Բարեգործության եւ քողարկված կաշառքի տարբերությունը

Երեւանի քաղաքապետարանին «Կամազ» մակնիշի բեռնատարներ նվիրելու պատմությունը հանրային լայն արձագանք է ստացել։ Թեեւ քաղաքը դրանից միայն շահելու է, բայց ընդդիմադիր շրջանակները թեմայի շուրջ քարոզչական բացասական ֆոն են ստեղծել՝ Երեւանի քաղաքապետին մեղադրելով ոչ թափանցիկ գործունեության եւ նվիրատուներին ինչ-ինչ ապօրինի արտոնություններ տալու մեջ։ Մի խոսքով՝ նվիրատվությունները ներկայացվում են որպես սովորական կաշառք, որի դիմաց ընկերությունները քաղաքապետարանից շինթույլտվություններ են ստացել։

Փորձենք հասկանալ։ Մի պահ ենթադրենք, թե դա իսկապես այդպես է (թեեւ տեղեկություններից մի քանիսն արդեն իսկ հերքվել են)։ Մեծ հաշվով՝ ինչի՞ց են դժգոհ աղմուկ բարձրացնողները, դժգոհ են, որ նախկին սխեմաները չե՞ն աշխատում։ Նախկինում, եթե հիշում եք, ցանկացած, նույնիսկ ամենախղճուկ կառույցի շինթույլտվություն հնարավոր էր ստանալ բացառապես կաշառքով, ընդ որում՝ հստակ գնացուցակ կար։ Քաղաքապետարանի պաշտոնյաներն էլ, ըստ աստիճանակարգի, այդ գումարները դնում էին իրենց գրպանը (Քոչարյանի ականջը կանչի՝ նա էր, չէ՞, քաղաքապետներից մեկի վրա «մուննաթ եկել», թե «փողի վրա նստած՝ փող է ուզում»)։ Ուշադրություն դարձրեք՝ «կաշառք տվողների» համար, մեծ հաշվով, միեւնույն է, թե ում կամ ինչ տեսքով կտան կաշառքը, իսկ ահա «կաշառք վերցնողների» մասով ամեն ինչ փոխվել է՝ նրանք այդ գումարը կամ գույքը չեն յուրացնում, վերցնում են հրապարակավ եւ ծառայեցնում են քաղաքի կարիքներին։ Իսկ եթե նվիրատուներն իրենց բարեգործության դիմաց կոնկրետ ակնկալիքներ ունեն՝ դա այլ խնդիր է։

Ի դեպ, այս հարցն անուղղակիորեն առնչվում է նաեւ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի նվիրատուներին։ Ու պատահական չէ, որ հեռուստամարաթոնի ժամանակ վարչապետ Փաշինյանը շատ հստակ ձեւակերպեց սկզբունքը, որի իմաստը, պարզ ասած, հետեւյալն է՝ լավ կլինի ոչ թե տասը հոգի մի-մի միլիոն դոլար նվիրաբերեն, այլ միլիոն հոգի՝ տասական դոլար։ Ու խնդիրը միայն այն չէ, որ Սփյուռքում ապրող ցանկացած հայ, թեկուզ չնչին գումար նվիրաբերելով, իրեն Հայաստանի տեր ու քաղաքացի է համարելու (թեեւ սա նույնպես չափազանց կարեւոր է), խնդիրը նաեւ այն է, որ նախկինում հիմնադրամին խոշոր գումարներ նվիրողներից շատերը (բարեբախտաբար՝ ոչ բոլորը) դրա դիմաց իշխանություններից կոնկրետ ակնկալիքներ են ունեցել ու որոշակի արտոնություններ ստացել, ընդ որում՝ հաճախ ապօրինի։ Նաեւ այս պատճառով է կարեւոր, որ բոլոր հայերը մասնակցեն հիմնադրամի ձեւավորմանը։ Դրա արդյունքում, նախ, շատ ավելի մեծ գումար կհավաքվի, ու հետեւաբար՝ շատ ավելի լուրջ ծրագրեր կիրականացվեն, եւ երկրորդ՝ բարեգործությունների դիմաց կասկածելի արտոնությունների հարցը կվերանա, ինչն իր հերթին մուլտիպլիկատիվ էֆեկտ կունենա, որովհետեւ կնպաստի տնտեսական առողջ մրցակցությանը։

Վերադառնանք «Կամազների» շուրջ աղմուկին։ Բարձրացված հարցերն ըստ էության իրավական դաշտում են, որովհետեւ կարեւոր է հասկանալ՝ նվիրատվությունների դիմաց տրված շինթույլտվությունները (եթե, իհարկե, նման բան ընդհանրապես եղել է) օրինակա՞ն են, թե ոչ։ Պարզ ասած՝ քաղաքապետարանը որեւէ օրենք խախտե՞լ է, թե՞ գործել է իր լիազորությունների շրջանակներում։ Եթե օրենք է խախտվել՝ խնդիրը լուծում կստանա իրավական դաշտում, եւ նվիրատվությունների փաստը, վստահաբար, այդ լուծման վրա որեւէ ազդեցություն չի ունենա։ Կարեւորը սա է, իսկ հարցը «բարոյական հարթությունում» դիտարկելն այս դեպքում ընդհանրապես տեղին չէ։ Առավել եւս՝ եթե բարոյականությունից խոսում են նախկինները, եւ խոսում են այն քարոզչամիջոցներով, որոնք ստեղծվել են այդ թվում նաեւ ապօրինի շինթույլտվությունների դիմաց ստացված հսկայական կաշառքների գումարներով։