Երևան
21 °C
searchclose
today
menuclose
Երևան
21 °C
Հոկտեմբերն ամբողջ աշխարհում նշվում է որպես Կրծքագեղձի դեմ պայքարի ամիս: Այս հիվանդությունն ամենատարածվածը կանանց շրջանում է․ կրծքագեղձի քաղցկեղը կազմում է կանանց մոտ հայտնաբերվող քաղցկեղի 16 տոկոսը։
Հայաստանում, ցավոք, կրծքագեղձի քաղցկեղը բավականին մեծ տարածում ունի, և նկատվում է հիվանդացության դեպքերի աճ: Հաստատված դեպքերի կեսից ավելին՝ շուրջ 50%-ը, բաժին է հասնում հենց կրծքագեղձին։ Եթե 2000-ական թվականներին կրծքագեղձի քաղցկեղի տարեկան արձանագրվող թիվը մոտ 600 էր, այժմ այն կրկնապատկվել է. 2022-ին գրանցվել է 1300 նոր դեպք։
Հայաստանում հիվանդությունն առավել հաճախ հանդիպում է 45-55 տարեկան կանանց շրջանում, նաև՝ 65-ից բարձր տարիքում։ Հիվանդության տարածման պատճառ կարող են դառնալ տարիքը, ճարպակալումը, ուշ հղիությունը, ալկոհոլը, կրծքով չկերակրելը, հորմոնալ թերապիան, որոշ գեների մուտացիաները։
Սակայն, ըստ Ուռուցքաբանության կենտրոնի փոխտնօրեն, ուռուցքաբան Արթուր Ավետիսյանի, հիվանդության դեպքերի աճի տենդենցը գրանցվում է ամբողջ աշխարհում։ Պատճառները բազմազան են, երբեմն նույնիսկ բացակայում է ռիսկի գործոնը քաղցկեղ հայտնաբերված կնոջ մոտ:
«Քաղցկեղ հայտնաբերած կանանց շրջանում 70 տոկոսի մոտ որևէ ռիսկի գործոն չկա, այսինքն՝ միշտ չէ, որ կարելի է բացատրություն տալ՝ ինչո՞ւ է այդ կնոջ մոտ քաղցկեղ հայտնաբերվել։ Իհարկե, վաղ հայտնաբերման դեպքում շատ զգալի տարբերություն է տալիս բուժման արդյունքների մեջ»,- «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասում է Ավետիսյանը։
Միայն 2019-ին Հայաստանում կրծքագեղձի քաղցկեղից մահացել է մոտ 500 կին։ Զարգացող երկրներում ապրելիությունը համեմատաբար ավելի ցածր է, քան զարգացած երկրների դեպքում է, ինչը պայմանավորված է հիվանդության ուշ ախտորոշմամբ։ Մահվան դեպքերը կարելի է կանխել վաղ ախտորոշման դեպքում. այդ ժամանակ կնոջ 5 տարվա ապրելիությունը կազմում է 95 տոկոս։
«Եթե հայտնաբերվել է վաղ փուլում, ամբողջովին բուժվելու հավանականությունը 100 տոկոս է, վաղ փուլերի դեպքերի հայտնաբերումը նախկինում կազմում էր 50-60 տոկոս։ Հետազոտությունները և սարքավորումներն իրենց դերը ևս ունեն հիվանդության կանխարգելման հարցում։ Նախորդ տարիների հետ համեմատած՝ դիմելիությունը բարձր է, բայց հեռու ենք անհրաժեշտ շեմից։ Բավականին աշխատելու տեղ ունենք իրազեկման առումով։ Այդ նպատակով, օրինակ, որոշ ծրագրեր ավելանում են»,- նշում է նա։
Հայաստանում քաղցկեղի հայտնաբերման տոկոսը բարձր է Տավուշի, Լոռու, Սյունիքի մարզերում, ինչպես նաև Երևանում։ Սա, ըստ մասնագետի, պայմանավորված է նրանով, որ այդ մարզերում գործում են սքրինինգային պիլոտային ծրագրեր։ Ծրագիրը ներդրվել է դեռ 2021 թվականի հունվարից, առաջիկայում նախատեսվում է ներառել նաև Շիրակի մարզը։ Այն հնարավորություն է տալիս կանանց դիմել բուժօգնության և վաղ փուլում հայտնաբերել առկա գոյացությունը։ Ծրագիրը բոլորովին անվճար է։
Սքրինինգը կոնկրետ կրծքագեղձի քաղցկեղի դեպքում որևէ գանգատ չունեցող, առողջ կանանց մոտ համատարած մամոգրաֆիկ հետազոտությունն է, որի արդյունքում հնարավոր է հայտնաբերել ուռուցքային գոյացություններ կամ նախաքաղցկեղային վիճակներ ամենավաղ փուլերում, որոնց մասին կինն ինքնուրույն կարող էր իմանալ մի քանի տարի անց՝ արդեն բարդացած վիճակում, ինչը, բնականաբար, կփոխեր բուժման ամբողջ ընթացքն ու արդյունքը։
«Ծրագիրը դեռևս նշված մարզերում է ընդգրկված, հույս կա՝ ավելացնել ևս մեկ մարզ։ Իրականացնում է Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնը։ Շարժական թվային մամոգրաֆիա է, որը շրջում է մարզերով և իրականացնում մամոգրաֆիկ հետազոտություններ։ Կանանց տեղամասային բժիշկը հրավիրում է և բացատրում, որ կա նման հնարավորություն և ինչպես է այն անցկացվում։ Այդ ամենի հետ կապված մոտ 300 տեղամասային բժիշկ անցել է վերապատրաստում։ Կնոջը հերթագրում են, ու նա մոտենում է շարժական կայանին»,- մանրամասնում է Ավետիսյանը։
Այնուհետև կնոջ հետազոտման արդյունքներն առցանց տարբերակով հայտնվում են Ուռուցքաբանության կենտրոնի արխիվում, որտեղ ուսումնասիրում են կենտրոնի համապատասխան բժիշկները, որից հետո՝ նորից մուտքագրում նույն համակարգում։ Տեղամասային բժիշկն արդեն տեղեկացնում է կնոջը՝ կա՛մ ամեն ինչ լավ է, կա՛մ որևէ խնդրի դեպքում կինը հրավիրվում է կենտրոն՝ անվճար խորացված ուսումնասիրությունների։
Մինչ օրս սքրինինգային ծրագրերով հետազոտվել է 15,000 կին, որից 1000-ը հրավիրվել է լրացուցիչ հետազոտությունների, սակայն նրանցից միայն 700-ն է ներկայացել։ 700 հետազոտվածներից 162-ի մոտ հյուսվածքաբանորեն հաստատվել է կրծքագեղձի քաղցկեղը, և նրանք այժմ ստանում են մասնագիտական բուժում։ Այդ կանանց մեծ մասի՝ 80%-ից ավելիի մոտ կրծքագեղձի քաղցկեղը հայտնաբերվել է վաղ փուլում․ «Ցավոք սրտի, երբեմն անգամ հայտնաբերում ենք վաղ փուլում, բայց կինը հրաժարվում է հետագա բուժումից. սա ամենադժվար կետն է մեր ամբողջ պատմության մեջ։ Մենք զրուցում ենք նրանց հետ, փորձում ենք ամեն կերպ հրավիրել լրացուցիչ հետազոտությունների կամ բուժման»։
Սքրինինգային ծրագրին մասնակցությունը մարզերում դեռևս ցածր է, ասում է Ավետիսյանը, 50-69 ռիսկային տարիքային գոտում գտնվող կանանց ընդամենը 38 տոկոսն է անցել մամոգրաֆիական հետազոտություն։ Քաղցկեղի վաղ հայտնաբերումը թույլ կտա ավելի մեղմ, ավելի արդյունավետ բուժում նշանակել, երբեմն նաև՝ խուսափելով քիմիաթերապիայից կամ կրծքագեղձի հեռացումից։
«Կանանց մեծամասնությունը մի պատասխան է տալիս՝ վախենում եմ, որ ինչ-որ բան գտնեն։ Ես հակադարձում եմ՝ ասելով՝ բա որ ունեք ու չիմանա՞ք այդ մասին։ Շատ են լինում նաև բարձիթողի վիճակներ, երբ կանայք բացահայտ գոյացություն ունենալու պարագայում էլ ինչ-ինչ պատճառներով չեն դիմում բժշկի։ Այսօր պայքարի ամենահայտնի, ամենաարդյունավետ միջոցը վաղ հայտնաբերումն է. կրծքագեղձի քաղցկեղն այն քիչ քաղցկեղներից է, որը վաղ հայտնաբերման դեպքում շատ զգալի տարբերություն է տալիս բուժման արդյունքների մեջ»,- շեշտում է մասնագետը։
Կրծքագեղձի քաղցկեղի ախտորոշման մեթոդներից է հենց ռենտգեն թվային մամոգրաֆիան։ Այն պետք է կատարեն 40 տարեկանը լրացած կանայք։ 40-44 տարեկանում ցանկալի է կատարել մամոգրաֆիկ հետազոտություն տարին մեկ կամ երկու անգամ, 45-54 տարեկանում կանայք պարտադիր տարին մեկ անգամ պետք է հետազոտվեն մամոգրաֆիկ մեթոդով, քանի որ այդ տարիքում է ամենահաճախը հանդիպում կրծքագեղձի քաղցկեղը։
Շատերը խուսափում են նաև բիոպսիայից (կենսազննում, իրականացվում է ուռուցքի բարորակ կամ չարորակ լինելը պարզելու նպատակով)՝ նշելով, թե այն կարող է ագրեսիվացնել ուռուցքը, սակայն, Ավետիսյանի խոսքով, դա որևէ բացասական կողմ չունի. «Հակառակը, որոշ դեպքերում բիոպսիա չանելու պարագայում հնարավոր է՝ սխալ բուժում նշանակվի»:
Հիմա կտեսնենք, թե ովքեր են դեմ սահմանազատմանը, այսպիսով՝ ովքեր են փորձում պատերազմի մեջ ներքաշել Հայաստանը․ Հակոբյան
Գետափնյա գյուղի մոտակա կամրջով երթևեկությունը դեռևս փակ է
Շատ կարևոր է արձանագրել, որ առաջին անգամ Հայաստանի Հանրապետությունն ու Ադրբեջանը հարց են լուծել սեղանի շուրջ․ վարչապետ
Երևանում քամին տանիքի թիթեղներ է պոկել, ծառ տապալել
Արտակարգ դեպք Երևանում․ հիմնական դպրոցներից մեկում 14-ամյա երեխան ատրճանակով կրակել է 15 տարեկան աշակերտների վրա
ՀՀ-ի համար սա խաղաղ և լեգիտիմ ճանապարհով տարածքային ամբողջականության վերականգնման գործընթացի սկիզբ է․ Խաչատրյան
2017-ին «Սևան ազգային պարկ»-ում առանձնապես խոշոր չափով հափշտակությունների, փողերի լվացման բազմադրվագ դեպքը բացահայտվել է
Վիճաբանության ժամանակ 38-ամյա տղան դանակի մի քանի հարված է հասցրել հորը․ վերջինս հիվանդանոցում մահացել է
Արարատի մարզում ապօրինի ընդերքօգտագործման հետևանքով պատճառված 13 մլն 736 հազար դրամի վնասն ամբողջությամբ վերականգնվել է
Դոլարն ու եվրոն կրկին էժանացել են․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան ապրիլի 20-ին
ՄԱԿ գլխավոր քարտուղարն ուշադիր հետևում է Հայաստանի ու Ադրբեջանի ձեռք բերած սահմանազատման համաձայնությանը և ողջունում
Նյու Յորքի դատարանի դիմաց երիտասարդն ինքնահրկիզվել է (տեսանյութ)
Հայաստանի գյուղերից, տարածքներից զիջելու մասին ցանկացած խոսակցություն լկտի սուտ է․ Հակոբ Արշակյան
Ողջունում ենք Հայաստանի և Ադրբեջանի՝ Ալմա Աթայի հռչակագիրը սահմանազատման հիմք ընդունելու հայտարարությունը․ Բլինքեն
Այդ 4 գյուղը կեղծ օրակարգ է, կեղծ նարատիվ, որը, ցավոք, նաև ՀՀ սահմաններից դուրս է օգտագործվում․ Արայիկ Հարությունյան
Ոսկեպարի ճանապարհի դելիմիտացիայի հարցն առայժմ օրակարգում չէ․ վարչապետն ականջալուր է եղել ոսկեպարցիների մտահոգությանը
Հայաստան-Ադրբեջան սահմանին ԶՈՒ-ն երբ իր տեղը կզիջի սահմանապահներին․ Հարությունյանն ասաց՝ ինչ քննարկումներ են լինելու
ՀՀ իշխանությունները մեզ տեղյակ են պահել, որ համաձայնությունը ձեռք է բերվել միջազգային սահմանի հիման վրա․ Իրանի դեսպան
Ինչու հայ-ադրբեջանական սահմանազատման գործընթացը մեկնարկեց Տավուշից․ Արայիկ Հարությունյանը մանրամասնել է
Գոյություն չունի «Տավուշից տարածքներ հանձնելու» թեմա, համատեղ հայտարարության մեջ նշվում են գյուղերի անունները․ Գրիգորյան
Ռուսաստանը, ՀԱՊԿ-ը չեն ճանաչում Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը. Լավրովի «ինքնախոստովանությունը»
Այս բարդ գործընթացում պետք է լինենք առավել քան զգոն, տուրք չտանք մանիպուլյացիաներին ու կեղծ տեղեկատվությանը․ Մինասյան
Հուսադրող լուրեր կան Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանազատման գործընթացի մեկնարկի վերաբերյալ․ Կլաար
Ովքեր դեմ են փոխհամաձայնեցված սահմանազատմանը, փորձում են պատերազմի մեջ ներքաշել Հայաստանը, վերածել ծայրագավառի․ Չախոյան
Վարչապետը Զառի միջնակարգ դպրոցի աշակերտների հրավերով ներկա է գտնվել «Պապ թագավոր» ներկայացմանը
Եթե Ստեփանակերտում ոչ թե «քֆուրով» որոշում ընդունող, այլ ադեկվատ իշխանություն լիներ, կսահմաներ ԼՂ շփման գիծը․ Աթանեսյան
Մենք ԵՄ-ի հետ սկսում ենք սերտ համագործակցության նոր ճանապարհ․ Արարատ Միրզոյան
Խաղաղության գործընթացը հիմնականում բաղկացած է որոշումներից, որոնք դուրս են «հակամարտելու» տրամաբանությունից․ Թորոսյան
Շուտով հայտնի ուժերը «մետոձիչկաները» կստանան, ու 10 կոպեկանոց լացի նոր եթերաշրջանը կհամարենք բացված․ Ալեքսանյան
Հայաստանը կստանա հնարավորություն սահմանազատման գործընթացը կազմակերպել քաղաքակիրթ և լեգիտիմ ընթացքով․ Ղազարյան
Աշխարհի գավաթ․ մարմնամարզիկ Վահագն Դավթյանը Փարիզի Օլիմպիական խաղերի ուղեգիր է նվաճել
Կողմերը կառաջնորդվեն Ալմա Աթայի 1991թ. հռչակագրով, մի բան, որից Ադրբեջանը արդեն տևական ժամանակ խուսափում էր․ Եղոյան
Հուսանք՝ այցից հետո կհայտնվի մեր հարաբերությունների զարգացման «ճանապարհային քարտեզ»․ Միրզոյանի հարցազրույցը Arab News-ին
Վկան գլխի ճակատային մասով 3 անգամ հարվածել է աշխատասեղանին․ ինչ է կատարվել Շենգավիթի քննչական բաժնում
Սահմանազատման հանձնաժողովների հրապարակած փաստաթղթում երկու բավականին դրական և հուսադրող միտում տեսա․ Արամ Սարգսյան
Առաջին անգամ կա հնարավորություն ունենալ սահմանազատված պետական սահման, որտեղ կտեղակայվեն սահմանապահներ. Հովհաննիսյան
Ողջունում ենք Հարավային Կովկասի վերաբերյալ «Մեծ յոթնյակի» երկրների ԱԳ ղեկավարների հայտարարությունը․ Արարատ Միրզոյան
Սեփական տան լոգարանում հայտնաբերվել է ՊՆ N զորամասի ջոկատի հրամանատարի 31-ամյա տեղակալի դին
Եթե հայ-ադրբեջանական հանձնաժողովի ձեռք բերած պայմանավորվածությունը կյանքի կոչվի, կլինի լուրջ հաջողություն. Իոաննիսյան
Հանձնաժողովների պայմանավորվածության մեջ չափազանց կարևոր է Ալմա-Աթայի սկզբունքի շուրջ համաձայնությունը. Խանդանյան
