Տնտեսությունը փլուզվում է, մանրէն զգետնեց մեր ողջ ինքնավստահությունը. Financial Times-ի հոդվածը

Financial Times-ի գլխավոր տնտեսական մեկնաբան Մարտին Վուլֆն ասում է, որ աշխարհին տնտեսական լուրջ դժվարություններ են սպասվում. այս տարի՝ առավելապես, եկող տարի՝ նմանապես: Առավել մեծ անկումներ սպասվում են առաջատար տնտեսություններին։ Զարգացող երկրների (նաեւ՝ Հայատանի-խմբ․) համար նույնքան ցավոտ չի լինի: «Մանրէն զգետնեց մեր ողջ ինքնավստահությունը եւ համաշխարհային արտադրությունը գլորեց անդունդ»,- գրել է նա:

Ներկայացնում ենք Մարտին Վուլֆի «Համաշխարհային տնտեսությունը փլուզվում է» հոդվածը, ուր անուրախ կանխատեսումների, աղյուսակների, համեմատականների ու տնտեսագիտական վերլուծությունների ավարտին նա հորդորում է… մարդասեր լինել:

Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ) իր «Համաշխարհային տնտեսության հեռանկարներ» (World Economic Outlook) վերջին զեկույցում աշխարհում տիրող իրավիճակն անվանում է «Մեծ Մեկուսացում» “Great Lockdown”: Ես նախընտրում եմ այն կոչել «Մեծ Անջատում» “Great Shutdown”. սա ճշգրիտ արտացոլում է այն իրողությունը, որ համաշխարհային տնտեսությունը կփլուզվեր, նույնիսկ եթե քաղաքականություն մշակողները չկիրառեին սահմանափակումներ, եւ կգտնվեր այդ քայքայման փուլում մինչեւ մեկուսացման կարգի ավարտը: Այնուամենայնիվ, ինչ էլ այն կոչենք, մի բան պարզ է. սա մեծագույնն է ճգնաժամերից, որին բախվել է աշխարհը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր, եւ ամենամեծ տնտեսական աղետն է 1930-ականների Մեծ Դեպրեսիայից հետո: Եվ աշխարհն այս կետին հասել է իր հզորների միջեւ պառակտումների եւ կառավարման բարձր օղակներում ահավոր ոչ-կոմպետենտության արդյունքում: Մենք կանցնենք սրա միջով, բայց՝ դեպի ո՞ւր:

Դեռ հունվար ամսին ԱՄՀ-ն գաղափար չուներ այն մասին, թե ինչ հարված էր սպասվում: Իսկ հիմա համաճարակի մեջտեղում ենք՝ զանգվածեղ հետեւանքների դիմաց: Շատ բան անորոշ է, իսկ կարեւորագույններից մեկն այն է, թե կարճատես առաջնորդներն ինչպես կարձագանքեն համաշխարհային սպառնալիքին:

Եվ ինչ արժե ցանկացած կանխատեսում, երբ ԱՄՀ-ն ենթադրում է, որ այս տարի պետությունների 90 տոկոսն իրական համախառն ներքին արդյունքի անկում կզգա ավելի, քան 2009-ին էր, երբ չինական արտադրական ծավալների էական ընդլայնումն օգնեց մեղմել հարվածը:Հունվարին ԱՄՀ-ն այս տարվա համար սահուն աճ էր կանխատեսում: Այժմ 2019-ի վերջին եռամսյակից մինչեւ 2020-ի երկրորդ եռամսյակ ԱՄՀ-ն կանխատեսում է 12 տոկոս անկում առաջատար տնտեսություններում եւ մոտ 5 տոկոս անկում՝ զարգացող երկրներում: Բայց, լավատեսորեն, կարելի է դիտարկել, որ երկրորդ եռամսյակը կլինի ցածրակետը: Դրանից հետո ակնկալվում է, որ կսկսվի վերականգնումը, թեպետ առաջատար տնտեսություններում արտադյունաբերությունը կմնա 2019-ի չորրորդ եռամսյակի մակարդակից ցածր մինչեւ 2022 թվականը:

Այս «ելակետը» ենթադրում է տնտեսության վերաբացում 2020-ի երկրորդ կեսին: Եթե այդպես լինի, ապա ԱՄՀ-ն կանխատեսում է 3 տոկոս գլոբալ անկում 2020 թվականին, որին կհաջորդի 2021 թվականի 5.8 տոկոսանոց ընդլայնումը: Առաջատար տնտեսությունների համար անկման ցուցանիշը 6.1 տոկոս կլինի, ընդլայնմանը՝ 4.5, դա լավատեսորեն ասած:

ԱՄՀ-ն առաջարկում է երեք այլընտրանքային սցենար՝ սառը ցնցուղի ազդեցությամբ: Առաջին սցենարով՝ մեկուսացման կարգավորումները կտեւեն 50 տոկոսով ավելի, քան՝ ենթադրվում են հիմա: Երկրորդով՝ 2021-ին կանցնի վարակի երկրորդ ալիքը: Երրորդով՝ այս երկուսի տարրերը կհամակցվեն:

Այսպես, այս տարի ավելի երկար մեկուսացման պայմաններում արտադրության համաշխարհային ցուցանիշները 3 տոկոսով ցածր կլինեն: Վարակումների երկրորդ ալիքով՝ 2021թ. աշխարհում արտադրությունը 5 տոկոսից ավելի անկում կգրանցի: Կամ այս երկու աղետների համակցմամբ՝ համաշխարհային արտադրությունը 8 տոկոսով կնվազի 2021 թվականի համար սահմանվածից:

Կանխատեսվում է, որ առաջատար տնտեսություններում պետական ծախսերը 10 տոկոսով ՀՆԱ-ից ավելին կլինեն, իսկ պետական պարտքը՝ միջինից 20 տոկոսով ավելի բարձր: Եվ մենք գաղափար անգամ չունենք, թե որ ուղին կլինի առավել ճիշտը: Ինչ էլ ընտրենք, կարող է վատթարը լինել. վիրուսը կարող է մուտացվել, կարող է պարզվել, որ հիվանդացած-լավացածների դիմադրողականությունը տեւական չէ, պատվաստանյութը կարող է ուշանալ: Մանրէն զգետնել է մեր ողջ ինքնավստահությունը:

Ի՞նչ պետք է անենք այս աղետը կառավարելու համար: Տարբերակ մեկ. պիտի սահմանափակումներից չհրաժարվենք մինչեւ որ մահացության մակարդակը վերահսկողության տակ առնենք: Անհնար կլինի վերաբացել տնտեսությունները մոլեգնող համաճարակի պայմաններում՝ բազմապատկելով մեռնողների թիվը եւ քայքայելով առողջապահական համակարգերը: Նույնիսկ եթե մեզ թույլ տրվեր գնել կամ վերադառնալ աշխատանքի, շատերն այդպես չէին անի: Բայց անհրաժեշտ է նախապատրաստել այդ օրվան՝ ստեղծելով առավելագույնս մեծ հզորություններ՝ մարդկանց թեստավորելու, մեկուսացման պայմաններում պահելու եւ բուժելու համար: Այժմ ոչ մի ծախս չպետք է խնայվի դրա կամ նոր պատվաստանյութ ստեղծելու, արտադրելու եւ օգտագործելու համար:

Ամենից առաջ, ինչպես Վաշինգտոնի Փեթերսոնի Միջազգային տնտեսագիտության ինստիտուտի՝ 20 առաջատար երկրների խմբի դերակատարության մասին զեկույցում է նշվում. «Պարզապես, եթե Covid-19-ի համավարակի դեմ պայքարում միջազգային համագործակցությունը պատշաճ չլինի, շատ ավելի շատ մարդ կմահանա»: Սա ճիշտ է առողջապահության քաղաքականության եւ համաշխարհային տնտեսության վրա ազդեցությանն արդյունավետ արձագանքելու առումով: Թե՛ համաճարակը, եւ թե՛ Մեծ Անջատումը համաշխարհային իրադարձություններ են: Անշուշտ, կարեւոր է աջակցությունն առողջապահական համակարգերին, ինչպես իր ելույթում ընդգծել է ԱՄՀ գլխավոր տնտեսագետ Մորիս Օբսֆելդը: Այնուամենայնիվ, նույնքան կարեւոր է տնտեսական աջակցություն հատկացնել աղքատ երկրներին՝ պարտքերի մարման, դրամաշնորհների եւ էժան վարկերի ձեւով: Անհրաժեշտ են ֆինանսական հսկայական վերաբաշխումներ՝ արդեն կատարված ոչ-անհրաժեշտ հատկացումները փոխանցելով ավելի աղքատ երկրներին:

Եվ մի բացասական կետ. այն տնտեսական ազգայնականությունը, որով Դոնալդ Թրամփն ու իր թիմն աշխատում էին՝ նախագահելով ԱՄՆ-ն, եւ որը նույնիսկ հայտնվեց ԵՄ կազմում, լուրջ վտանգ է ներկայացնում: Մեզ պետք է ազատորեն կազմակերպվող առեւտուր՝ հատկապես (բայց ոչ՝ բացառապես) բժշկական սարքավորումների եւ պարագաների գնումներում: Եթե համաշխարհային տնտեսությունը կտոր-կտոր լինի, ինչպես դա տեղի ունեցավ Մեծ Դեպրեսիայի արդյունքում, վերականգնվելու հավանականությունը կմթագնի, եթե, իհարկե, չսպանվի:

Մենք չգիտենք, թե համավարակն իր պահեստում է՛լ ինչ ունի կամ տնտեսությունն ինչ արձագանք կտա: Բայց գիտենք, թե ինչ պետք է անենք, որպեսզի այս սարսափելի փլուզումից դուրս գանք հնարավոր նվազագույն վնասներով:

Մենք պետք է հիվանդությունն առնենք վերահսկողության տակ: Առկա սահմանափակումների ավարտից հետո պետք է հսկայական ներդրումներ կատարենք համակարգերում դրանք կառավարելու համար: Մենք պետք է կատարենք անհրաժեշտ ամեն ծախս դրա հետեւանքներից պաշտպանելու համար ինչպես մեր ժողովրդին, այնպես էլ մեր տնտեսական ներուժը: Մենք պետք է օգնենք միլիարդավոր մարդկանց, ովքեր ապրում են այնպիսի երկրներում, որոնք առանց այլոց օժանդակության չեն կարող մարդկանց օգնել: Պետք է հիշենք ամենից առաջ, որ համավարակի պայմաններում այլեւս ոչ մի երկիր կղզի չէ: Մենք չգիտենք ապագան: Բայց մենք գիտենք, թե ինչպես պետք է փորձենք ձեւավորել այն: Մենք կանե՞նք դա. այդ է խնդիրը: Ես շատ եմ վախենում մեր պատասխանից: