Կհանդիպե՞ն Փաշինյանն ու Ալիեւը. Բրյուսել կատարելիք այցին ընդառաջ

Հեղափոխությունից հետո Հայաստանի Հանրապետության մինչ այդ արտաքուստ հավասարակշռված արտաքին քաղաքականության մեջ որոշակի միակողմանիություն էր նկատվում: Մեկ ամսվա ընթացքում Սոչի և Մոսկվա կատարած այցերից հետո անհրաժեշտ էր բարձրագույն մակարդակով հավասարակշռություն մտցնել և այցելել Արևմուտք: Հունիսի 14-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Մոսկվայից ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերի միջոցով հայտնեց, որ առաջիկա այցով ուղևորվելու է Բրյուսել:

«Պատրաստվում եմ այցելել նաև Եվրամիություն, որտեղ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ հանդիպումներ կլինեն»,- ասել է վարչապետը՝ հավելելով, որ Հայաստանը արտաքին քաղաքականությունը զարգանալու է կառավարության ծրագրում արձանագրված տրամաբանությամբ:

Այս այցը, սակայն, հետաքրքիր է ոչ այնքան որպես արտաքին քաղաքականությունում հավասարակշռություն պահպանելու փորձ, որքան որպես Ադրբեջանի նախագահի հետ հանդիպելու հնարավորություն: Խոսքը, իհարկե, պաշտոնական հանդիպման կամ առավել ևս բանակցությունների մասին չէ: Ամենայն հավանականությամբ, եթե անգամ հանդիպում կայանա, այն կլինի հպանցիկ, ինչպես Մոսկվայում: Իլհամ Ալիևը Բրյուսելում է լինելու ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում:

Անգամ անձնական հանդիպման բացակայության դեպքում երկու երկրների ղեկավարները հանդիպումներ են ունենալու ԵՄ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ, հայտնելու են սեփական տեսակետները, այդ թվում նաև Արցախի հարցով:

Նման միջնորդավորված «երկխոսություն» տեղի է ունեցել անցյալ տարվա ընթացքում, երբ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը փետրվարին հանդիպեց Սերժ Սարգսյանին, ապա նոյեմբերին հանդիպում ունեցավ արդեն Իլհամ Ալիևի հետ: Հայ-ադրբեջանական շփումների սառեցվածության և Ժնեւյան հանդիպման ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների չկատարման պայմաններում ժամանակային տարբերությունը մեծ դեր չխաղաց:

Անցյալ տարի Յենս Ստոլտենբերգը՝ Սերժ Սարգսյանի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում հայտարարել էր, որ «ՆԱՏՕ-ն լիովին սատարում է Միսնկի խմբի` Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ գործադրած ջանքերը», հավելելով, որ ՆԱՏՕ-ին մտահոգում է Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակը:

Սարգսյանն էլ Ստոլտենբերգի ուշադրությունը հրավիրել էր նրա վրա, որ ղարաբաղյան հակամարտությունն այլևս սառեցված չէ:

«Ապրիլյան պատերազմն ու դրանից հետո շարունակվող կանոնավոր կրակահերթերը, ծանր հրետանու և զինտեխնիկայի կիրառմամբ, փաստում են, որ այլևս այդ հակամարտությունն «ակտիվ է», և այսօր, առավել քան երբևէ, անհրաժեշտ է, որպեսզի ողջ միջազգային հանրությունը միավորվի քաղաքակիրթ լուծման շուրջ՝ աջակցելով հակամարտության խաղաղ կարգավորման ուղղությամբ գործադրվող ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների ջանքերին»,- ասել էր նա:

Այդուհանդերձ, թե՛ Ստոլտենբերգի, թե՛ Սարգսյանի հայտարարությունների մեծ մասը վերաբերվում էին Հայաստանի և Հյուսիսատլանտյան դաշինքի միջև 25-ամյա համագործակցությանն ու դրա հեռանկարին:

Ալիևի հետ մի քանի ամիս անց տեղի ունեցած հանդիպմանը Ստոլտենբերգը հերթական անգամ մտահոգություն էր հայտնել հակամարտության առիթով և կոչ արել «խուսափել նոր առճակատումներից»:

Ալիևը շարունակել էր մեղադրել Հայաստանին ամեն ինչում, այդ թվում ստատուս-քվոն պահպանելու մտադրության մեջ:

Ակնկալել, որ Եվրամիության կամ ՆԱՏՕ-ի հովանու ներքո հայ-ադրբեջանական հանդիպում կկազմակերպվի, թերևս, ավելորդ է: Այդ տեսանկյունից Կրեմլը օբյեկտիվորեն ավելի ակտիվ է եղել: Բրյուսելի և Վաշինգտոնի միջնորդությամբ հայ-ադրբեջանական հանդիպում վերջին անգամ կազմակերպվել է դեռևս մինչև ապրիլյան պատերազմը՝ 2014 թ. բրիտանական Նյուպորտում ընթացող ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում՝ ԱՄՆ պետքարտուղար Ջոն Քերիի միջնորդությամբ:

Սարգսյան-Քերի-Ալիև եռակողմ հանդիպումից հետո ԱՄՆ պետդեպարտամենտը հանդես էր եկել հայտարարությամբ, որում ոչ մի սկզբունքորեն նոր բան ասված չէր. խստագույնս պահպանել հրադադարի ռեժիմը, ժողովուրդներին նախապատրաստել խաղաղության, աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հետ համատեղ, ուժեղացնել կողմերի միջև վստահության ամրապնդման գործընթացը: Նշվածներից գոնե մեկն ի կատար ածելու դեպքում կկանխվեր 2016 թ. ապրիլյան պատերազմը:

Բերված օրինակները փոքր մասն են միջնորդավորված հանդիպումների և «երկխոսությունների»: Հաշվի առնելով այն, որ դրանց ընթացքում հնչած կոչերին կողմերը, կամ առնվազն դրանցից մեկը, ականջալուր չեն եղել, իսկ ձեռք բերված պայմանավորվածություններն այդպես էլ մնացել սոսկ պայմանավորվածություն՝ վարչապետի Բրյուսել կատարելիք այցը պետք է դիտարկել Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը հավասարակշռելու տեսանկյունից: