Սրա համար, հասկանալի է, ժամանակ է պետք։ Ժամանակ է պետք նաեւ պետական ինստիտուտներն ամրապնդելու եւ Արցախում ինչ հնարավոր է՝ փրկելու համար։ Մնացածը հետո կերեւա։

Խոսքն անցյալին վերադառնալու ավելի լուրջ ու խորքային հավանականության մասին է, որովհետեւ նահանջն ամենուրեք է։

Հարց է ծագում՝ իսկ ո՞վ պիտի փորձի օգտագործել այս՝ թեկուզ չնչին, հնարավորությունները։ Դա, իհարկե,

Մենք պիտի ապավինենք բացառապես մեր ուժերին։ Առավելեւս, որ այդ հեռանկարն իրատեսական է դարձել միայն մեր կանոնավոր բանակի, պահեստազորի եւ կամավորականների բացառիկ մարտունակության ու հերոսության շնորհիվ։

Համաձայնվեք՝ եթե մեզ հաջողվի հասնել այս ամենին, մեր հաղթանակը կլինի լիարժեք եւ վերջնական։

Ընդ որում՝ մեր բանակը բառիս բուն իմաստով հրաշքներ է ցույց տալիս։ Կասեցրել է թշնամու ծրագրերը, ջախջախել է հարվածային բռունցքները ու հիմա մեծ բեկման նախապատրաստական փուլում է։

Մինչդեռ այստեղ նույնպես ռազմական կարգապահություն է պետք՝ ինչպես բանակում։ Իսկ բանակում հրամանները չեն քննարկում։ Կատարում են՝ եթե անգամ ներքուստ համաձայն չեն դրա հետ։

Ճիշտ է, քաղաքական այդ ուժերը հայտարարել են, թե հանրահավաք են անում՝ հաշվի առնելով «նոր որակի իշխանության ձեւավորման հրամայականը», բայց այդ օրը հարթակում հազիվ թե որեւէ նոր բան լինի

Հիմա, ըստ Ալիեւի, Փաշինյանը դրժել է խոստումը, հայկական կողմի պատճառով բանակցային գործընթացը ձեւական բնույթ է կրում, եւ Ադրբեջանը չի պատրաստվում մասնակցել այդ ձեւականություններին... Մի խոսքով՝ համարյա

Էականն այն է, թե ովքե՞ր են այս կամ այն հարցում իշխանություններից դժգոհ քաղաքացիների իրական դաշնակիցները։ Իշխանություննե՞րը, թե՞ ընդդիմությունը։

Իսկ սա նշանակում է, որ իշխանությունների երկխոսությունը պիտի ոչ թե նախկինների հետ լինի, այլ հասարակության։

Եթե հայտնվել օրենքի թիրախում, ապա ոչ թե հանցագործի, այլ քաղաքական հալածյալի կարգավիճակով՝ հընթացս փորձելով մեծացնել ազդեցությունն ընդդիմադիր դաշտում:

Հանրությանը պետք է մանրամասն բացատրել, թե ինչու է արվում այդ ամենը, ինչու է արվում հատկապես հիմա, ինչ իրական խնդիրներ եւ բարդություններ կան:

Որքան էլ ՍԴ երեք դատավորների ընտրությունը հիասթափեցրած լինի հասարակության մի մասին, միեւնույն է՝ հասարակության մեջ լիակատար կոնսենսուս կա այն հարցում, որ վերադարձ անցյալին չի լինելու, եւ վերջ։

Լուծելի՞ է արդյոք այս խնդիրը հայկական դիվանագիտության համար, այսինքն՝ հավանականություն կա՞, որ Ադրբեջանը երբեւէ կճանաչի Արցախի անկախության իրավունքը։

Զավեշտն այն է, որ տարիներ շարունակ Հայաստանում մոլեգնող այդ տնտեսական «համավարակի» պատասխանատուներն այսօր ամենաբարձրն են խոսում կորոնավիրուսային համավարակով պայմանավորված տնտեսական անկման մասին։

Ըստ «հին մոդելի»՝ իշխանությունները պիտի լավ պահեն ժողովրդին կամ «լավ նայեն»։

Իսկ ընդդիմադիրներն ընդամենը տեսախցիկների առջեւ գեղեցիկ խոսքերով կոչ են անելու չեղարկել տուգանքները, իսկ իրենք թաքուն հրճվելու են, որ կարողացան այդքան ճարպկորեն ժողովրդի գոնե մի հատվածի մեջ դժգոհության

Այս մտածողությունն է, որ առաջին հերթին պիտի փոխվի։ Ու ցավոք՝ դժվարությամբ է փոխվում։

Հայաստանի հիմնական առանձնահատկություններից, եթե կուզեք՝ պրոբլեմներից մեկն այն է, որ մեզանում քաղաքականացված է գրեթե ամեն ինչ. տնտեսությունը, առողջապահությունը, գիտությունը, կրթությունը, մշակույթը, անգ

«Հայաստանն առանց Նիկոլի»-ն եւ «Հայաստանը Նիկոլից հետո»-ն, իհարկե, վաղ թե ուշ գալու է, բայց այդ «հետոյում» նշված ուժերն իրենց տեղը չեն ունենալու։

Ինչո՞ւ պիտի Ռուսաստանի իշխանությունները Հայաստանում «խաղադրույք կատարեն» մի քաղաքական գործչի վրա, որը բացարձակապես չի վայելում հանրության համակրանքը:

Իրենց փոքրաթիվ աջակիցներին ու իրենց ձեռնարկությունների աշխատակիցներին ցուցակներով հանրահավաքների բերելով՝ նրանք գուցեեւ կարողանան մի քանի հազարանոց հանրահավաքներ կազմակերպել:

Ընդերքը կթալանվի, ենթակառուցվածքները կդառնան օտարների սեփականությունը, շահույթի մեծ մասը դուրս կբերվի երկրից, իսկ բնակչությունը կմնա նույն էժան աշխատուժը։

Քոչարյանն ու Ծառուկյանն, իհարկե, կարող են հիշել «հին ու բարի ժամանակները» եւ ակտիվորեն համագործակցել, բայց այդ դեպքում կբացառվի այդ զույգի համագործակցությունը Սերժ Սարգսյանի հետ

Պարզ ասած՝ պետությունը, որը մեծ դժվարությամբ է կարողանում պահել, ասենք, 60-70 հազարանոց կանոնավոր բանակը, պիտի ի վիճակի լինի հաշված օրերի ընթացքում ունենալ 300-350 հազարանոց բանակ:

Փաստորեն Քոչարյանը կարողացել է «փտած խողովակաշարը» «նաղդել» Ռուսաստանի վրա, որի արդյունքում Հայաստանն այսօր 90 տոկոսով գազիֆիկացված է (ինքը չլիներ՝ մինչեւ հիմա աթար էինք վառելու):

Ներողություն, բայց վերջապես կողմնորոշվեք։ Չէ՞ որ «բլեֆից» մարդիկ չեն մեռնում, եթե «էս սաղ բլեֆ ա ու դիմակի բիզնես», ո՞նց եք իշխանություններին մեղադրում 1100 մարդու մահվան մեջ։

Մի խոսքով՝ Քոչարյանը փորձում է իշխանություններին ստիպել խաղալ իր կանոններով։ Վստահաբար՝ չի ստացվի, որովհետեւ Հայաստանում օրենքներից բացի խաղի այլ կանոններ չպետք է գործեն։ Որքան էլ մեծ լինի գայթակղությ

Խնդիրն այն է, որ ապրիլյան պատերազմը հետեւանք էր իշխանությունների՝ բանակի նկատմամբ տարիներ շարունակ հետեւողականորեն իրականացվող սպառողական վերաբերմունքի ու սխալների։

Հիմա՝ շփման գծի ողջ երկայնքով մոնիթորինգի համակարգի մասին, որի անհրաժեշտությունը կարեւորեց Փաշինյանը։

Տավուշի ուղղությամբ կատարելապես ձախողված Ալիեւը փորձում է փրկել դեմքը եւ այդ նպատակով դիմում է նույն հնարքին, որին ժամանակին դիմել են իր հայրն ու Ադրբեջանի մյուս ղեկավարները:

Տավուշյան փոքրիկ պատերազմում պարտվողները երկուսն էին. Ադրբեջանն ու հայկական միքանի «ընդդիմադիր կուսակցություններ»: Եվ դա շատ ցավալի է

Եզրակացությունը միակն է. Հայաստանն իր առջեւ պիտի դնի միայն այնպիսի խնդիրներ, որոնք ի վիճակի է լուծել բացառապես սեփական ուժերով։ Ընդ որում, հասարակությունն ինքը պիտի գիտակցաբար հանգի այսպիսի....

Իսկ ադրբեջանական սցենարը ձախողվել է հայկական բանակի փայլուն գործողությունների շնորհիվ։ Մեր բանակը գործել եւ գործում է այնպես, որ պաշտոնապես ՀԱՊԿ-ին դիմելու կարիք պարզապես չկա։

Հասկացել է Ալիեւն այս պարզ ճշմարտությունը, թե ավելի ուշ կհասկանա՝ այլ հարց է։ Կարեւորը՝ որ իրենց ժողովուրդը կարծես թե հասկացել է։

Ինչ-որ պահից սկսած հանրահավաքը դուրս եկավ Ալիեւի վերահսկողությունից, որովհետեւ նրա կլանի դեմ տարիներով կուտակված դժգոհությունը հազիվ պոռթկալու առիթ էր ստացել։

Վերջին հաշվով՝ «80-ականների զենքով կռվելու» մասին Սերժ Սարգսյանն է ասել, իսկ անորակ վառելիքի պատճառով զինտեխնիկայի խափանումների մասին՝ Կարեն Կարապետյանը։

Դժվար է ասել, թե կոնկրետ որն էր հուլիսի 12-ի ադրբեջանական սադրանքի բուն նպատակը, բայց վերջին ամիսներին արդեն իսկ տեսանելի էր, որ նրանք գնում են շփման գծում լարվածության աճի ճանապարհով։

Տեսեք՝ արդեն չորս ամիս է, ինչ Հայաստանում արտակարգ դրություն է, ու այդ չորս ամիսների ընթացքում կորոնավիրուսային համավարակի դեմ պայքարն անընդհատ քաղաքականացվել է։

Հայաստանը դժվարին ժամանակներ է ապրում, և ակնհայտ է, որ այդ դժվարությունները հնարավոր կլինի հաղթահարել միայն պետական կառույցների ու հասարակության համատեղ ջանքերով։

Իշխանությունների դեմ իրականացվող հիբրիդային պատերազմում ընդդիմությունն ակնհայտորեն միջոցների միջեւ խտրականություն չի դնում։

Եվ ընդհանրապես, ազգային արժեհամակարգի մասին խոսելու իրավունք ունի ով ասես՝ բացի նրանցից, ովքեր, օրինակ, Թուրքիայի նախագահի այցի առթիվ անջատել էին տալիս Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրի լույսերը:

Հասարակությունը, բարեբախտաբար, հասկանում է այս ամենը, ու դեռ շատ ժամանակ է պետք, որ «ՀՀԿ» եւ «կոռուպցիա» արտահայտությունները դադարեն լինել հոմանիշներ։

Իրականում Հայաստանում ընթացող «ներքաղաքական պայքարը» կարելի է բնութագրել մեկ նախադասությամբ՝ հեղափոխական իշխանությունները փորձում են վերադարձնել տասնամյակներ շարունակ պետությունից ու ժողովրդից թալանած

Դրանք, ի դեպ, իրական միջպետական հարաբերությունների գոյության մասին են վկայում։ Որովհետեւ մետրոպոլիայի ու գաղութի հարաբերություններում, որպես կանոն, կնճիռներ չեն լինում։

Այդ «տրամաբանությունն» անհեթեթ է նաեւ այլ պատճառով։

Թեեւ դեպի դատախազություն խրոխտ կեցվածքով քայլողների մեջ անձամբ Ծառուկյանը չկար, բայց ըստ էության՝ հենց նա է իշխանություններին մեղադրում սահմանադրական կարգը տապալելու մեջ։

Իրենց օրոք է Ադրբեջանը մի քանի միլիարդ դոլարի ժամանակակից սպառազինություն գնել Ռուսաստանից, իսկ իրենք այդ ընթացքում իրենց թալանածն էին հարմար տեղավորում օֆշորներում:

Համաձայնեք՝ այդ իրավիճակում իշխանափոխության ցանկացած փորձ ի սկզբանե կլինի անօրինական։

Պարզ ասած, օրենքի գերիշխանության դեպքում նրանք պարզապես պարապ կմնան՝ արդարադատության առջեւ կանգնելու խիստ մտահոգիչ հեռանկարով։

Այնպես որ՝ այս օրերին քաղաքական դաշտում իսկապես վճռորոշ իրադարձություններ են տեղի ունենում։

Ի պաշտպանություն ժողովրդավարության եւ սահմանադրական կարգի աղմուկ է բարձրացրել այն ուժը, որի առաջնորդը հանրահավաքներին մասնակցում էր ատրճանակը գոտու տակ խրած։

Նախկինները, պարզվեց, խաղի նոր կանոններն ընդունելու ոչ մի ցանկություն չունեն եւ մտածում են բացառապես անցյալը վերադարձնելու ուղղությամբ։

Ըստ երեւույթին չափազանց մեծ է նրա նյութական միջոցներով ու կողմնակիցների ձեռքերով կրակից շագանակ հանելու գայթակղությունը։

Պարզ ասած՝ այս խմբում նրանք են, ովքեր լուրջ չեն ընդունում Հայաստանի ինքնիշխանությունը եւ համարում են, որ մեր երկրում «Պուտինի ընկերը» լինելը վեր է ՀՀ Սահմանադրությունից եւ օրենքներից։

Հայաստանի ներքաղաքական կյանքի հիմնական պրոբլեմը թերեւս կեղծիքի ահավոր մեծ չափաբաժինն է։

Փաստորեն սրանք ասում են «հա, լավ, Ծառուկյանն ա, էլի, ո՞վ չգիտի, որ հարկեր էլ ա թաքցրել, ընտրակաշառք էլ ա բաժանել, բայց չարժեր իրան ձեռք տալ, որովհետեւ հիմա դրա ժամանակը չի, ինքը կարա երկրին վնաս տա»:

Զուտ մարդկայնորեն Ծառուկյանին սատարող պատգամավորներին, իհարկե, կարելի է հասկանալ։ Ի վերջո նրանք պատգամավոր դառնալուց առաջ պարտավորվել էին (շատերը՝ գրավոր) ոչ մի պարագայում չդավաճանել իրենց առաջնորդին

Որովհետեւ երբ ասվում է, որ նախկինին վերադարձ չի լինելու, խոսքը ոչ միայն նախկին իշխանությունների մասին է, այլեւ նախկին կարգերի ու պետական կառավարման նախկին համակարգի։

Մի խոսքով՝ զուտ մարդկայնորեն սրանք հաստատ միմյանց տանել չեն կարողանում։ Ու, վստահաբար, բոլորը միասին տանել չեն կարողանում Վանեցյանին։ Ուրեմն ի՞նչն է միավորում նրանց։

Ժողովրդի տված իշխանությունը կարող է ետ պահանջել միայն ժողովուրդը, եւ ոչ թե այդ նույն ժողովրդից թալանած միջոցներով քաղաքականության մեջ ջրի երեսին մնացողները։

Մի խոսքով՝ ոստիկանությունն, այո, պարտավոր է կարգ ու կանոն հաստատել, այդ թվում՝ նաեւ կոշտ մեթոդներով։ Բնականաբար՝ բացառապես նրանց նկատմամբ, ովքեր այլ լեզու չեն հասկանում

Մեյմանդարի շուկայի բողոքի ակցիայի մասնակիցներից մեկն, ի դեպ, տեսախցիկների առջեւ հենց այդպես էլ ասաց՝ «էդ վիրուս-միրուս սաղ սութ ա, փարա են աշխըտըմ»:

Մի խոսքով՝ մեզ իսկապես միասնություն է պետք։ Առաջին հերթին՝ կառավարության եւ հասարակության միջեւ։ Քաղաքական ուժերն էլ կմիանան՝ լավ, չեն միանա՝ իրենք գիտեն։ Բայց «պղտոր ջրում ձուկ որսալը» լավ բան չէ։

Պարզապես լավ կլինի, եթե դիմացինի գործունեությունից դժգոհելուց առաջ մենք ինքներս ճիշտ անենք այն, ինչ պահանջվում է մեզանից։

Իրականությունն այն է, որ կորոնավիրուսի համաճարակը Հայաստանի համար անուղղակիորեն նաեւ արտաքին սպառնալիքներ է պարունակում։

Ընդդիմությունը կառավարությանը քննադատելու նոր առիթ է գտել՝ «իբր գործերս շատ լավ էին, հարեւանս էլ նոր «Մերսեդես» առավ» սկզբունքով։

Նրանց պետք են «բռնապետական հակումներով իշխանություններ» եւ «ըմբոստ մարզ» (Արցախը նման սխեմայի մեջ ներքաշելը չափազանց վտանգավոր կլիներ):

Այնպես չէ, որ քաղաքացիներից ինչ-որ ահավոր ծանր կամ անհնար բան է պահանջվում։ Մարդիկ պետք է պարզապես պաշտպանիչ դիմակներ կրեն, ախտահանեն ձեռքերը եւ պահպանեն սոցիալական հեռավորություն։

Քաղաքական իշխանությունները, հակառակը, լավ կլինի այդպիսի իմունիտետ ձեռք չբերեն, որպեսզի միշտ գիտակցեն, որ ցանկացած «վարակ» իրենց համար խիստ վտանգավոր կլինի, եւ շատ ավելի զգոն ու արդյունավետ աշխատեն։

Մնում է հուսալ, որ սխալն ուղղելու ժամանակ դեռ կա։

Ընդամենը մի 15-20 մասնակիցներով ու երկու այդքան տեսախցիկներով հաջողվեց տպավորություն ստեղծել, թե Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակն ահավոր լարված է։

Այդ բանակցություններում տասնամյակներ շարունակ ու հիմա էլ մեր դիրքորոշումը հետեւյալն է՝ Արցախի կարգավիճակը պիտի որոշի բացառապես Արցախի ժողովուրդը։

Քարոզչամիջոցները կան, փողը կա, ընտրակեղծիքների մեխանիզմները կան, Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը կազմ ուպատրաստս պասում են, Դաշնակցությունն էլ՝ ձեզ նվեր։

Սա է, չէ՞, Հայաստանի այսօրվա արտաքին քաղաքականության հասցեին հնչող քննադատությունների հիմնական ենթատեքստն ու առաջարկվող այլընտրանքը։

Բայց այս ամենը հնարավոր կլինի միայն մի դեպքում՝ եթե ավելի մեծ պատասխանատվությամբ մոտենանք համաճարակային իրավիճակին։ Ըստ էության՝ այս պահին ամենակարեւորը դա է։ Մնացածը լուծելի խնդիրներ են։

Սա հասկանալու համար մի պահ վերանանք ներհայաստանյան իրողություններից եւ պատկերացնենք ինչ-որ հիպոթետիկ իրավիճակ։

Բազմաթիվ քաղաքական ուժեր ու «գործիչներ» հենց դրանով են զբաղված՝ իրականացնում են ճիշտ այն քարոզչությունը, որը պատերազմ սկսելուց առաջ Ադրբեջանը պիտի իրականացներ՝ մեր հասարակությունը պառակտելու նպատակով։

Պատասխանն ակնհայտ է՝ որովհետեւ նրանց ոչ թե բանակցային գործընթացն է հետաքրքրում, այլ այն, թե որքանով կարելի է այդ գործընթացը ծառայեցնել սեփական քաղաքական շահերին։

Իսկ «հին համակարգից» ով կցանկանա աշխատել նոր կանոններով՝ վստահաբար, խնդիրներ չի ունենա։ Կարեւորը՝ որ բոլորը հասկանան. ճգնաժամի պատճառով «հին կանոնների» վերադարձ չի լինելու։

Իրականում նա նույն շքեղ կյանքով էլ ապրում է՝ Հռոմում կամ եվրոպական որեւէ այլ մայրաքաղաքում, ընդորում՝ անգամ պաշտոնական հայտարարագրերի համաձայն, դոլարային մուլտիմիլիոնատեր է։

Մեր երկիրն այսօր կորոնավիրուսային համաղետի տարածման ու հետեւանքների ծանրության առումով աշխարհում միջին դիրքերում է , թեեւ օբյեկտիվ իրողությունները հաշվի առնելով՝ պիտի շատ ավելի վատ վիճակում լիներ։

Ինչ վերաբերում է կոնկրետ այդ տեսուչին, որին շատերը սոցկայքերում իսկական հերոս են անվանում, ապա նա գուցեեւ իսկապես անձնազոհ արարք է կատարել, որովհետեւ աչքի առաջ ունեցել է աշխատանքը կորցնելու վտանգը։

Այս իրավիճակը շահարկողներն ավելի լավ կլինի փորձեն հիշել, թե երբ եւ ում ջանքերով են Հայաստանի կենսական ենթակառուցվածքները հանձնվել օտարերկրյա ընկերություններին, ընդորում՝ մենաշնորհային պայմաններով։

Բայց սա, իհարկե, չի նշանակում, թե Էդմոն Մարուքյանը պոպուլիզմով է զբաղվում։ Չէ, ի՞նչ պոպուլիզմ։ Չեք հավատում՝ իրեն հարցրեք։

Իսկ բացասականը հիասթափվածների տարբեր խմբերի առկայությունն է։ Թե որն է պետության համար ավելի կարեւոր՝ թող հասարակությունն ինքը դատի։

Հաշվի առնելով իշխանությունների՝ «թավշյա» մեթոդները փոքր-ինչ կոշտացնելու մտադրությունները, նրանք այսպես թե այնպես կտրուկ հակաքայլեր էին նախաձեռնելու, եւ հանկարծ հյուսիսից անսպասելի «օգնություն» ստացան։

Հին համակարգի նվիրյալները պատրաստվում են վճռական մարտի ու չեն էլ թաքցնում, որ միջոցների միջեւ խտրականություն չեն դնելու։

Իսկ ովքե՞ր չե՛ն մասնակցում այդ պայքարին, ընդ որում՝ չեն մասնակցում ցուցադրաբար։ Այո, նախկին իշխանությունները։ Ավելի ճիշտ՝ նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյաները (նրանք, ովքեր դեռ Հայաստանում են)։

Իսկ նրանք, ովքեր առաջնորդվում են ոչ թե էմոցիաներով, այլ հստակ իրողություններով, իրենք իրենց հարցնում են՝ որքանո՞վ էր նպատակահարմար, որ Կաթողիկոսը հատկապես այս պահին հանդես գա հատկապես այդպիսի հորդորով

Համաճարակի հաղթահարումից հետո Հայաստանում պիտի մեծ ուշադրություն դարձվի այս հարցի վրա, եւ չգրանցված աշխատողներ չպիտի լինեն, աշխատանք չունեցողներն էլ պիտի գրանցվեն որպես գործազուրկներ։

Անհասկանալի է, երբ դեմքի լրջագույն արտահայտությամբ հարցն այնպես են ներկայացնում, թե Հայաստանի միակ խոցելի մարդը Ռոբերտ Քոչարյանն է, որովհետեւ 66 տարեկան է։

ոսքը միայն այդ չորս օրերի մասին չէ, խոսքը միայն այն մասին չէ, թե այդ օրերին ով ինչպես էր կատարում իր պարտականությունները, ովքեր կամ որ կառույցներն ինչ հարցերում թերացան

Ու վստահաբար՝ ժամանակի ընթացքում կունենանք այնպիսի պետություն, որտեղ արժանապատիվ աշխատավարձ կստանան բոլորը։

Միշտ էլ այդպես է լինում՝ քաղաքական ուժերը փորձում են ցանկացած իրավիճակ ծառայեցնել սեփական շահերին ու միջոցների մեջ խտրություն չեն դնում։

Պատվին ու արժանապատվությանը հասցված վնասը վերականգնելու մասին խոսելը տեղին չէ՝ վերջիններիս բացակայության պատճառով, այնպես որ՝ ամենայն հավանականությամբ, սա ընդամենը քարոզչական հնարք է։

Մի խոսքով՝ որքան էլ ցավալի է, բայց ընդդիմությունը փորձում է օգտվել կորոնավիրուսի համավարակից եւ քաղաքական դիվիդենտներ շահել։

Պարզապես ներկա պահը ենթադրում է որոշակի «կարմիր գծեր», որոնց հատումն անթույլատրելի է։

Արտաքին սպառնալիքները «մշտական կորոնավիրուս» են, եւ, ի տարբերություն համաճարակի, դրա դեմ պայքարի վերջնաժամկետն առայժմ չի էլ ուրվագծվում։

Սահմանափակումների «համարժեքության» շուրջ քննարկումները միանգամայն հասկանալի ու նույնիսկ տեղին են, իսկ ահա իշխանությունների նկատմամբ հասարակության վստահության թեման փոքր-ինչ արհեստական է։

Բայց յուրաքանչյուր երկիր իր առանձնահատկություններն ունի, եւ միշտ չէ, որ այլ երկրների ձեռնարկած միջոցառումները ճշգրտորեն կրկնելը հնարավոր է կամ նույնքան արդյունավետ կլինի։

Մեծ հաշվով՝ խնդիրը կորոնավիրուսը չէ, դա մենք կհաղթահարենք։

Գյուղացին որ գյուղացի է՝ չի ասում «կովս ցամաքել ա, մի քանի ամիս կաթ չի տալու, ես ինչի՞ պիտի մի քանի ամիս նրան իզուր տեղը խոտ տամ, թող պետությունը տա»

Դրա համար պետք է պարզապես ավելի լրջորեն մոտենալ իրավիճակին ու հասկանալ, որ սա «օդից փող կպցնելու» առիթ չէ, այլ մարտահրավեր՝ նետված հասարակությանն ու առանձին-առանձին բոլորիս։

Առավել եւս՝ կորոնավիրուսի հետ կապված այս իրավիճակից հետո, երբ չդիմացան գայթակղությանն ու ծանր պահին փորձեցին թիկունքից հարվածել իշխանություններին։ Չնայած՝ անձամբ Միքայել Մինասյանը հետ գալու շանս գուցե

Փորձենք հասկանալ, թե որքանով են արդարացված այս մտահոգությունները, եւ ինչ է տեղի ունենում իրականում։

Ու պետք է առավելագույնս արդյունավետ օգտագործենք այս «առիթը»։

Իշխանություններն ու հանրության մեծամասնությունը ստիպված են պայքարել ոչ միայն կորոնավիրուսի, այլեւ դրա ներհայաստանյան «ֆան-ակումբի» դեմ։

Այդ մարդիկ կորոնավիրուսի հաղթահարումից հետո էլ գուցե ստիպված լինեն փողոց դուրս գալ դիմակներով, որպեսզի մարդիկ չճանաչեն իրենց ու չհիշեցնեն այս օրերի իրենց խայտառակ պահվածքը։

Սրանք իրենց անբարո քարոզչությամբ ըստ էության կորոնավիրուսի դեմ պայքարի արդյունավետությունն են նվազեցնում։ Գիտակցաբար, թե ոչ՝ էական չէ։

Ու հարց է ծագում՝ լավ, այդ ինչպե՞ս են սրանք տասը-քսան տարի երկիր ղեկավարել, որ հիմա իշխանությունների համար «ժողովրդի համակրանքը շահելու» ամենահուսալի քայլը սրանց կալանավորելն է:

Իհարկե Արցախը մեր միջնաբերդն է, եւ իհարկե, արցախյան պատերազմում տարած մեր հաղթանակի շնորհիվ է նաեւ, որ այսօր աշխարհում մեզ հետ հաշվի են նստում կամ առնվազն ընկալում են որպես տարածաշրջանային լուրջ գործո

Իրականում ամենավտանգավորն իսկապես արժեքների այս դեգրադացիանէ: Մնացած հարցերում ժամանակն ամեն ինչ իր տեղը կդնի, այդ թվում՝ նաեւ դատարանների վճիռների տեսքով:

Մի խոսքով՝ հասարակությունը պիտի կարողանա քարոզչական մանիպուլյացիաները տարբերել իրական տեղեկատվությունից կամ գոնե քննադատաբար վերաբերվել իրեն հրամցվող «տեղեկատվական հոսքերին»:

: Ամերիկյան ոստիկանությունը շրջապատում է շենքը, որտեղ պատսպարվել է ռուս գանգստերը, իսկ սա անիմաստ հռհռում է, դիմադրում մինչեւ վերջին փամփուշտն ու գոռում «Ազատություն Անջելա Դեւիսին»...

Իսկ որքա՞ն է հավանականությունը, որ Սերժ Սարգսյանն ու Ռոբերտ Քոչարյանը բացարձակապես կապ չունեն իրենց նկատմամբ առաջադրված մեղադրանքների հետ

Պարզ ասած՝ բանակցային գործընթացում զուտ մարտավարական տեսանկյունից «Արցախը երբեք չի լինելու Ադրբեջանի կազմում» ձեւակերպումն այնքան էլ արդյունավետ չէ

Եվ իսկապես, այսօր երեւի քչերն են հիշում, բայց 1999 թ. հոկտեմբերի 27-ից առաջ Հայաստանում լրատվական դաշտը բառացիորեն հեղեղված էր ատելության ու թշնամանքի քարոզով:

Հանրաքվեին ընդառաջ «ոչի» կամ բոյկոտի կողմնակիցները երկու հիմնական փաստարկ են ներկայացնում

Ու նաեւ այնպես չէ, որ այդ ամենն անցյալում է մնացել, եւ հեղափոխությունից հետո Հրայր Թովմասյանն այլեւս նախկիններին որեւէ բանով չի կարող օգնել:

Ու քանի որ ընտրակաշառք բաժանել չի ստացվելու՝ «ոչի» քարոզարշավն անիմաստ է դառնում, իսկ բոյկոտի կոչերը՝ տրամաբանական:

Մյունխենում միմյանց «պորտը տեղը դնելու» խնդիր չկար: Մեր խնդիրն էր՝ միջազգային հանրությանը ցույց տալ, թե իրականում որտեղ է Ադրբեջանի «պորտը», եւ որտեղ է մերը, ու մեծ հաշվով՝ դա մեզ հաջողվեց:

Իսկ ապրիլի 5-ին պարզ կդառնա՝ ժողովուրդը կարեւորո՞ւմ է իր այդ իրավունքը, թե ոչ:

Վերջին օրերին բանակում արձանագրված զոհերի թիվն իսկապես խիստ մտահոգիչ է, եւ համապատասխան կառույցներն, անկասկած, պիտի լրջորեն ուսումնասիրեն իրավիճակն ու ոչ միայն բացահայտեն մեղավորներին...

Հիմնական քարոզարշավն «այո»-ի ու «ոչ»-ի շուրջ չի լինելու: Լինելու է այլ հարցի շուրջ՝ մարդիկ պիտի հեղափոխությունը պաշտպանեն տանը նստա՞ծ, թե՞ տեղամասերում:

Մարդիկ փողոց ելան, որովհետեւ նախագահական ընտրություններն անցկացվել էին բացահայտ ընտրակեղծիքներով ու բռնություններով, եւ դա տեղի էր ունեցել բոլորի աչքի առաջ:

Սկսենք նրանից, որ Հայաստանի Հանրապետությունն իր անկախությունը հռչակել է համաժողովրդական հանրաքվեով, այսինքն՝ մենք մեր այսօրվա անկախ պետականության համար պարտական ենք «անգրագետ ամբոխի» քվեներին:

Անցած 6 ամիսներն ավելի բացահայտորեն ցույց տվեցին՝ այդ կոնսենսուսները հասարակության համար ընդունելի են, իսկ նախկին իշխանությունների ու նրանց հարող շրջանակների համար՝ ոչ:

Նախկիններն ամեն ինչ անելու են՝ «ոչ»-ի շտաբ ձեւավորելու եւ հսկայական ֆինանսական ռեսուրսներով այդ շտաբի շուրջ ռեւանշիստական ուժերի համախմբման համար։

Ճանապարհին նա ընտանիքի հետ ճաշել էր ռեստորանում, նրան ՀԴՄ կտրոն չէին տվել (պատճառաբանելով, որ սարքը փչացել է), նա էլ այդ մասին տեղյակ էր պահել ԼՂՀ համապատասխան կառույցներին։

Փոխարենը նրա կուսակցության խոսափողները չտեսնված պաթոսով հայտարարեցին, թե Սերժ Սարգսյանը հող հանձնող չէ, նա այդ 8 հազար քառակուսի կիլոմետրն ազատագրողն է:

Հայաստանում նույնպես հեղափոխություն է եղել, բայց իշխանություններն ամեն ինչ անում են, որ այս հարցը լուծվի ոչ թե «հեղափոխության տրամաբանությամբ», այլ օրենքի շրջանակներում:

Իսկ դիմակայելու ճանապարհը միակն է՝ կոնսենսուս ապահովել նաեւ հանրության 95 տոկոսի ներսում:

Փաստորեն պիցցան կարող է նաեւ հոգեմետ ազդեցություն ունենալ։

Հարց է ծագում՝ բայց արդյո՞ք տվյալ դեպքում դա հնարավոր էր, ինչպե՞ս կարող էր ընդդիմությունը կազմակերպել իր իսկ ակտիվիստներին բերման ենթարկելու գործողությունը։

Ներքաղաքական պայքարում կեղծավորությունն ու երեսպաշտությունը հատել են բոլոր թույլատրելի սահմանները, ու դժվար է ասել՝ երբեւէ կհաջողվի՞ մինչեւ վերջ հաղթահարել այս նստվածքը, թե ոչ։

Բայց հասարակությունը պետք է մեկառմիշտ ընդունի, որ այլ ճանապարհ պարզապես չկա, ու որքան էլ գայթակղիչ թվա, բայց «թավիշը» «շուշաթղթով» փոխարինելը կարող է շատ ծանր հետեւանքներ ունենալ:

Ինչո՞ւ։ Որովհետեւ այն, ինչը հասարակության տարբեր շերտերի կոչ են անում հանդուրժել, իրականում հանդուրժելու բան չէ։

Ավելի ճիշտ՝ երեւի արդեն գիտեն: Ու «արմատական ընդդիմությանը» ամենաշատը հենց դա է մտահոգում:

Համաձայնվեք՝ լուրջ «զորք» է: Առավել եւս՝ եթե դրան գումարվում են նաեւ հսկայական ֆինանսական միջոցները:

Ահավոր տհաճ էր տեսնելը, թե ինչպես են «կողմերը» փորձում դիվիդենտներ քաղել այդ ողբերգությունից, մեղադրել միմյանց, ոչնչով չհիմնավորված «վարկածներ» ներկայացնել:

Եթե որեւէ մեկն այլ տարբերակ գիտի՝ խնդրում ենք հուշել. հեղաշրջումից բացի շուտափույթ իշխանափոխության ի՞նչ տարբերակ կա։

Մի դեպքում կարող են իրավացի լինել, մեկ այլ դեպքում՝ ոչ:

Այն նույն Քոչարյանին, որի թիկնապահը ծեծելով մարդ սպանեց ու նույնիսկ կես ժամով անազատության մեջ չհայտնվեց, իսկ ինքը ԱԺ դահլիճում պատգամավորներին կլիզմայի մասին անեկդոտներ էր պատմում:

Հայկական որոշ քարոզչամիջոցներ խոսքի ազատությունն օգտագործում են Հայաստանի պետական շահերի դեմ: Գիտակցաբար, թե ոչ՝ այլ հարց է:

Ադրբեջանցիները ջարդում են ֆեյսբուքյան հայ օգտատերերի պրոֆիլները եւ հայկական խմբերում գրառումներ տարածում՝ մարդկանց կոչ անելով դուրս գալ փողոց եւ Նիկոլ Փաշինյանի դեմ հանրահավաքներ անել:

Հիմա ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ իշխանություններն այս հարցում արմատապես փոխվել են, բայց հանրային գիտակցության փոփոխության տեմպերը բավարար չեն:

Ի դեպ՝ նկատենք նաեւ, որ «իշխանությունների կողմից ճնշումների ենթարկվողները» ոչ այնքան լրատվամիջոցներ են, որքան քարոզչամիջոցներ:

Այս ամենը վկայում է այն մասին, որ մեր հասարակության քաղաքական գիտակցության մակարդակը վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում կտրուկ բարձրացել է:

Ի դեպ՝ այս իրավիճակը նորություն չէ, վերջին տասնամյակներում գրեթե միշտ էլ այդպես է եղել՝ քաղաքական դաշտի մեծամասնությունը համախմբված է եղել հասարակության մեծամասնության դեմ:

Հայտարարության հեղինակներն, ի դեպ, նշում են նաեւ, թե Քոչարյանի խափանման միջոցը փոխելը կնպաստի «համերաշխության հաստատմանը»: Հետաքրքիր է՝ ո՞ւմ միջեւ համերաշխության մասին է խոսքը:

Նախկին իշխանություններն ու նրանց արբանյակներն էլ «փաթեթավորման» համար գումարներ չեն խնայում:

Երբ դրանով հանրապետականներն են զբաղվում՝ ամեն ինչ զավեշտի է վերածվում:

Իրականում պետք էր այլ եզրակացություն անել՝ հեղափոխությունը չի ավարտվել, այլ մտել է շատ ավելի բարդ փուլ: Որովհետեւ պետական կառավարման համակարգն իսկապես դիմադրում է:

Հետաքրքիր է՝ Արցախի ժողովուրդը կցանկանա՞ ունենալ Հայաստանի իշխանությունների հետ առճակատման գնացող իշխանություններ

Բանն այն է, որ Հայաստանում առկա բազմաթիվ խնդիրները, մեծ հաշվով, կարելի է բաժանել երկու մասի՝ պայմանականորեն ասած «արժեհամակարգային հարցեր» եւ «անվտանգային խնդիրներ»:

«Ավելորդ ծախսերի մասին երեւի ով ասես իրավունք ունի խոսել՝ բացի նրանցից, ովքեր կլոր տարին լափում էին բյուջեն ու Ամանորը նշում գերդաստանով՝ եվրոպական որեւէ երկրի մայրաքաղաքում:

Կոռուպցիոն նախկին սխեմաները, որտեղ կարելի էր հանգիստ փող աշխատել ու վերեւների բաժինն ուղարկելով ապահով զգալ, չեն գործում, իսկ դա շատերի համար ուղղակի շոկային վիճակ է:

Որովհետեւ այդ դիրքորոշումը միշտ էլ կոշտ է եղել, բայց Հայաստանում նման ծավալի ակամա քարոզչական աջակցություն երբեք չի ունեցել։

Այլ կերպ ասած՝ Արցախի հարցն այն թեման չէ, որից հնարավոր կլինի շեղել հասարակության ուշադրությունը:

Հասկանալի է, որ իշխանությունները որքան էլ իրապես շահագրգռված լինեն քաղաքական համակարգի կատարելագործմամբ ու պետության զարգացմամբ, իրենց ձեռքով այդպիսի ընդդիմություն չեն ստեղծելու:

Ընդ որում՝ նաեւ այս վիճակն է խանգարում, որ Հայաստանում ձեւավորվի այնպիսի ընդդիմություն, որի հետ իշխանությունները բանավիճեն արդեն ապագային վերաբերող ծրագրերի շուրջ:

Բարձրացված հարցերն ըստ էության իրավական դաշտում են, որովհետեւ կարեւոր է հասկանալ՝ նվիրատվությունների դիմաց տրված շինթույլտվությունները

Ո՞ր մեկին պիտի բացատրենք, որ այդ մարդկանց արցախյան խնդիրն առանձնապես չի հետաքրքրում (եթե հետաքրքրեր՝ անձնական հարստության մոլուցքով չէին դատարկի երկիրը)։

Տողատակերով նման զուգահեռներ անցկացնելը գուցեեւ տեղին կլիներ, եթե Սերժ Սարգսյանը «հակասական քայլերից» բացի նաեւ պետական նշանակության ինչ-որ խնդիրներ լուծած լիներ:

Պատճառներից մեկն էլ երեւի այն է, որ նախկին իշխանություններն իրենց կողմից որեւէ քայլ չեն անում իրենց նկատմամբ հանրային ատելությունը մեղմելու համար:

Ծայրահեղ դեպքում, Սաշիկ Սարգսյանին կխնդրեինք, ու նա կկիսեր երկնաքարը՝ դրանով իսկ նվազեցնելով հնարավոր ավերածությունները:

Այնպես որ, Հայաստանում ընդդիմադիր քաղաքական լուրջ բեւեռ վաղ թե ուշ, իհարկե, կձեւավորվի, միայն թե՝ ի՞նչ կապ ունեն դրա հետ նախկինները: Առավել եւս՝ նախկին դեմքերով:

Որովհետեւ հասարակության մեջ դեռ չի ձեւավորվել կոնսենսուսն այն հարցի շուրջ, թե ի վերջո ինչպիսի պետություն ենք ուզում ունենալ ու ինչ քայլեր են անհրաժեշտ դրա համար:

Նախ՝ քաղաքական գործչի համար որոշում փոխելն ինչ-որ ահավոր հանցանք չէ, որովհետեւ բոլորն էլ կարող են սխալվել, իսկ սխալն ուղղելու համար նաեւ որոշակի խիզախություն է պետք:

Խոսքն ընդամենը այդ մարդկանց իշխանության տարիներին Հայաստանում ստեղծված հանցավոր համակարգի եւ արձանագրված բազմաթիվ հանցագործությունների մասին է:

Եթե իրավապահները նախկինում կատարված բոլոր մեծ եւ փոքր հանցագործությունները բացահայտեն ու բոլորին պատասխանատվության ենթարկեն, Հայաստանում 37 թվից ավելի ծանր իրավիճակ կլինի:

Սա իսկապես լկտիության գագաթնակետն է:

Ընդդիմախոսներն այս օրինագիծը գնահատում են որպես իշխանությունների ձեռքին լրացուցիչ զենք՝ «անցանկալի անձանց» դեմ քաղաքական ռեպրեսիաներ իրականացնելու համար:

Հայաստանի իշխանությունները հասկանում են իրավիճակի լրջությունը եւ առաջնորդվում են բացառապես պետական շահերով: Որովհետեւ արտաքին քաղաքականության մեջ պրագմատիզմն այլընտրանք չունի:

Ամենամեծ զավեշտն այն է, որ սրանք իրենք իրենց նույնացնում են հայրենիքի հետ, որովհետեւ իրենց տեսակի դեմ պայքարը համարում են պայքար հայրենիքի դեմ:

Մեծ հաշվով՝ Հայաստանում այսօր տեղի ունեցող գրեթե բոլոր կարեւորագույն գործընթացներն ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն կապված են մեր երկրի իրական անկախության եւ ինքնիշխանության հետ:

Միքայել Մինասյանն իրավացի է՝ «հնի վերադարձ չկա»: Ու դա վերաբերում է նաեւ նրանց, ում հիմնական արժանիքը (անկախ այլ արժանիքների առկայությունից) «հնի» հետ բարեկամական կապերն են:

Անկախ նրանից՝ ՍԴ-ն իրավունք ունե՞ր հաշվի առնել նաեւ խնդրի քաղաքական կողմը, թե ոչ, ակնհայտ է, որ ՍԴ որոշումը նաեւ քաղաքական հետեւանքներ է ունենալու, ընդ որում՝ նաեւ երկարաժամկետ կտրվածքով:

Վերջին օրերի ամենատարածված թեմաներից մեկն «ազատ մամուլի» նկատմամբ իշխանությունների կողմից իբր իրականացվող հալածանքներն են, որոնց նպատակը, պարզվում է, «ազատ խոսքը լռեցնելն է»։

Նրանք, ովքեր արցախյան պատերազմի իրական հերոսներն են եղել, բայց հետագայում դա «կապիտալիզացնելու շնորհք չեն ունեցել», առ այսօր մոռացված են, ու որեւէ մեկը նրանց անունները չգիտի։