Սա հոգեվիճակ է՝ սկսած ձայներից, որ այդ օրը թնդացին, հուշարձանում միայն զոհերը չեն, բոլորս ենք. Մարտի 1-ից՝ 15 տարի անց

15 տարի առաջ այս օրը՝ լուսադեմին, Երևանի կենտրոնական փողոցներում հնչեցին զենքի և պայթուցիկ սարքերի կրակոցներ, մայրաքաղաք հանվեցին տանկեր և զրահապատ մեքենաներ. հատուկ ծառայությունները նախագահական ընտրությունների արդյունքները չընդունող ցուցարարներին ցրելու համար արյունալի գործողություններ էին իրականացում, որի հետևանքով զոհվեց 10 մարդ. 8՝ քաղաքացիական, 2՝ ոստիկան:

Մարտի 1-ի զոհերի հիշատակին նվիրված այսօր Երևանում՝ Զաքյան, Բեյրութի և Գրիգոր Լուսավորիչ փողոցներով շրջապատված Մանկական այգում, կանգնեցվեց մոտ 3 տոննա քաշ կշռող բրոնզե հուշարձան, որի հեղինակը ճարտարապետ Ալբերտ Վարդանյանն է:

Հուշարձանի բացման արարողությանը ներկա էր երկրի բարձրագույն ղեկավարությունը՝ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը, Հանրապետության նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը, Երևանի քաղաքապետ Հրաչյա Սարգսյանը և այլք:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ղեկավարն իր ելույթում ոչ միայն ցավակցություն հայտնեց զոհերի հարազատներին, այլև շեշտեց այն կարևոր և ցավալի իրողությունը, որ 2008 թվականի մարտի 1-ից հետո՝ մինչև 2018 թվականը, Հայաստանում վերջ էին դրվել ժողովրդավարության, հասարակության ազատ արտահայտման և ընտրության իրավունքներին:

«Մարտի 1-ը բացահայտված է, բայց մեղավորները դեռևս պատժված չեն: Ամենատարբեր պատճառներով, այդ թվում՝ ձեզ հայտնի իրավական մի շարք որոշումներով: Ընդհանրապես լինում են այդպիսի դեպքեր, և ամենամեծ խնդիրը հետևյալն է, որ նաև քրեական գործի վարույթներով հիմնավորվել, ապացուցվել է՝ 2008 թվականի մարտի 1-ից հետո նախաքննությունը ոչ միայն ամբողջ ջանքերը չի գործադրել, որպեսզի տեղի ունեցած հանցագործությունը բացահայտվի, այլև բոլոր հնարավոր ջանքերը գործադրվել են, որպեսզի բացահայտումը կա՛մ դժվար լինի, կա՛մ անհնար դառնա»,- լրագրողների հետ զրուցում ասաց վարչապետը:

Արձանի հեղինակն էլ իր ելույթի ժամանակ կարևորեց հուշարձանի տեղադրումը։ Ըստ նրա՝ ստեղծագործությունը արվել է ի սրտե, որը բավականին դժվար և բարդ աշխատանք էր․ «Ինձ շատ աջակցեցին, և արդյունքում ստացանք այն, ինչ այսօր կա։ Սա ձոն է իմ և բոլորի կողմից մեր իշխանություններին, ժողովրդին, որպեսզի այլևս չունենանք նման դեպքեր, և հակասությունները լինեն միայն գաղափարական»:

«Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ճարտարապետը նաև ասաց, որ սկզբնական շրջանում հուշարձանը ցանկացել են տեղադրել այլ վայրում՝ այգու ճաղավանդակներին, սակայն վերջնարդյունքում տեղն ընտրվել է այգու սկզբնամասում:

«Չնայած նրան, որ ես գիտեմ, թե ինչ եմ ուզում իմ ստեղծագործությամբ ասել, նաև այնպես եմ արել, որ դիտողը ևս դա հասկանա ու հաղորդակից լինի: Արձանում ամփոփված են այն զգացողությունները, հույզերն ու ապրումները, որոնք մենք այդ ժամանակ ու դրանից հետո ունեցել ենք: Այստեղ մի ամբողջ հոգեվիճակ է՝ սկսած այն ձայներից, որոնք այդ օրը թնդացին: Հուշարձանում ոչ միայն զոհերն են, այլև մենք՝ բոլորս. սա մեր մասին է»,- նշեց նա:

Երևանի ավագանու «Իմ քայլը» խմբակցության ադամ Լուսինե Գևորգյանն էլ մեր զրույցում ասաց՝ հուշարձանը խորհրդանշում է վերածնունդ, մթից դեպի լույսը գնացող ճանապարհ:

«Ավագանին վաղուց իր համաձայնությունը տվել էր նման նորարարական հուշարձանի կանգնեցման մասով, և այսօր արդեն իսկ ունենք դրա արդյունքը: Կարծում եմ՝ հաջողված է, ի վերջո, այն հավերժացնում է մեր զոհված եղբայրների վառ հիշատակը: Անկախ այն հանգամանքից, որ ունեցել ենք այդպիսի ծանր օրեր ու զոհեր, այնուամենայնիվ, այսօր ապացուցել ենք՝ մեր ժողովուրդն այժմ կանգնած է ժողովրդավար, ազատ և ինքնիշխան երկիր ունենալու ճանապարհին»,- նկատեց նա:

Վերջինիս խոսքով՝ արյունալի գործին վերաբերող բազմաթիվ նյութեր անհետացել են, որի հեղինակը, իհարկե, նախկին իշխանությունն է. «Նրանք անդադար խոչընդոտում են գործի վերջնական բացահայտմանը: Ակնառու է՝ ամեն բան արել են, որպեսզի կարողանան կոծկել կատարվածը: Լիահույս եմ, որ մի օր ամեն բան ամբողջովին կբացահայտվի, ու մեղավորները կկրեն իրենց պատիժը»:

Մարտի 1-ից զոհերից Գոռ Քլոյանի մայրն էլ՝ տիկին Ազատուհին, մեր զրույցում կարևորեց այն, որ 15 տարի հետո վերջապես եղավ նման բան:

«Այս մասով շատ լավատես եմ: 15 տարի, թե երազելի էր, որ գոնե մի բան տեղից շարժվի, ապա այսօր այդ շարժը տեսնում եմ: Կուզեի, որ գործը վերջնական բացահայտվի ու լուծում ստանա»,- ասաց նա:

Մարտի 1-ի զոհերից Տիգրան Խաչատրյանի մոր՝ Ալլա Հովհաննիսյանի խոսքով էլ՝ ցավալի է, բայց սպանությունների բացահայտման մասով ոչ մի արդյունք դեռևս չեն տեսնում, սակայն չեն դադարում լիահույս լինել: Ըստ նրա՝ իրենք կանգնել են այն մարդկանց կողքին, որոնք ցանկացել են երկրում որևէ դրական փոփոխություն անել՝ հասկանալով, որ միայն հեղափոխությունից հետո սպանության հեղինակները պատասխանատվության կենթարկվեն:

«Ցավում եմ, որ մինչև այժմ ոչ ոք այս մասով պատասխանատվության չի ենթարկվել: Հեղափոխությունից հետո գործի բացահայտման հույսը բավականին մեծ էր, սակայն գնալով մարում է, որովհետև չգիտենք, թե որքանով մեր ունեցած հույսերը կկարողանա արդարացնել մեր նորանշանակ դատախազը: Ցանկանում ենք, որ պատասխանատվության ենթարկվեն նրանք, որոնք եղել են այս սպանությունների նախաձեռնողները, պարագլուխները, հրաման տվողները»,- ասաց նա:

Վերջինիս, անդրադառնալով հուշարձանին և դրա վերջնական տեսքին, ասաց՝ այն իրապես հաջողված է. «Վերջնական տարբերակն ինձ դուր է գալիս: Ճիշտ է, ի սկզբանե արձանն այլ կերպ եմ պատկերացրել՝ մտածելով, որ ուրիշ պատկերներ կլինեն, սակայն որոշ ժամանակ անց հասկացա, որ Մարտի 1-ը ոչ միայն 10 զոհի մասին է, այլ 100 վիրավորների և, առհասարակ, հայ հասարակության, որոնք տուժել են այդ դեպքերի պատճառով: Այս հուշարձանը բոլորինս է»:

Նատալի Մկրտչյան

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
26658 դիտում

ՏԿԵ նախարարը Արարատում դիտարկել է պետական միջոցներով և սուբվենցիոն ծրագրով իրականացվող աշխատանքների ընթացքը

Գյումրիի և Փարաքարի ընտրությունների մասին. տեղի է ունեցել ՔՊ նախաձեռնող խմբի նիստը. տեսանյութ

Փորձեցին պաշտպանել «անդաստիարակ» որդուն. ինչ կարևոր դետալ է ֆիքսել Խաչատրյանը Քոչարյանի ասուլիսում. տեսանյութ

Գյուղերից մեկի տան անասնագոմում տղամարդու դի է հայտնաբերվել՝ պարանով կախված վիճակում

ՀՀ ՔՈՓ թիմը 2022-ին հաջողությամբ անցել է INSARAG-ի որակավորման գործընթացը, այժմ պատրաստվում է այն վերահանձնել

Կոլիզեյի ցուցահանդեսում առկա քարտեզի հետ կապված խնդիրը կարգավորվել է. այժմ Հայաստանն արտացոլված է. ԱԳՆ խոսնակ

ՀԱՄԱՍ-ը համաձայնել է Գազայի հատվածը փոխանցել Պաղեստինի ազգային իշխանությանը

Հրդեհ է բռնկվել «Ֆոլկսվագեն»-ում․ ավտոմեքենան վերածվել է մոխրակույտի

Կանխվել է հրդեհի տարածումը դեպի Գուգարք և Արջուտ գյուղեր

«Քամակ», «տռյուսիկ», «կլիզմա». ինչպես վերջացած մեզով բիձուկը «քցեց» Քոչարյանին՝ ցույց տալով մարմնի մեկ այլ մաս

ՏԿԵ նախարարը հետևել է Վեդու ջրամբարի` ավարտական փուլում գտնվող աշխատանքների ընթացքին. տեսանյութ

Գնդացիրներ, նռնակներ, փամփուշտ. ռազմական ոստիկանության Կապանի բաժնում ապօրինի պահվող զենք-զինամթերք է հանձնվել

ԵՄ ներմուծման ընթացակարգերում փոփոխություններ են կատարվել. երբ կմտնեն դրանք ուժի մեջ

ՀՀ ռազմարդյունաբերական ընկերությունները Աբու Դաբիում մասնակցում են «ԱՅԴԵՔՍ 2025» ցուցահանդեսին

ՀՀ-ն շահագրգռված է հարաբերությունների զարգացմամբ. ԱԳ փոխնախարարն ընդունել է Դոմինիկանայի նորանշանակ դեսպանին

Եվրահանձնաժողովն ամբողջ կազմով կայցելի Կիև՝ ռուս-ուկրաինական հակամարտության 3-րդ տարելիցի կապակցությամբ

Մարզային կենտրոնները ապահովագրությանն ընդառաջ պետք է պատրաստ լինեն. Ավանեսյանը հանդիպել է տնօրենների հետ

Հայտնաբերվել է զինծառայողի դի՝ հրազենային վնասվածքով. ՊՆ

Կապի հասանելիությունը ռազմավարական նշանակություն ունի. Արշակյանը՝ բջջային կապի օպերատորների ղեկավարներին

Երևանի քաղաքապետարանն իր ֆինանսական միջոցներով Գյումրու Անի թաղամասում մեկ բակ կբարեկարգի. տեսանյութ

«Սուզուկի»-ն դուրս է եկել երթևեկելի գոտուց, քարերին բախվելով ընկել ձորը. կա վիրավոր

Թուրքիայի համալսարաններից մեկում ուսանողը սպանել է փոխդեկանին և ինքասպան եղել. վիրավորներ կան. տեսանյութ

Կարևորվել է համագործակցության զարգացումը. վարչապետն ընդունել է ՀՀ-ում Իտալիայի նորանշանակ դեսպանին. տեսանյութ

Պուտինի համար Ալիևի և Էրդողանի հետ բազարների վճար ենք, էս ա՞ կլասիկ դիվանագիտությունդ. Աբրահամյանը՝ Քոչարյանին

ՀՀ-ում սուտը համակարգված ամրապնդվել է Քոչարյանի օրոք, եթե լուրջ մարդ լիներ, լուրջ պատասխան կտայի. Մովսեսյան

Հռոմի պապը կշարունակի մնալ հիվանդանոցում

Թերթերից մեկը ցինիկաբար գրեց՝ թող չխոսեր, չէր սպանվի. Սիմոնյանը Ռիմա Դեմիրճյանի հուշերից հատված է հրապարակել

Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մտադիր չէ պատասխանել Քոչարյանի ստերին և հետին թվով մոգոնած հեքիաթներին. Մուսինյան

Կասեցվել է «Հրաշամանուկ» մանկական զարգացման կենտրոնի խոհանոցի գործունեությունը

Դադարեցվել են Ապարանի և Տաշիրի ձերբակալվածների պահման վայրերի գործունեությունը

Հայաստանի ազգային հավաքականը նոր գլխավոր մարզիչ ունի

Նստատեղով դիվանագիտություն է վարել՝ բանակցային փաստաթղթերը փնտրելով ներքնաշորում. Չախոյանը՝ Քոչարյանին

«Տրուսիկից», «քամակից» ու «կլիզմայից» վերև բարձրացա՞վ, հասավ գոնե կրծքերին ու լիֆին. Սաֆարյան

Արա դու տենց էլ հայերեն չսովորեցիր` այ ալբանացի. Մկրտչյանը՝ Ռոբերտ Քոչարյանին

Համընդհանուր հայտարարագիր լրացրած 1625 քաղաքացի ետ է ստացել 153 միլիոն դրամ սոցիալական կրեդիտ. վարչապետ

Դոլարն ու եվրոն թանկացել են. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան փետրվարի 17-ին

Մի լրագրող գոնե հարցներ՝ ի վերջո «Հայր մեր»-ը սովորե՞ց. Հովհաննիսյանը՝ Քոչարյանի մասին

Բոնբոներկա, տրուսիկ ու կլիզմա ասուլիս էր, ինչը պետք է հաճախ անել, որ հանկարծ մարդիկ քեզ չմոռանան. Սիմոնյան

Բուժականի մանկապարտեզը հիմնանորոգված և կահավորված է. վարչապետը տեսանյութ է հրապարակել

Քաղաքական սպանություններ, սեփական ընտանիքի հարստացում, անպատմելի թալան. Ստեփանյանը՝ Քոչարյանի կառավարման մասին