Երևան
12 °C
Ռուս-թուրքական հարաբերությունները, որոնք մի երկու տարի առաջ ակնհայտ թշնամական էին, հիմա ջերմանում են աննկարագրելի տեմպերով: Պաշտոնապես թերեւս չի հայտարարվել, թե ինչ բնույթի են այդ հարաբերությունները՝ բարեկամակա՞ն, ռազմավարակա՞ն, գործընկերայի՞ն, թե ինչ, սակայն վերջին օրերի իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ ռուս-թուրքական հարաբերությունները արդեն ջերմ բարեկամական, գործընկերային եւ ընդգծված ռազմավարական են: Դրա ամենավառ ապացույցը Ակկույու ատոմակայանի կառուցման ծրագրի մեկնարկն է: Այն տրվեց օրերս ՌԴ եւ Թուրքիայի նախագահներ Պուտինի եւ Էրդողանի մասնակցությամբ:
Որքանով է դա բխում Հայաստանի շահերից: Թերեւս անվիճելի է, որ ունենալ, մեղմ ասած, ոչ բարեկամ հարեւան, որը այս ձեռնարկի արդյունքում կհամալրի միջուկային տեխնոլոգիաներին տիրապետող երկրների շարքը, մեզ համար ամենեւին ձեռնտու չէ: Անշուշտ, այնպես չէ, որ տիրապետելով միջուկային տեխնոլոգիաների, Թուրքիան անմիջապես ձեռնամուխ է լինելու միջուկային զենքի ստեղծմանը եւ այն կիրառելու է Հայաստանի դեմ: Ոչ իհարկե: Սակայն տիրապետելով միջուկային տեխնոլոգիաներին, այդ երկրի կարգավիճակը էականորեն բարձրանում է: Դա մի ամբողջ ենթակառուցվածք է, որը թույլ է տալու Թուրքիային գիտության նոր ճյուղի հիմք դնել, որն էլ իր հերթին տեխնոլոգիական նոր հնարավորություններ է ստեղծելու տնտեսության համար: Դա, իհարկե, երկարատեւ գործընթաց է, բայց օրերս հենց այդ գործընթացի հիմքն է դրվել:
Թվում է, թե այստեղ ոչ մի տարօրինակ բան չկա, Ռուսաստանն ու Թուրքիան իրենք են որոշում, թե ինչպես համագործակցեն, համարել են, որ դա փոխշահավետ համագործակցություն է եւ ատոմակայան են կառուցում: Ու որքան էլ դա մեզ մոտ խանդ կամ նախանձ առաջացնի, ըստ էության մեր գործը չէ: Բայց դա միայն թվում է: Խնդիրը զգացմունքային չէ: Այդ ամենին նայենք չոր հաշվարկների տեսանկյունից:
Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի միջուկային համագործակցությունը դժվար է անվանել տնտեսական: Շատ դժվար: Սա շատ ավելի քաղաքական համագործակցություն է: Եվ այդ մասին խոսում են հենց Ռուսաստանում: Ռուսաստանի էներգետիկայի պրոբլեմների ինստիտուտը խստորեն քննադատել է այս գործարքը: Ըստ ինստիտուտի մասնագետների, Թուրքիան այս գործարքի համար ոչ մի ֆինանսական պարտավորություն չի ստանձնում: Այսինքն, ամբողջ ներդրումը՝ մոտ 20 միլիարդ դոլար, իրականացվելու է Ռուսաստանի բյուջեի հաշվին: Բացի այդ, Թուրքիան որեւէ պարտավորություն չի ստանձնել բարձրավոլտ հաղորդագծեր կառուցելու, որոնցով նոր ատոմակայանի արտադրած էլէներգիան պետք է տեղափոխվի: Ռուսները պարտավորություն են ստանձնել, որ թուրք ապագա մասնագետներին, որոնք պետք է շահագործեն ատոմակայանը, անվճար են ուսուցանելու: Համաձայնագրում չկա կետ, որի համաձայն՝ հետագայում թուրքերը չեն կարող ազգայնացնել ատոմակայանը եւ ռուսներին դուրս հրավիրեն այնտեղից: Էլեկտրաէներգիայի սակագինը ֆիքսված է 25 տարվա համար, եւ այնտեղ հաշվի առնված չէ դոլարի ինֆլյացիան, որ տեղի կունենա այդ 25 տարիների ընթացքում:
Այլ կերպ ասած, զուտ տնտեսական, կամ, այսպես ասենք՝ բիզնեսի տեսանկյունից Ռուսաստանը դիմել է շատ մեծ ռիսկերի: Նման պայմաններով, նման քաղաքական անկայուն երկրում, որտեղ քաղաքական կուրսի հաճախակի ու կտրուկ փոփոխություններ են լինում, 20 միլիարդ դոլար ներդնելը եւ միջուկային տեխնոլոգիաներ նվիրելը անհնար է «տնտեսական նպատակահարմարություն» համարել: Իսկ դա նշանակում է, որ գործ ունենք զուտ քաղաքական գործարքի հետ, որի մեջ կա տնտեսական մի փոքր բաղադրիչ:
Եվ եթե այդ ֆոնի վրա դիտարկում ենք այն, թե ինչ մոտեցում դրսեւորեց նույն Ռուսաստանը Հայաստանի պարագայում, մեղմ ասած, տխուր եզրահանգումների ենք գալիս: Թուրքիայում ատոմակայան կառուցելու մտադրության մասին առաջին անգամ պաշտոնապես հայտարարվել է 2010 թվականին: Հայաստանում նոր ատոմակայան կառուցելու մասին հայտարարությունները հնչել են դեռ 2006-2007 թվականներին, եւ առանց ասելու էր հասկանալի էր, որ դա պետք է լինի ռուսական ներդրումների շնորհիվ: Ընդամենը 8 տարում Թուրքիայում փաստորեն ֆիզիկապես սկսվեց ատոմակայանի կառուցումը, իսկ Հայաստանում նույնիսկ նախագիծը դեռ չկա ու ծանրակշիռ փաստ էլ չկա, թե երբեւէ նոր ատոմակայան կկառուցվի:
Բացի այդ, արդեն երկրորդ տարին անընդմեջ Հայաստանի տնտեսության մեջ ռուսական ներդրումների զուտ ներհոսքը բացասական է: Այսինքն, նախկինում իրականացված ռուսական ներդրումներից ստացված եկամուտը ավելի շատ է արտահոսում Հայաստանից, քան նոր ներդրումներ են գալիս:
Հաշվի առնելով հայ-թուրքական հարաբերությունների բնույթն ու բովանդակությունը, այդ երկրի սերտ հարաբերությունները մեզ հետ պատերազմող Ադրբեջանի հետ, Ռուսաստանի այսպիսի պահվածքը, մեղմ ասած, տարակուսելի է: Դիվանագիտական լեզվով ասած՝ ոչ հավասարակշռված: Իսկ ոչ դիվանագիտական լեզվով՝ սա Հայաստանի շահերի դեմ ուղղված գործարք է, կամ առնվազն մի գործարք, որը անտեսում է Հայաստանի շահերը եւ միակողմանիորեն աջակցում է մեր երկրի նկատմամբ ակնհայտ ոչ բարեկամական տրամադրվածություն ունեցող երկրին:
Այս «ոչ հավասարակշռված» իրավիճակի սրությունը ավելի է ընդգծվում, երբ հաշվի ենք առնում, որ տարիներ շարունակ Ռուսաստանը չափազանց խանդոտ է վերաբերվել Հայաստանի՝ այլ երկրների հետ խորը հարաբերություններ ունենալու ծրագրերին եւ օգտագործելով իր հնարավորությունները, հետեւողականորեն տապալել է դրանք: Օրինակ մեր հարեւան Իրանի հետ Հայաստանի գրեթե բոլոր էներգետիկ պրոյեկտները տապալվել են, Հայաստանը հանուն Ռուսաստանի հիմնադրած ԵՏՄ-ի՝ վերջին պահին հրաժարվեց Եվրամիության հետ խորը ու համապարփակ ասոցացման ծրագրից եւ այլն: Ու հիմա կրկին անգամ կանգնած ենք մի փաստի առաջ, երբ մեր միակ ռազմավարական գործընկերը համարվող Ռուսաստանը մեր շահերին դեմ գործողություն է անում: Բայց եթե անկեղծ լինենք, հենց մենք ենք «վաստակել» մեր նկատմամբ այդպիսի վերաբերմունքը եւ ուրիշներին մեղադրելու իրավունք չունենք:
Տպագրվել է «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի ապրիլի 7-ի համարում:
«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ումԳորիսի խաչմերուկից մինչև Սատանի կամուրջ 19.5 կմ ճանապարհահատվածում ասֆալտբետոնե ծածկը տեղադրվել է
ՀՀ ԱԽ քարտուղարը և ՀՀ-ում ՄԹ դեսպանը քննարկել են հետաքրքրություն ներկայացնող հարցեր
Երևանը կհյուրընկալի COP17-ը. Ավինյանն ընդունել է ՄԱԿ-ի մշտական համակարգողին
Ձեր եկեղեցին Էջմիածնում չէ, այլ Կրեմլի տանիքի տակ. Բաբաջանյանը՝ Աբրահամյանի նախաձեռնության մասին
Ասում են՝ վարչապետն ասել է՝ դոմփել, կներեք, հիմա տենց ցնցվեցի՞ք այդ բառից․ Նիկոլ Փաշինյան
Աղվեսը մտել է Աբովյանի մանկապարտեզներից մեկը
ՀՀ գալիս հավսար-զգաստ եղեք, արա՛, սա պետություն է, համը մնալու է բերաններդ․ վարչապետ
Ինչպե՞ս ճանապարհորդել ամռանը, եթե չունես բավարար գումար
Աշխատանքային գործունեությունը սկսել է հենց համայնքապետարանից. Խուդաթյանը ներկայացրել է Արգիշտի Մեխակյանին
Հաց ենք կիսել իրար հետ, դիսկոմֆորտ ունեմ՝ նման որոշում կայացնենք․ վարչապետը՝ ռուսական ալիքները փակելու մասին
Հիսուս Քրիստոսը ոչ միայն Աստված է և Աստծո որդի, նաև իդեալ է․ վարչապետ
Եթե կաթողիկոսը հանրային կերպով կարող է շոշափել վարչապետի օրգանները, ես էլ պաշտպանում եմ իմ հավատը․ Փաշինյան
Կայացել է «Ակադեմիական քաղաք» ծրագրի միջգերատեսչական աշխատանքային խմբի անդրանիկ նիստը
Ավելի հավանական է, որ մենք ՀԱՊԿ-ից դուրս կգանք, քան կապասառեցնենք անդամակցությունը. վարչապետ
Չկա Երևան-Բաքու այնպիսի խոսակցություն և բանակցություն, որի ընթացքում չշոշափվի հայ գերիների հարցը. վարչապետ
Ucom-ի բաժանորդներն ավելի հաճախ են նախընտրում օգտվել ինտերնետից ռոումինգում
Ասում են՝ Թուրքիայի նման երկրի հետ պետք է գնալ պատերազմի, հասկանում եք՝ ինչի մասին են խոսում․ վարչապետ
Ավտոմեքենայի տաքացած սրահում որոշ իրեր կարող են պայթել կամ դառնալ հրդեհի պատճառ. իրազեկում
Վերջերս ոտքս ցավում էր, բժշկի դիմեցի, ասացին՝ բժշկական ոչ մի պատճառ չկա, ըստ ամենայնի չոռ է կպել․ վարչապետ
ԱՄԷ նախագահն Էրդողանի հրավերով կմեկնի Թուրքիա
Թալանել են Աբովյանի քաղաքապետի տան մոտ կայանված BMW-ն
ԶՈՒ ԳՇ պետը հանդիպում է ունեցել Ֆրանսիայի ցամաքային զորքերի հրամանատարի հետ
Ասում են՝ ինչպե՞ս եք ազատելու վեհարանը, այնպես, ինչպես Հայաստանը՝ Սերժ Սարգսյանից․ վարչապետ
Կա խաղաղության պայմանագիրը նախաստորագրելու գաղափար. վարչապետ
ՄԻՊ-ը ՔԿՀ-ներում մահերի, ինքնասպանությունների և ինքնավնասումների դեպքերի աճը խիստ մտահոգիչ է համարում
Ինչպես կարող է Աստված նզովել իրեն հետևողներին և չնզովել նրանց, ովքեր պղծում են եկեղեցին․ վարչապետ
Հայաստանի Հանրապետության միջազգային հեղինակությունն անշեղորեն աճում է. ՀՀ-ն սպասված գործընկեր է. Փաշինյան
Հայ առաքելական եկեղեցին ինձ, իմ ընտանիքի համար սրբություն է, չենք կարող արշավել նրա դեմ․ վարչապետ
Օդի ջերմաստիճանը չի փոխվի. Արարատյան դաշտում, Սյունիքի հովիտներում սպասվում է բարձր կարգի հրդեհավտանգ իրավիճակ
Պետք է վերցնենք ՀԷՑ-ի կառավարումը և կվերցնենք․ ՀՀ վարչապետ
ՀՀ բասկետբոլի հավաքականն առաջին հաղթանակն է տարել Եվրոպայի Մ20 տարեկանների առաջնությունում
Կրեմլը կոչ է անում աջակցել Կիևի վրա ճնշում գործադրելու հարցում. Պեսկով
Բոլոր գործընթացները պատկերացնում ենք ՀՀ տարածքային ամբողջականության շրջանակում․ վարչապետ
Սարքավորումները պատշաճ չեն ախտահանվել. «Դախխան» ՍՊԸ-ի պանրի արտադրամասի գործունեությունը կասեցվել է
«Ապագա կա՛, կա՛ ապագա» կարգախոսը զարգացնելով՝ հիմա արդեն ասում եմ՝ «ապագան այսօր է». ՀՀ վարչապետ
Հեղուկ գազ տեղափոխող բեռնատարը բախվել է երկաթե արգելապատնեշին ու կողաշրջվել
Patriot համակարգերն արդեն մատակարարվում են Ուկրաինա. Թրամփ
Շիրակի մարզի մի քանի համայնքում հուլիսի 17-18-ը ջուր չի լինի. հասցեներ
«Արմավիր» ՔԿՀ-ում դատապարտյալին ինքնասպանության հասցնելու հոդվածի հատկանիշներով նախաձեռնվել է քրեական վարույթ
Պետբյուջեի միջոցներով հիմնանորոգվում է Երևան-Գյումրի-ՀՀ սահման միջպետական նշանակության ավտոճանապարհը
© 2025 Հայկական ժամանակ
Website by MATEMAT