Ինչու փակվեց Լարսի անցակետը. եղանակի «քմահաճո՞ւյք», թե՞ քաղաքական «նենգություն»

Հայաստանը Ռուսաստանին կապող միակ ցամաքային ճանապարհը՝ Լարսի անցակետը,  ամբողջությամբ փակվել է։ Ըստ պաշտոնական հաղորդագրությունների՝ պատճառը եղանակային անբարենպաստ պայմաններն են, և շուրջ 2680 բեռնատար սպասում է երթևեկության թույլտվության: Հարցը մեծ դժվարություններ է առաջացրել դեպի Ռուսաստան գյուղմթերք և այլ տեսակի ապրանքներ արտահանող հայ տնտեսվարողների համար: 

Լարսի անցակետի փակվելը խիստ անհանգստություններ է առաջացրել հանրության շրջանում: Կան պնդումներ, որ դրա փակումը կապված է ոչ այնքան եղանակային պայմաններով, որքան քաղաքական նպատակներով: Այդ ամենը, ըստ էության, չի բացառել նաև ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար Արայիկ Հարությունյանը՝ «Ֆեյսբուք»-ում արված գրառման միջոցով ընդգծելով, որ որևէ Լարսի անցակետ փակել Հայաստանի վրա չի ազդի, եթե Հայաստանի բիզնեսը նոր շուկաներ գտնի արտասահմանում: Իսկ ՀՀ Ազգային ժողովի խոսնակ Ալեն Սիմոնյանը լրագրողների հետ զրույցում չի բացառել, որ կարող է պատճառը քաղաքական լինել, սակայն հորդորել է չշտապել: ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանն էլ լրագրողներին հայտնել է, որ բեռներով բեռնված բեռնատարների մի մասն անցնում է, մի մասը՝ ոչ: Ըստ Սանոսյանի՝ գործընկերները որոշակի բեռի ուսումնասիրություն են անում և որոշակի խնդիրներ տեսնում:

Լարսի անցակետում գտնվող հայ վարորդները ևս կարծում են, որ խնդիրը քաղաքական բնույթ է կրում, և սրանով Ռուսաստանը փորձում է ճնշում գործադրել Հայաստանի վրա:

Հարցի առնչությամբ «Հայկական ժամանակ»-ը մեկնաբանություն է խնդրել նաև տնտեսագետ Արմեն Քթոյանից: Ըստ տնտեսագետի՝ գիտենք, որ Ռուսաստանը քաղաքական որոշումներ պարտադրելու համար ունի տնտեսական լծակներ, Հայաստանի խնդիրը պետք է լինի գործը չհասցնել դրան ու զուգահեռաբար ակտիվ աշխատել՝ արտահանման համար այլընտրանքային ուղղություններ գտնելու համար:

«Մենք մեր հարևանների հետ առևտրի մասով գովելու քիչ բան ունենք: Եթե Թուրքիան ու Ադրբեջանը հանում ենք հասկանալի պատճառներով, նույն Վրաստանի հետ կա աշխատելու հնարավորություն, որը լիարժեք չի օգտագործվում: Իրանի պարագայում մենք ավելի շատ ներմուծում ենք, քան արտահանում, ընդ որում՝ արտահանումն էլ գնալով նվազում է, իսկ Իրանը հսկայական շուկա է, որը մեծ պոտենցիալ ունի նաև արտահանման մասով: Մենք այդտեղ պետք է ջանքեր գործադրենք, Մերձավոր Արևելքի երկրների մասով կա չօգտագործված պոտենցիալ, ուղղություններ ու հնարավորություններ շատ կան, բայց դրանք շատ դեպքերում միայն տեսական են, որովհետև արտահանման արդյունավետությունը կախված է բազմաթիվ գործոններից»,- կարծում է Քթոյանը:

Ըստ տնտեսագետի՝ մեր արտահանման կեսից ավելին բաժին է ընկնում Ռուսաստանին, և եթե դիտարկենք, որ կարող է ինչ-որ պահի կարճաժամկետ կամ երկարաժամկետ հատվածում այս կամ այն շուկան փակվել հայ տնտեսվարողների առջև, ապա դա լուրջ ազդակ է, որը լուրջ տնտեսական հետևանքների կարող է հանգեցնել, քանի որ Հայաստանը բավականին մեծ կախվածություն ունի ռուսական շուկաներից, ընդ որում, ըստ նրա, այդ կախվածությունը գնալով ավելանում է:

«Կարևոր խնդիր է, և բարդությունն այն է, որ եթե ՌԴ-ն փակեց, չենք կարող այդ ապրանքը վերցնել տանել ուրիշ տեղ վաճառել. լոգիստիկական խնդիրներ կան, ՌԴ-ի հետ կապերը տասնամյակների ընթացքում են հաստատվել, դեռևս Խորհրդային միությունից են գալիս, ՌԴ-ի հետ աշխատելը անմաքս առևտրի ռեժիմում է, ինչը լրացուցիչ առավելություն է ստեղծում, այնտեղ տարատեսակ սխեմաներ կան, որոնցից մեր տնտեսվարող սուբյեկտներն օգտվել են, գիտեն: Այս պահին ռուսական շուկան տարբեր պատճառներով տնտեսվարողների համար ամենահարմարավետներից է, իսկ շուկա փոխելը կնշանակի լուրջ ցնցում այդ բիզնեսների համար, և չի բացառվում, որ որոշ տնտեսվարողներ պարզապես կդադարեն գործել»,- մտահոգություն է հայտնում Քթոյանը՝ հավելելով. «Ըստ էության՝ ունենք արտահանման դիվերսիֆիկացիայի ցածր մակարդակ, և դա խնդրահարույց է, անկախ նրանից՝ ՌԴ-ն դա քաղաքակա՞ն նպատակներով կօգտագործի, թե՞ ոչ»:

Քաղաքագետ Հայկ Սուքիասյանի խոսքով էլ՝ սա բարոյական, տնտեսական, քաղաքական ճնշման միջոց է Հայաստանի վրա, ինչպես նաև Ռուսաստանի կողմից ակնհայտ դիվանագիտական քայլ ՀՀ-ի դեմ: Քաղաքագետը կարծում է, որ այս ամենը կլինի այնքան, քանի դեռ Հայաստանը մնում է փակ սահմաններով:

«Ինչո՞ւ է ՌԴ-ն շատ անհանգստացած, որ ՀՀ-ն իր կոմունիկացիաները կբացի, որովհետև զրկվում է ճնշման միջոցներից մեկից, ընդ որում՝ այդ միջոցից միայն ՌԴ-ն չէ, որ օգտվում է, Վրաստանն էլ է օգտվում: Պարզվում է՝ եղանակը մի քիչ անձրևոտ է, մի երկու ամիս Լարսը փակվեց մեկ՝ վրացական, մեկ՝ ռուսական կողմից: ՀՀ-ում ինչ-որ տնտեսագետներ, ինչ-որ «անասնաբույժ» գեոպոլիտիկներ, «5-րդ շարասյան» ներկայացուցիչներ պնդում են, թե պետք չէ սահմանները բացել Թուրքիայի հետ, քանի որ վերջինս մեզ տնտեսապես կճնշի: Սրանք բոլորը կա՛մ տգետ են, կա՛մ կատարում են ՌԴ-ի հրամանը, որպեսզի ՀՀ-ն մնա մեկուսացված, կղզիացած: Լարսը մեզ համար կյանքի ճանապարհ է, որը երբ ցանկանան, կփակեն: ՀՀ-ն ամեն ինչ պետք է անի, որ կոմունիկացիաները բացի»,- ասում է նա:

Անկախ արհեստականորեն ստեղծվող դժվարություններից, ըստ Սուքիասյանի, Հայաստանն իր որդեգրած ճանապարհից չպիտի շեղվի:

«Այս պետությունը սովոր չէ, որ ՀՀ-ն ինքնուրույնություն ցույց տա, քանի որ ՀՀ վատթարագույն անցյալի ներկայացուցիչներն իրենց ոճիրներով հանդերձ նաև ՌԴ-ին սովորեցրել են, որ մենք ինքնուրույն չենք և առաջին հերթին ամեն ինչ պետք է Կրեմլին զեկուցենք: ՌԴ-ն ունի ցանկություն, տակտիկա և նպատակ, որ ՀՀ հաշվին թուրքական աշխարհի հետ գնա գործարքի, և այդ ճանապարհին տեսնելու ենք համագործակցություն, «գրկախառնություն» Ադրբեջանի, Թուրքիայի հետ: ՀՀ-ն պիտի սա գիտակցի և բնավորություն ցույց տա, աշխատի այլ բևեռների հետ»,- ընդգծում է քաղաքագետը:

Հերմինե Կարապետյան