Ալիմենտ կարող են ստանալ ոչ միայն երեխաները, այլ նաև ծնողները, քույրերը, եղբայրները. օրենքից մարդիկ հաճախ տեղյակ չեն

Թյուր կարծիք կա, թե ալիմենտ վճարում են միայն ամուսնալուծված ծնողներն իրենց երեխաներին, մինչդեռ Հայաստանի Հանրապետության առնվազն մեկ օրենսգրքով՝ «Ընտանեկան»-ով, բազմաթիվ հոդվածներ կան ընտանիքի այլ անդամներին ալիմենտ վճարելու պարտավորությունների մասին:

Մասնավորապես՝ Ընտանեկան օրենսգրքի 75-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ չափահաս զավակները նույնպես ունեն ծնողների ապրուստի միջոցը հոգալու պարտականություն: «Աշխատունակ չափահաս զավակները պարտավոր են պահել իրենց անաշխատունակ և օգնության կարիք ունեցող ծնողներին և հոգ տանել նրանց մասին։ Ալիմենտ վճարելու վերաբերյալ համաձայնության բացակայության դեպքում օգնության կարիք ունեցող ծնողների համար նրանց չափահաս աշխատունակ զավակներից ալիմենտը բռնագանձվում է դատական կարգով։ Զավակներից յուրաքանչյուրից բռնագանձվող ալիմենտի չափը կայուն դրամական գումարով որոշում է դատարանը՝ ելնելով ծնողների և զավակների գույքային ու ընտանեկան դրությունից և ուշադրության արժանի շահերից: Դա ենթակա է վճարման յուրաքանչյուր ամիս»։

Ավելին՝ զավակները պարտավոր են նաև հոգալ ծնողի, մտերիմ ազգականի՝ քույր, եղբայր, լրացուցիչ ծախսերը: Ընտանեկան օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի համաձայն՝ չափահաս աշխատունակ զավակները ունեն ծնողի, ազգակցի ծանր հիվանդության, խեղում ստանալու, նրանց կողմնակի խնամքի համար վճարելու անհրաժեշտության դեպքում լրացուցիչ ծախսերը կրելու պարտավորություն:

Ընտանեկան օրենսգրքի մեկ այլ՝ 81-րդ հոդվածը սահմանում է եղբայրների եւ քույրերի պարտականությունները իրենց անչափահաս կամ անաշխատունակ չափահաս եղբայրների եւ քույրերի համար: «Օգնության կարիք ունեցող անչափահաս եղբայրներն ու քույրերը իրենց ծնողներից ապրուստի միջոց ստանալու անհնարինության դեպքում բավարար միջոցներ ունեցող իրենց չափահաս աշխատունակ եղբայրներից ու քույրերից դատական կարգով ալիմենտ ստանալու իրավունք ունեն, նույնիսկ իրավունք տրվում է նաև օգնության կարիք ունեցող չափահաս անաշխատունակ եղբայրներին ու քույրերին, եթե նրանք չեն կարող ապրուստի միջոց ստանալ իրենց չափահաս աշխատունակ զավակներից, ամուսնուց (նախկին ամուսնուց) կամ ծնողներից»։

Ընդ որում, օրենսգիրքը նախատեսում է ալիմենտի վճարում ինչպես կողմերի փոխադարձ համաձայնությամբ, այնպես էլ՝ դատական բռնագանձման կարգով:

Ընտանիքի անդամների ալիմենտային պարտավորությունների մասին զրուցեցինք ՀՀ փաստաբանների պալատի Հանրային պաշտպանի գրասենյակի ղեկավար Մելանյա Առուստամյանի հետ, որը գործի բերումով ամենից շատն է առնչվում անվճարունակ և փաստաբանի կարիք ունեցող քաղաքացիների հետ: 

- Տիկի՛ն Առուստամյան, ինչո՞ւ մեր քաղաքացիները տեղյակ չեն, կամ քչերը գիտեն այս օրենքների մասին, թեև դրանք ընդունվել են դեռևս 2004 թվականից:

- Բնական է, որ այս դրույթները շատ չեն գործածվում Հայաստանում: Հատկապես ծնողներին հոգ տանելու առումով մեր ազգաբնակչությունը չնչին բացառություններով կատարում է զավակի իր պարտականությունը: Այլ է քույր-եղբայր ալիմենտային հարաբերությունների պարագան: Այստեղ, իրոք, չիմացության հետ գործ ունենք: Մարդիկ հիմնականում տեղեկացված չեն իրենց իրավունքներից, մյուս կողմն էլ զարմանում է, որ այդպիսի պարտավորություն ունի, և դա սահմանված է օրենքով: Սովորաբար մեր հասարակության մեջ ալիմենտի պահանջը ասոցացվում է միայն ամուսինների միջև երեխաների ապրուստի միջոցը հոգալու խնդրի հետ, սակայն օրենքը, բացի այդ իրավահարաբերությունից, ալիմենտի վճարման պարտականություն է նախատեսում նաև անաշխատունակ, անապահով ամուսնու և օգնության կարիք ունեցող ծնողների, ընտանիքի մյուս անդամների ապրուստի միջոցը հոգալու համար:

- Փաստորեն, մեծահասակ ծնողին չպահելու, նրա կենսական խնդիրների մասին հոգ չտանելու դեպքում դա՞տ է հասնում զավակին:

- Այո՛: Մեկ բացառությամբ. եթե դատարանով ապացուցվի, որ ծնողները ժամանակին խուսափել են իրենց ծնողական պարտականությունները կատարելուց, զավակներն ազատվում են ծնողական իրավունքներից զրկված ծնողներին ալիմենտ վճարելու պարտականությունից։

- Շա՞տ են նման հարցերով Ձեր ղեկավարած կառույցին դիմողները:

- Օրինակ՝ 2020թ. առաջին կիսամյակում երեխայի համար ալիմենտ վճարելու, տեսակցության կարգ սահմանելու կամ բնակության վայր որոշելու հարցով ՀՀ փաստաբանների պալատի Հանրային պաշտպանի գրասենյակ դիմել է 102 քաղաքացի, իսկ ընտանիքի անդամի, ամուսինների կամ նախկին ամուսինների համար ալիմենտ վճարելու հարցով՝ ընդամենը 5-ը: Թեև օրենքը բավարար երաշխիքներ է սահմանել անաշխատունակ, հիվանդ ծնողների համար, սակայն մեզ ամեն օր այցելում են տարեց և վատառողջ քաղաքացիներ, որոնք անվճար իրավաբանական օգնություն են ստանում բազմաբնույթ իրավական հարցերով, և, ի թիվս իրենց իրավական խնդիրների, ունեն նաև ապրուստի միջոցը հոգալու անհրաժեշտություն: Ունեն նաև չափահաս զավակներ, որոնց դեմ կարող են ալիմենտի բռնագանձման հայց ներկայացնել, բայց հատկանշական է, որ նրանք շատ անգամ խուսափում են նման հայցով դատարան դիմել: Երևի ազգային նկարագրի հարց է. ծնողները խուսափում են իրենց երեխաներին դատի տալ. խնայում են զավակներին:

Նանե Մակուչյան