«Չեմ ասել, թե սխալվել եմ. սա Շվեդիայի համար առավել հարմար ուղի է». Թեգնելը հերքել է սկանդալային լուրերը

Շվեդիայի գլխավոր համաճարակաբան Անդերս Թեգնելը երեկ կարճ հարցազրույց էր տվել տեղական ռադիոկայաններից մեկին, որով գրավել էր ողջ աշխարհի ուշադրությունը: Խնդիրն այն է, որ կորոնավիրուսի դեմ պայքարում ողջ աշխարհը գնացել է մեղմ կամ խիստ սահմանափակումների ճանապարհով, Շվեդիան և Բելառուսը՝ մեկ այլ՝ հրաժարվելով սահմանափակումներից, և այս ողջ ընթացքում անդադար փորձ է արվում հասկանալ, թե որ ուղին է ավելի ճիշտ, ավելի արդյունավետ, պակաս մահաբեր:

Եվ երեկ Թեգնելի խոսքերը լրագրողները մեկնաբանել էին որպես կորոնավիրուսի դեմ պայքարում կառավարության թույլ տված սխալների ընդունում:

Անցած մի քանի օրերին Շվեդիայում COVID-19-ից մահացության ցուցանիշն աշխարհում մեկ շնչի հաշվով ամենաբարձրն էր: Սա եւս մեկ առիթ էր՝ քննադատելու Թեգնելի դիրքորոշումը պաշտպանող և սահմանափակումների չդիմող իշխանություններին:

Անդերս Թեգնելն իսկապես լրագրողներին ասել էր, որ «երևի ինչ-որ բան հնարավոր էր այլ կերպ անել», բայց սա առաջին անգամը չէր, որ նա նման հայտարարություն էր անում՝ ծայրաստիճան զգուշորեն ընտրելով ձևակերպումները: Եվ, ամեն դեպքում, առաջատար լրատվամիջոցները ողջ աշխարհում արագորեն տարածեցին, թե սահմափակումների ընդդիմախոսը ներողություն է խնդրում և ընդունում, որ սխալվել է:

Ի՞նչ էր իրականում ասել Թեգնելը

Դեռ ամիսներ առաջ նա «ոչ» էր ասել կարանտինային ռեժիմին և դրա համար ներողություն չի խնդրել:

Լրագրողի հարցերին ի պատասխան՝ նա նշել է, որ երկիրն արդեն շատ մարդկանց է կորցրել կորոնավիրուսի դեմ պայքարում: Նույնիսկ խոստովանել է, որ եթե ի սկզբանե քաղաքական գործիչները և գիտնականներն ունենային հիվանդության բնույթի մասին այն տեղեկատվությունը, որ ունեն հիմա, երկիրը հավանաբար կարող էր այլ ճանապարհ ընտրել:

Նա ասել է, որ Շվեդիայում որոշակի ներուժ կա՝ ձեռնարկված միջոցներն առավել արդյունավետ դարձնելու, սակայն չի հստակեցրել, թե ինչ ուղղությամբ կարելի է ճշգրտել ռազմավարությունը, իսկ հարցազրույցից մի քանի ժամ անց տեսնելով՝ ինչպես է իր խոսքն ընկալվում՝ հայտարարել է, որ ներկայիս մոտեցումը համարում է երկրի համար առավել հարմար:

Նա խնդրել է իր նախորդ հայտարարությունը չընդունել որպես գործող ռազմավարության մերժում: Շվեդիայի գլխավոր համաճարակաբանի խոսքով՝ դեռ վաղ է եզրակացություններ անել այն մասին, թե արդյոք ճիշտ էին սահմանափակումների կողմնակից երկրները. «Անցյալ երեք-չորս ամիսների ընթացքում մենք հասկացանք, որ այս հիվանդությունը ամենայն հավանականությամբ կսկսի նորից տարածվել»:

Նշենք, որ Թեգնելը նախկինում էլ լրագրողների հետ զրույցում նշել էր, որ չի երաշխավորում իր ընտրած ուղղության բացառիկ եւ բացարձակ ճիշտ լինելը:

Իրավիճակը Շվեդիայում

Մոտ 10 միլիոն բնակիչ ունեցող Շվեդիայում կորոնավիրուսային հիվանդություն է հաստատվել 40 հազար հոգու մոտ, 4.5 հազարը մահացել է:

Համեմատության համար նշենք, որ հարևան Դանիայում, Նորվեգիայում և Ֆինլանդիայում, որտեղ հայտարարվել է սահմանափակումների մասին, այս պահին մահվան դեպքերը շատ ավելի քիչ են. Դանիայում՝ 580 մարդ, Նորվեգիայում՝ 237, Ֆինլանդիայում՝ 321 մարդ: Շվեդիայում միայն երեկ կորոնավիրուսից մահացել է 74 մարդ:

Թեգնելը սխալ է

Շատ գիտնականներ պնդում են՝ ռազմավարությունը պարբերաբար վերանայել է պետք: Շվեդիայի Լունդ համալսարանի գենետիկայի և մոլեկուլային համաճարակաբանության ամբիոնի վարիչ Փոլ Ֆրենքսը վստահ է, որ առողջապահության նախարարությունը պետք է որոշումներ կայացնի՝ հիմնվելով բոլոր մատչելի տվյալների վրա. «Պետք է տեղեկատվության տարբեր աղբյուրներից վերցնել առավելագույնը և որոշումներ կայացնել դրանց հիման վրա»,- նշել է նա:

«Դուք երբեք չեք կարող լիովին վստահ լինել, որ ճիշտ որոշում եք ընդունել,- ասել է Օքսֆորդի համալսարանի համաճարակաբան Թոմ Ջեֆերսոնը BBC-ին: - Միայն Աստված գիտի ամեն ինչ, իսկ մենք Աստված չենք: Մենք ունենք տարբեր տվյալներ, որոնց հիման վրա կարող ենք որոշումներ կայացնել: Հարկ է հիշել, որ գիտելիքն ու ինֆորմացիան վերջնական, ամբողջական չեն: Դրանք զարգանում են, ուստի արժե վերանայել մեր որոշումները, երբ մենք ստանում ենք նոր տեղեկատվություն»:

Հիշեցնենք, որ մարտի կեսերին Եվրոպայում գործում էր համաճարակի դեմ պայքարի երկու ռազմավարություն՝ ֆրանսիական խիստ կարանտինով և բրիտանական՝ քաղաքացիների խոցելի խմբերի մասնակի մեկուսացումով և հենվելով հանրային իմունային պատնեշի ձևավորման վրա: Ժամանակի ընթացքում Մեծ Բրիտանիան փոխեց իր մոտեցումը, բայց Շվեդիան շարունակեց իր սցենարով. երկիրը չէր սահմանափակում մարդկանց տեղաշարժը, բաց էին դպրոցներն ու մանկապարտեզները, և մարդկանց թույլատրվել էր հավաքվել մինչև 50 հոգանոց խմբերով: Մնացած բոլոր միջոցառումները բնույթով միայն խորհրդատվական էին: Անդերս Թենգելն ամենակարևորը համարում էր հանրային իմունային պատնեշի ձևավորումը:

Ապրիլին նա կանխատեսում էր, որ մինչև մայիս Ստոկհոլմի բնակիչների մոտ կզարգանա դիմադրողականություն վիրուսի դեմ, սակայն մայիսի սկզբին մայրաքաղաքի բնակիչները չունեին դա: Եվ Ստոկհոլմի համալսարանը մաթեմատիկական հաշվարկների հիման վրա ներդրեց նոր մոդել, համաձայն որի՝ հունիսին պետք է որ զարգանա այդ պատնեշը:

Մոդելի հեղինակ Թիմ Բրիթոնն իր հաշվարկները բխեցրել է այն փաստից, որ նպատակակետը հասանելի կլինի, երբ բնակչության մոտավորապես 40-45%-ը հիվանդացած լինի կորոնավիրուսով: Ֆրանսիայի Փաստերի ինստիտուտի հետազոտողների հավաստմամբ՝ դա հասանելի կդառնա բնակչության 65%-ի հիվանդանալու դեպքում:

Նշենք, որ մայիսի կեսերին Ֆրանսիայում այդ վարակվածության ցուցանիշը կազմել է 4,4%, Ստոկհոլմում՝ 7,3%:

Անդրադառնալով այս թվերին՝ Թեգնելը նշել է, որ տոկոսը սպասվածից փոքր-ինչ ցածր է, բայց ենթադրել է, որ ուսումնասիրությունը հիմնված է ավելի հին տվյալների վրա և համոզմունք հայտնել, որ մինչև մայիսի 21-ը մայրաքաղաքի բնակչության 20%-ը եղել է վարակակիր:

Շվեդական մոդելը քննադատելու ևս մեկ պատճառ է այն, որ վարակը ծանր հարվածներ է հասցնում տարեցների խնամքի կենտրոններին. կորոնավիրուսի զոհերի մոտ կեսն այս երկրում տարեցներ են, որ ապրում էին ծերանոցներում: Միայն հետաքննող լրագրողների՝ այս մասին բարձրաձայնելուց հետո Շվեդիայի իշխանությունները սահմանափակեցին այդ հաստատություններ մուտք ու ելքի հնարավորությունը:

Նաև Շվեդիան չկարողացավ հասնել իր նպատակին՝ շաբաթական 100 հազար թեստի ցուցանիշին, ինչպես ակնկալում էր կառավարությունը: Այն երեք-չորս անգամ ավելի փոքր է:

Թեգնելը ճիշտ է

Սոցիոլոգիական հարցումները ցույց են տալիս, որ շվեդների 51%-ն աջակցում է կառավարությանը և ձեռնարկված միջոցները համարում համարժեք իրավիճակին: Հարցվածների 31%-ը իշխանությունների գործողությունները համարում է անբավարար համոզիչ, մնացածը տվել է չեզոք գնահատական: Ի դեպ, Թեգնելի ռազմավարությունը ճիշտ է համարել տարեցների 61%-ը, երիտասարդների՝ 40%-ը:

ԱՀԿ արտակարգ իրավիճակների կառավարման տնօրեն Մայք Ռայանը նույնպես բարձր է գնահատել Շվեդիայի ջանքերն ու երկրի ռազմավարությունը: «Կա կարծիք, որ Շվեդիան ընդհանրապես որևէ միջոցառում չի ձեռնարկել և պարզապես թույլ է տվել, որ հիվանդությունը տարածվի: Դա անսահման հեռու է ճշմարտությունից»,- ասել է Ռայանը:

Ավելին՝ ԱՀԿ փորձագետը նշել է, որ Շվեդիան կարող է օրինակ դառնալ այլ երկրների համար, որ ցանկանում են դուրս գալ կարանտինից. «Երկրի իշխանություններն ապավինել են քաղաքացիների հետ իրենց լավ հարաբերություններին, քաղաքացիների՝ սոցիալական հեռավորությունը պահպանելու ունակությանը և պատրաստակամությանը: Կարծում եմ՝ եթե մենք ցանկանում ենք նոր կյանքի նորմեր մշակել, ապա Շվեդիան այդ մոդելն է, թե ինչպես կարելի է վերադառնալ բնականոն կյանքին առանց սահամափակումների»:

Շվեդական մոդելի պաշտպաններն ասում են նաև, որ բացարձակ առումով մահացությունը Շվեդիայում շատ ավելի ցածր է, քան եվրոպական հարևաններինը՝ Բելգիա, Ֆրանսիա, Բրիտանիա, Իսպանիա և Իտալիա, որ մտցրել էին խիստ սահմանափակումներ: Գերբեռնված չի եղել նաև առողջապահական համակարգը:

Շվեդ բժիշկ Յոհան Գիզեցկեն Lancet ամսագրի իր հոդվածում նշել է. «Արդեն պարզ է, որ կոշտ կարանտինը չի պաշտպանում ծեր բնակչությանը և ծերանոցների բնակիչներին: Կարանտինը չի կանխում խնդիրը, պարզապես ոմանք ավելի ուշ կհիվանդանան»:

Եվ մի փաստարկ ևս. Շվեդիայում կրկնում են, որ շատ երկրներ ապավինում են սպասվող պատվաստանյութին, բայց արդյունավետ դեղամիջոց հավանական է, որ այդպես էլ չստեղծվի:

Կան նաև Թեգնելի հետ համամիտ բազմաթիվ գիտնականներ, որ հաշվարկում են՝ մոտ մեկ տարվա ընթացքում եվրոպական բոլոր երկրներում մահացության ցուցանիշները հավասարվելու են՝ անկախ ձեռնարկված միջոցառումներից:

Այլք պնդում են, որ քանի դեռ ապագան տեսնելու կախարդական գունդ չունենք, մեր ձեռքից եկածը պիտի անենք՝ կյանքեր փրկելու համար, ոչ թե հաշվարկներով արդարացնենք վտանգը հավասարակշռող ռազմավարությունը:

Ի հավելումն այս ամենի նշենք, որ երեկ ընդունված որոշմամբ Շվեդիայի կառավարությունը որոշել է թույլատրել սեզոնային աշխատողներին մուտք գործել երկիր՝ գյուղատնտեսության, անտառային տնտեսության և այգեգործության սեզոնային աշխատանքներ կատարելու համար: Որոշումը հրապարակելիս Շվեդիայի կառավարությունն ընդգծել է, որ գյուղատնտեսության սեզոնային աշխատողները համարվում են երկրի կենսապահովման համար խիստ կարևոր խմբերից մեկը: