Ամենաանհասկանալին նախկինների հրճվանքն է

Խորհրդարանական մեծամասնության կողմից ՍԴ երեք անդամների գրեթե միաձայն ընտրությունը հանրային լուրջ քննարկումների առիթ դարձավ, ընդորում՝ գնահատականները միանշանակ չէին։ Ակնհայտ էր, որ հասարակական-քաղաքական շրջանակների մի զգալի հատված առնվազն տարակուսած էր, որ հեղափոխական իշխանությունները ՍԴ դատավորներ են ընտրել մարդկանց, ովքեր ժամանակին ակտիվորեն համագործակցել են նախկին իշխանությունների հետ ու հլու-հնազանդ կատարել նրանց հանձնարարականները (համենայնդեպս՝ ըստ մամուլում շրջանառվող տեղեկությունների):

Նախկիններն իրենց հերթին խիստ ոգեւորվել էին իշխանությունների հասցեին հնչող քննադատությունների այս ալիքից եւ ըստ երեւույթին մի կողմ քաշված շփում էին ձեռքերը՝ գերադասելով չմիջամտել ու սպասել իրադարձությունների հետագա զարգացմանը։

Մինչդեռ ով ով, բայց նախկինները ոգեւորվելու որեւէ պատճառ չունեն, եւ ահա թե ինչու։ Ի վերջո ինչի՞ց է դժգոհ հասարակության որոշ մասը։ Դժգոհ է, որ ՍԴ դատավորներ են ընտրվել նախկինների քաղաքական պատվերները կատարածները, այսինքն՝ նախկինների հետ համագործակցած լինելն ինքնին այնպիսի խարան է, որն անհնար պիտի դարձներ այդ մարդկանց ներկայությունը պետական որեւէ կառույցում։ Հասկանալի է, չէ՞, որ նախկինների նկատմամբ այդպիսի վերաբերմունք ունեցողները, որքան էլ դժգոհ լինեն ներկա իշխանություններից, երբեք եւ որեւէ պարագայում թույլ չեն տա նախկինների վերադարձը, առավելեվս՝ չեն կանգնի նրանց կողքին։ Այնպես որ, որքան էլ ՍԴ երեք դատավորների ընտրությունը հիասթափեցրած լինի հասարակության մի մասին, միեւնույն է՝ հասարակության մեջ լիակատար կոնսենսուս կա այն հարցում, որ վերադարձ անցյալին չի լինելու, եւ վերջ։ Այսինքն՝ բացառված է, որ Սերժ Սարգսյանը կամ Ռոբերտ Քոչարյանը որեւէ ձեւով վերադառնան։

Այլ հարց է, որ կարող են «վերադառնալ» նրանց իշխանության տարիներին արմատացած բարքերն ու ներքաղաքական-ներիշխանական հարաբերությունները։ Իսկ որպեսզի դա տեղի չունենա, Հայաստանին պետք է նորմալ ընդդիմություն։ Ոչ թե ֆինանսական ահռելի ռեսուրսներ ունեցող ռեւանշիստներ, այլ լուրջ, անցյալի արատավոր համակարգը մերժող քաղաքական ընդդիմություն։ Որովհետեւ երբ հեղափոխական իշխանությունների այս կամ այն քայլից հանրության մի հատվածը հիասթափվում է, բայց դա որեւէ կերպ չի փոխում նախկինների նկատմամբ վերաբերմունքը, իսկ ընդդիմադիր այլ բեւեռ չկա, սկսվում է մեծ ապատիան՝ դրանից բխող բոլոր հետեւանքներով։ Իսկ եթե այդպիսի ընդդիմություն կա՝ հասարակությունն ակտիվորեն մասնակցում է ներքաղաքական կյանքին ու ստիպում է, որ իշխանությունները միշտ իրենց ծոծրակին զգան մրցակիցների շունչը եւ ավելի մեծ պատասխանատվությամբ գործեն։ Որովհետեւ ընտրությունն այդ դեպքում լինում է ոչ թե անցյալի ու ապագայի, այլ դեպի ապագա տանող տարբեր ճանապարհների միջեւ։

Մեծ հաշվով՝ այսօր Հայաստանում հենց սա էլ տեղի է ունենում, եւ դա միանգամայն նորմալ է։ Նորմալ է, որ հեղափոխության համակիրների (այսինքն՝ հասարակության բացարձակ մեծամասնության) ներսում «առողջ մրցակցային միջավայր» է ձեւավորվում։ Դա նշանակում է, որ նախ՝ հաջորդ ընտրությունները մրցակցային կլինեն (ու նախկինները հազիվ թե կարողանան պայքարել «մրցանակայինտեղերիհամար», եւ երկրորդ՝ հեղափոխության կողմնակիցները, որքան էլ անհաշտ պայքար մղեն միմյանց դեմ, միեւնույն է՝ միասնաբար թույլ չեն տա ռեւանշիստների վերադարձը։ Հասկանալի է՝ խոսքն անօրինական ճանապարհով վերադարձի մասին է, որովհետեւ օրինական ճանապարհով նրանք նույնիսկ իրենց իշխանության տարիներին չէին կարողանում վերարտադրվել։