեկին սպանելու համար մեղադրվող տղամարդը հաշվառված է եղել հոգեկան առողջության կենտրոնում

Երևանում թմրամոլության և ապօրինի թմրաշրջանառության մի շարք դեպքեր են բացահայտվել (տեսանյութ)

Մարտի 30-ից 11 բանկի քարտապան կարող է օգտվել կենսաթոշակի և նպաստի հետվճարի ծրագրից. որոնք են դրանք

«Երևան ավտոբուս» ընկերության տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել

Զատկին ընդառաջ ՍԱՏՄ-ը վերահսկողական միջոցառումներ է իրականացնում ձվի շուկայում

Միաժամանակ մի քանի հոդվածով հետախուզվող տղամարդը ներկայացել է ոստիկանության բաժին

Կարեն Գիլոյանը հետևել է հեծանվուղու և մարզադպրոցի կառուցման աշխատանքներին

Գևորգ Պապոյանը Կորեայի ԱԳ փոխնախարարին ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը

Փորձ է արվել Աբու Դաբիից Հայաստան ներմուծել առանց հայտարարագրման բջջային հեռախոսներ

Ինչ թեմայի շուրջ է կենտրոնանալու Բրյուսելում ԱՄՆ-Հայաստան-ԵՄ հանդիպումը. Միլլերը մանրամասներ է հայտնել

Երբ է սպասվում դեղձենու մասսայական ծաղկումն Արարատյան դաշտում

«Քո կառուցած շենքից տեսանելի է իմ տան անցուդարձը». Գագիկ Բեգլարյանը սպառնացել, հայհոյել է «Կապիտալ պլյուս»-ի տնօրենին

Առաջիկա շաբաթներին հնարավոր հարձակման մասին խոսակցությունները չափազանցված են. Սարգսյանը մանրամասնել է

Խուզարկել են գնդապետ Վոլոդյա Ավետիսյանի տունը, առգրավել համակարգիչ, տեսախցիկներ

Հայաստանն արգելափակել է Վլադիմիր Սոլովյովի հաղորդումների հեռարձակումը ՀՀ տարածքում

Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար փակ է

Լեհաստանը զորքեր կուղարկի Ֆրանսիա

Երևանում թալանել են «Տոյոտա Երևան»-ի վաճառքի բաժնի ղեկավարի «Տոյոտա»-ները

Ոչ միայն դեղերը, այլև վիտամինները, սննդային հավելումները պետք է պահվեն երեխաների համար անհասանելի վայրում. ԱՆ

Այրվել է վագոն-տնակ՝ ներսում եղած իրերով

Ֆրանսիայի հետախուզական ծառայությունները խորհուրդ են տալիս չեղարկել Օլիմպիական խաղերի բացման արարողությունը

Երևանի և 2 մարզի որոշ հասցեներ մի քանի ժամով կհոսանքազրկվեն

Բախվել են «Նիսսան» և «ՎԱԶ» մակնիշի ավտոմեքենաներ

Հայտարարվել է Տաթև ՀԷԿ-ի ՕԿՋ-ի վերանորոգման աշխատանքների տեխնիկական վերահսկողության մրցույթ

Քարաթափում Արարատի մարզում. ճանապարհը դարձել է միակողմանի երթևեկելի

Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել ՔՊ նախաձեռնող խմբի նիստ․ հայտնի է՝ ինչ է քննարկվել

ՀՀ-ն որևիցե բան չի պատրաստվում զիջել, ստոր շահարկումներ են․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Տավուշի շուրջ պտտվող լուրերի մասին

Սուրեն Պապիկյանը մասնակցել է ռազմական տեխնիկայի ցուցադրությանը և հետևել մարտական հրաձգությանը (լուսանկարներ)

Ինչպես կասեր դասականը՝ «յա՜, իրո՞ք». Արշակ Կարապետյանը «գողացել» է ՀՀԿ-ի ծրագիրը

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան