Հայաստանի երկաթուղիների անցյալն ու ներկան

20/07/2020 schedule13:12

Դեռևս 1857 թվականին Կովկասի նահանգապետ Ալեքսանդր Բարյատինսկին Ալեքսանդր Երկրորդ կայսրին զեկույց էր ներկայացրել, որում հիմնավորում էր Անդրկովկասում երկաթուղի կառուցելու անհրաժեշտությունը: Նա նշեց, որ այս դեպքում Անդրկովկասը կդառնա Եվրոպայի և Ասիայի միջև շահավետ և կարևոր առևտրային հանգույց: Անդրկովկասում երկաթուղիների կառուցման դրդապատճառներն ի սկզբանե առևտրատնտեսական բնույթ էին կրում, սակայն ավելի ուշ ավելացան նաև ռազմականև ռազմավարական բնույթի նախագծեր:

Այս նկատառումներից ելնելով՝ կայսրը 1861 թվականին հաստատեց Անդրկովկասում երկաթուղիների կառուցման ծրագիրը: 1883-ին արդեն կառուցվել էին Փոթի-Թիֆլիս և Թիֆլիս-Բաքու երկաթուղիները: Թիֆլիս-Կարս երկաթուղու կառուցման հարցը բարձրացվեց 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ավարտից հետո: Հիմնական նպատակը՝ ռազմական և ռազմավարական նշանակությունն է: Շինարարությունը սկսվեց 1895 թվականին։ Թիֆլիս-Կարս երկաթուղու վրա ընդհանուր առմամբ կառուցվել են 535 արհեստական կառույցներ, իսկ բոլոր թունելներն ունեցել են երկու ուղի:

 Հատկապես նշանակալից օբյեկտ դարձավ Ջաջուռի թունելը, որի երկարությունը կազմում էր 799 սաժեն (1,68 կմ): Դրա կառուցման ժամանակ առաջին անգամ օգտագործվել են հատուկ փորող մեքենաներ և էլեկտրական հովհարիչներ: Թունելի միջով գնացքների անցումն ապահովելու համար թունելի հարակից երկու կայարաններում ստեղծվել է զանգերի ազդանշանային համակարգ, որը և հայտարարում էր թունելից գնացքի ելքի մասին:

 1899 թվականի հունվարի վերջին երկաթուղին հասավ այժմյան Վանաձոր: Առաջին գնացքը Ալեքսանդրապոլ (Գյումրի) ժամանել է 1899 թվականի հունվարի 7-ին՝ Թիֆլիս-Կարս երկաթուղու շինարարության ավարտից հետո: Կարս կայարան առաջին գնացքը ժամանեց հունիսի 21-ին: 1902 թվականի դեկտեմբերի 2-ին առաջին գնացքը ժամանեց Էրիվան (Երևան):

 Այսպես էր սկսվում Հայաստանում երկաթուղիների ձևավորման և զարգացման պատմությունը: Այդ ժամանակվանից ի վեր երկաթուղիները Հայաստանում կայուն զարգանում էին․ 1980-ականներին վագոնների փոխադրումներ էին իրականացվում Այրում-Սադախլո-Վեսելոյե, Երասխ-Նորաշեն՝ Ադրբեջանի տարածքով, Գյումրի-Ախուրյան-Կարս` Թուրքիա, ուղղություններով: Լենինական կայարանում օրական ընդունվում էր մինչև 30 գնացք: Արագընթաց և ուղևորատար գնացքներն աշխատում էին Երևան-Մոսկվա, Երևան-Ռոստով, Երևան-Սոչի, Մոսկվա-Դողուկապի (Թուրքիա) ուղղություններով: Էլեկտրաքարշերի և ջերմաքարշերի նորոգումն իրականացվում էր Գյումրիի լոկոմոտիվային դեպոյում, իսկ բեռնատար վագոնները վերանարգվում էին Գյումրիի վագոնանորոգման դեպոյում:

 Եթե արդյունքում Հայաստանը դարձավ տարածաշրջանի երկաթուղային խաչմերուկ, ապա Գյումրին ի սկզբանե զբաղեցրեց Հայաստանի կենտրոնական երկաթուղային հանգույցի դիրքը: Լոկոմոտիվային և վագոնային դեպոները, ուղեմաս, խոշոր հանգույցային կայարան, բազմաֆունկցիոնալ կայարանային շենք, երկաթուղային քոլեջ՝ ամբողջ այդ ենթակառուցվածքը նպաստեց Գյումրիում առանձնահատուկ միջավայրի ձևավորմանը, որում կոփվում էին պրոֆեսիոնալ երկաթուղային կադրերը: Ավելին՝ ժամանակակից Գյումրին կառուցվել է հենց երկաթուղային հանգույցի հիման վրա:

 Ավելի քան մեկ դար ժամանակահատվածի ընթացքում, Հայաստանի երեք երկաթուղայիններ դարձան Սոցիալիստական աշխատանքի Հերոսներ, և բոլորն էլ աշխատում էին Գյումրիում (շոգեքարծի մեքենավար Անդրանիկ Խաչատրյան՝ 1943-ին, էլեկտրամեխանիկ Սերյոժա Միքայելյան՝ 1959-ին, էլեկտրքարշի մեքենավար-հրահանգիչ Սարգիս Գևորգյան՝ 1966-ին): Եվ այսօր Գյումրիում աշխատում են ոսկե ձեռքեր ունեցող վարպետներ, տոհմիկ մեքենավարներ, տաղանդավոր փականագործներ, էլեկտրիկներ, երկաթուղայիններ, որոնք պատասխանատու և տաղանդավոր կերպով կատարում են իրենց մասնագիտական պարտականությունները:

 1988-ի Սպիտակի երկրաշարժից հետո երկաթուղին գերծանրաբեռնված էր աշխատում: Միայն Լենինականի կայարանում աշխատում էին չորս մանևրային լոկոմոտիվներ, քանի որ ապրանքաշրջանառությունն աճեց մի քանի անգամ: Ամբողջ Խորհրդային Միությունը նյութական և ֆինանսական օգնություն էր ցուցաբերում երկրաշարժից տուժած շրջաններին:

 Խորհրդային Միության փլուզուման հետ դադարեցվեց նաև Երասխ-Նորաշեն հատվածով,  Վրաստանից` Վեսյոլոյեով, Թուրքիայից` Ախուրյան-Կարս հատվածով գնացքների տեղաշարժը, իսկ Հայկական երկաթուղին հայտնվեց տրանսպորտային շրջափակման մեջ՝ ունենալով միայն մեկ գործող հանգույց՝ Այրում-Սադախլո։ Բեռնափոխադրումների ծավալը կտրուկ նվազեց, միջոցները չէին բավարարում շարժակազմի արդիականացման և նորացման համար: Այս պայմաններում Հայաստանի կառավարությունը որոշում կայացրեց Հայկական երկաթուղին հանձնել կոնցեսիոն կառավարմանը: Ներկայումս Հայաստանի երկաթուղային ենթակառուցվածքների կոնցեսիոն կառավարումն իրականացնում է «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ն՝ «Ռուսական երկաթուղիներ» ԲԲԸ դուստր ձեռնարկությունը:

 Կոնցեսիոն պայմանագրի համաձայն, 2008-2038 թվականներին շարժակազմի վերականգնման և ենթակառուցվածքների արդիականացմանն ուղղել 174,5 միլիարդ դրամ։ Աշխատանքի տարիներին ՀԿԵ-ն իրականացրել է ենթակառուցվածի և շարժակազմի արդիականացման աշխատանքներ, կառուցել և շահագործման հանձնել երեք հիմնական երկաթուղային կամուրջ, վերանորոգվել են գծերի և կոնտակտային ցանցի կիլոմետրեր, էլեկտրական ենթակայաններ, սլաքային փոխադրիչներ, գծանցներ, կամուրջներ և ինժեներական այլ կառույցներ: Բացի այդ, ավարտվել է մեքենայացված գծային կայանի և Սանահինի մեքենայացված գծի ուղեմասի արդիականացումը, վերակառուցվել են Երևանի, Վանաձորի և Գյումրիի հիմնական կայարանների շենքերը:

 Բացի Երևանի դեպոյից, Գյումրիում իրականացվել է վագոնանորոգման և լոկոմոտիվային դեպոների լայնածավալ վերակառուցում: Նոր սարքավորումները, որոնցով հագեցված են դեպոները, թույլ է տալիս ժամանակակից տեխնոլոգիաներ կիրառել շարժակազմի սպասարկման և վերանորոգման համար: 2014 թվականի դեկտեմբերին Գյումրու լոկոմոտիվային դեպոյում տեղի ունեցավ վերջին 25 տարվա ընթացքում Հայաստանում առաջին անգամ ТР-3 տիպի վերանորոգում անցած էլեկտրաքարշի շահագործման հանձնելու հանդիսավոր արարողությունը:

 Ինչ վերաբերում է շարժակազմին, ապա ձեռք են բերվել երկու նոր ԷՊ2Դ էլեկտրագնացքներ, որոնք բարելավել են երկաթուղու աշխատանքի որակը և ուղևորների սպասարկման մակարդակը Երևան-Գյումրի-Երևան երթուղով երթևեկող ուղևորների համար: Իսկ բեռնատար վագոնների արդիականացման գործընթացն իրականացվում է պարբերական:

 Ներկայումս Գյումրու երկաթուղային հանգույցի տարածքում ապրում են 9 պատերազմի և աշխատանքի վետերաններ, որոնք ՀԿԵ-ի ղեկավարության ուշադրության կենտրոնում են գտնվում: Ընկերության աջակցությամբ բարելավվում են նրանց կենսապայմանները, և այս աշխատանքները հետևողական բնույն են կրում:

 Առաջին կիրակի օրը՝ այս տարի օգոստոսի 2-ին, մենք նշում ենք մեր մասնագիտական տոնը` Երկաթուղայինի օրը: Բարգավաճում և աշխատանքային հաջողություններ ենք մաղթում մեր երկաթսւղայիններին, ովքեր միշտ պատվով կատարում են իրենց մասնագիտական պարտականությունները` ի շահ մեր երկրի և հասարակության:

 «Գյումրի» գծային-կայարանային միավորման պետ Վահան Գասպարյան

«Գյումրի» ԳԿՄ վետերանների խորհրդի նախագահ Նորիկ Ղազարյան

 *Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում:

Տպել
3187 դիտում

Ինչ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել Փաշինյանի՝ Տավուշ այցի ժամանակ. մանրամասներ (լուսանկարներ)

Ես չեմ վիրավորում, ասում՝ «գյադեն հերդ ա», քոքից բռնվեք, կհանդիպենք․ Հովհաննես Դավթյանը՝ Արզաքանցյանին

Մենք պետք է թույլ չտանք պատերազմի սկսում․ ինչ է ասել վարչապետը տավուշցիների հետ հանդիպմանը

Պուտինն իրեն լեգիտիմություն տվեց՝ այլանդակությունները շարունակելու համար, ՌԴ-ին բարի ճանապարհ դեպի գերեզման. Սուքիասյան

Երևանն այս տարի կունենա 20 հա տարածք զբաղեցնող տնկարան, կտնկվի 2000 ծառ

ԱՄՆ-ն մտադիր չէ շնորհավորել Ռուսաստանի նախագահին ընտրություններում հաղթելու համար․ Պատել

Ամեն խաղի պետք է պատրաստվենք, ինչպես վերջինի․ Հարոյանը՝ Կոսովոյի հավաքականի հետ խաղի մասին

Հայաստանի և Մալթայի ԱԳՆ պաշտոնյաների խորհրդակցությունների ընթացքում անդրադարձ է եղել ՀՀ-ԵՄ գործընկերության խորացմանը

ՌԴ ԿԸՀ-ն ավարտել է ձայների հաշվարկը․ ընտրողների 87,28% քվեները Վլադիմիր Պուտինինն է

Նռնակ, պայթուցիչ ու փամփուշտներ․ Կապանի բնակիչը փրկարարական ջոկատում հանձնել է ԼՂ-ից բերված զինամթերքը

Վրաստանի ԱԺ կրթության հանձնաժողովի նախագահը գալիս է Հայաստան․ մանրամասներ

Մկրտչյանը ԱՄՆ ՄԶԳ փոխկառավարչի հետ քննարկել է ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածներին աջակցության հարցում համագործակցությունը

Ինչ իրավիճակ է ՀՀ ճանապարհներին ժամը 20։00-ի դրությամբ

Վրաստանը պետք է ավելին անի Ռուսաստանին զսպելու համար․ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար

Երկու երիտասարդ վիճել են տաքսու վարորդի հետ, ապա դանակահարել ուղևորին

Պուտինը հանդիպել է ՌԴ նախագահի թեկնածուների հետ, առաջարկել շարունակել ակտիվ համատեղ աշխատանքը

Հայաստանը հստակ դիրքորոշում ունի հասնել խաղաղության․ նախագահը հանդիպել է ֆրանսիացի մտավորականների հետ

Բորիս Բախշինյանը նշանակվել է Արարատի և Վայոց ձորի մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր

Իսակովի պողոտայում՝ ռուսական եկեղեցու դիմաց, «ԿամԱԶ»-ը վրաերթի է ենթարկել հետիոտնին

ՀՀ ԱԳՆ պատվիրակությունը Բրյուսելում մասնակցել է Եվրոպական միության Արևելյան գործընկերության Ավագ պաշտոնյաների հանդիպմանը

Բայրամովը Լուիս Բոնոյի հետ հանդիպմանը վերահաստատել է Ադրբեջանի հանձնառությունը խաղաղության գործընթացին

Արտուր Հարությունյանը նշանակվել է Շիրակի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր

Հակոբ Բալայանն ու Երևան քաղաքի ավագանու անդամ Միքայել Խաչատրյանը շրջայց են իրականացրել Էրեբունի վարչական շրջանում

Գորիսում 3 անձի նկատմամբ մահափորձի վարույթով հետախուզվող տղամարդը հայտնաբերվել է. մանրամասներ

ԱԺ-ում տեղի է ունեցել «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության նիստը․ քննարկվել են տեղահանվածներին տրամադրվող ծրագրերը

Հռոմի Պապը չի շնորհավորել Պուտինին նորից վերընտրվելու համար․ Սուրբ Աթոռից հերքում են տեղեկությունները

Շիրակի մարզպետարանի կալանավորված պաշտոնյաների լիազորությունները կասեցվել են

Ինչ իրավիճակ է Ստեփանծմինդա-Լարս ավտոճանապարհին

Դուք շարունակում եք շարժվել Բուխարեստի գագաթնաժողովի որոշմամբ, Վրաստանը կդառնա ՆԱՏՕ-ի անդամ․ Ստոլտենբերգ

Քանաքեռավանի գազալցակայանում «Պեժո»-ի լիցքավորման պահին տեղի ունեցած պայթյունի հատկանիշներով նախաձեռնվել է քրվարույթ

Նիկոլ Փաշինյանը մանրամասնել է, թե ինչ խոսակցություն է ունեցել տավուշցիների հետ

Հասանովը Ստոլտենբերգին զեկուցել է հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող իրավիճակի մասին

Չեխիայի Հանրապետության խորհրդարանի Պատգամավորների պալատի նախագահը եվրոպական դրոշ է փոխանցել Սիմոնյանին

Աբովյանում ուղևորափոխադրման հարցի շուրջ տեղի ունեցած խուլիգանության գործով երեք անձի մեղադրանք է ներկայացվել

Երևանյան 28 փողոցներում վերգետնյա մալուխները կանցկացվեն ստորգետնյա կապուղիներով

Անդրանիկ Քոչարյանը ՆԱՏՕ ԽՎ նստաշրջանից առաջ հանդիպում է ունեցել ՀՀ ԱԳ փոխնախարարի հետ

Բաքվում Պուտինի օգտին քվեարկել է ռուսաստանցիների 77%-ը, ռեկորդային քվեարկությունը գրանցվել է Չեչնիայում՝ 98,99 տոկոս

Կալանավորվել է Շիրակի մարզպետարանի Քաղաքաշինության վարչության պետը և ևս մեկ հոգի

36-ամյա երիտասարդը հարվածներ է հասցրել ընկերուհուն, 26-ամյա աղջիկն էլ դանակահարել է նրան

Աշխարհի Գավաթում Հայաստանը կներկայացնի 5 ծանրորդ