Հայաստանի երկաթուղիների անցյալն ու ներկան

20/07/2020 schedule13:12

Դեռևս 1857 թվականին Կովկասի նահանգապետ Ալեքսանդր Բարյատինսկին Ալեքսանդր Երկրորդ կայսրին զեկույց էր ներկայացրել, որում հիմնավորում էր Անդրկովկասում երկաթուղի կառուցելու անհրաժեշտությունը: Նա նշեց, որ այս դեպքում Անդրկովկասը կդառնա Եվրոպայի և Ասիայի միջև շահավետ և կարևոր առևտրային հանգույց: Անդրկովկասում երկաթուղիների կառուցման դրդապատճառներն ի սկզբանե առևտրատնտեսական բնույթ էին կրում, սակայն ավելի ուշ ավելացան նաև ռազմականև ռազմավարական բնույթի նախագծեր:

Այս նկատառումներից ելնելով՝ կայսրը 1861 թվականին հաստատեց Անդրկովկասում երկաթուղիների կառուցման ծրագիրը: 1883-ին արդեն կառուցվել էին Փոթի-Թիֆլիս և Թիֆլիս-Բաքու երկաթուղիները: Թիֆլիս-Կարս երկաթուղու կառուցման հարցը բարձրացվեց 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ավարտից հետո: Հիմնական նպատակը՝ ռազմական և ռազմավարական նշանակությունն է: Շինարարությունը սկսվեց 1895 թվականին։ Թիֆլիս-Կարս երկաթուղու վրա ընդհանուր առմամբ կառուցվել են 535 արհեստական կառույցներ, իսկ բոլոր թունելներն ունեցել են երկու ուղի:

 Հատկապես նշանակալից օբյեկտ դարձավ Ջաջուռի թունելը, որի երկարությունը կազմում էր 799 սաժեն (1,68 կմ): Դրա կառուցման ժամանակ առաջին անգամ օգտագործվել են հատուկ փորող մեքենաներ և էլեկտրական հովհարիչներ: Թունելի միջով գնացքների անցումն ապահովելու համար թունելի հարակից երկու կայարաններում ստեղծվել է զանգերի ազդանշանային համակարգ, որը և հայտարարում էր թունելից գնացքի ելքի մասին:

 1899 թվականի հունվարի վերջին երկաթուղին հասավ այժմյան Վանաձոր: Առաջին գնացքը Ալեքսանդրապոլ (Գյումրի) ժամանել է 1899 թվականի հունվարի 7-ին՝ Թիֆլիս-Կարս երկաթուղու շինարարության ավարտից հետո: Կարս կայարան առաջին գնացքը ժամանեց հունիսի 21-ին: 1902 թվականի դեկտեմբերի 2-ին առաջին գնացքը ժամանեց Էրիվան (Երևան):

 Այսպես էր սկսվում Հայաստանում երկաթուղիների ձևավորման և զարգացման պատմությունը: Այդ ժամանակվանից ի վեր երկաթուղիները Հայաստանում կայուն զարգանում էին․ 1980-ականներին վագոնների փոխադրումներ էին իրականացվում Այրում-Սադախլո-Վեսելոյե, Երասխ-Նորաշեն՝ Ադրբեջանի տարածքով, Գյումրի-Ախուրյան-Կարս` Թուրքիա, ուղղություններով: Լենինական կայարանում օրական ընդունվում էր մինչև 30 գնացք: Արագընթաց և ուղևորատար գնացքներն աշխատում էին Երևան-Մոսկվա, Երևան-Ռոստով, Երևան-Սոչի, Մոսկվա-Դողուկապի (Թուրքիա) ուղղություններով: Էլեկտրաքարշերի և ջերմաքարշերի նորոգումն իրականացվում էր Գյումրիի լոկոմոտիվային դեպոյում, իսկ բեռնատար վագոնները վերանարգվում էին Գյումրիի վագոնանորոգման դեպոյում:

 Եթե արդյունքում Հայաստանը դարձավ տարածաշրջանի երկաթուղային խաչմերուկ, ապա Գյումրին ի սկզբանե զբաղեցրեց Հայաստանի կենտրոնական երկաթուղային հանգույցի դիրքը: Լոկոմոտիվային և վագոնային դեպոները, ուղեմաս, խոշոր հանգույցային կայարան, բազմաֆունկցիոնալ կայարանային շենք, երկաթուղային քոլեջ՝ ամբողջ այդ ենթակառուցվածքը նպաստեց Գյումրիում առանձնահատուկ միջավայրի ձևավորմանը, որում կոփվում էին պրոֆեսիոնալ երկաթուղային կադրերը: Ավելին՝ ժամանակակից Գյումրին կառուցվել է հենց երկաթուղային հանգույցի հիման վրա:

 Ավելի քան մեկ դար ժամանակահատվածի ընթացքում, Հայաստանի երեք երկաթուղայիններ դարձան Սոցիալիստական աշխատանքի Հերոսներ, և բոլորն էլ աշխատում էին Գյումրիում (շոգեքարծի մեքենավար Անդրանիկ Խաչատրյան՝ 1943-ին, էլեկտրամեխանիկ Սերյոժա Միքայելյան՝ 1959-ին, էլեկտրքարշի մեքենավար-հրահանգիչ Սարգիս Գևորգյան՝ 1966-ին): Եվ այսօր Գյումրիում աշխատում են ոսկե ձեռքեր ունեցող վարպետներ, տոհմիկ մեքենավարներ, տաղանդավոր փականագործներ, էլեկտրիկներ, երկաթուղայիններ, որոնք պատասխանատու և տաղանդավոր կերպով կատարում են իրենց մասնագիտական պարտականությունները:

 1988-ի Սպիտակի երկրաշարժից հետո երկաթուղին գերծանրաբեռնված էր աշխատում: Միայն Լենինականի կայարանում աշխատում էին չորս մանևրային լոկոմոտիվներ, քանի որ ապրանքաշրջանառությունն աճեց մի քանի անգամ: Ամբողջ Խորհրդային Միությունը նյութական և ֆինանսական օգնություն էր ցուցաբերում երկրաշարժից տուժած շրջաններին:

 Խորհրդային Միության փլուզուման հետ դադարեցվեց նաև Երասխ-Նորաշեն հատվածով,  Վրաստանից` Վեսյոլոյեով, Թուրքիայից` Ախուրյան-Կարս հատվածով գնացքների տեղաշարժը, իսկ Հայկական երկաթուղին հայտնվեց տրանսպորտային շրջափակման մեջ՝ ունենալով միայն մեկ գործող հանգույց՝ Այրում-Սադախլո։ Բեռնափոխադրումների ծավալը կտրուկ նվազեց, միջոցները չէին բավարարում շարժակազմի արդիականացման և նորացման համար: Այս պայմաններում Հայաստանի կառավարությունը որոշում կայացրեց Հայկական երկաթուղին հանձնել կոնցեսիոն կառավարմանը: Ներկայումս Հայաստանի երկաթուղային ենթակառուցվածքների կոնցեսիոն կառավարումն իրականացնում է «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ն՝ «Ռուսական երկաթուղիներ» ԲԲԸ դուստր ձեռնարկությունը:

 Կոնցեսիոն պայմանագրի համաձայն, 2008-2038 թվականներին շարժակազմի վերականգնման և ենթակառուցվածքների արդիականացմանն ուղղել 174,5 միլիարդ դրամ։ Աշխատանքի տարիներին ՀԿԵ-ն իրականացրել է ենթակառուցվածի և շարժակազմի արդիականացման աշխատանքներ, կառուցել և շահագործման հանձնել երեք հիմնական երկաթուղային կամուրջ, վերանորոգվել են գծերի և կոնտակտային ցանցի կիլոմետրեր, էլեկտրական ենթակայաններ, սլաքային փոխադրիչներ, գծանցներ, կամուրջներ և ինժեներական այլ կառույցներ: Բացի այդ, ավարտվել է մեքենայացված գծային կայանի և Սանահինի մեքենայացված գծի ուղեմասի արդիականացումը, վերակառուցվել են Երևանի, Վանաձորի և Գյումրիի հիմնական կայարանների շենքերը:

 Բացի Երևանի դեպոյից, Գյումրիում իրականացվել է վագոնանորոգման և լոկոմոտիվային դեպոների լայնածավալ վերակառուցում: Նոր սարքավորումները, որոնցով հագեցված են դեպոները, թույլ է տալիս ժամանակակից տեխնոլոգիաներ կիրառել շարժակազմի սպասարկման և վերանորոգման համար: 2014 թվականի դեկտեմբերին Գյումրու լոկոմոտիվային դեպոյում տեղի ունեցավ վերջին 25 տարվա ընթացքում Հայաստանում առաջին անգամ ТР-3 տիպի վերանորոգում անցած էլեկտրաքարշի շահագործման հանձնելու հանդիսավոր արարողությունը:

 Ինչ վերաբերում է շարժակազմին, ապա ձեռք են բերվել երկու նոր ԷՊ2Դ էլեկտրագնացքներ, որոնք բարելավել են երկաթուղու աշխատանքի որակը և ուղևորների սպասարկման մակարդակը Երևան-Գյումրի-Երևան երթուղով երթևեկող ուղևորների համար: Իսկ բեռնատար վագոնների արդիականացման գործընթացն իրականացվում է պարբերական:

 Ներկայումս Գյումրու երկաթուղային հանգույցի տարածքում ապրում են 9 պատերազմի և աշխատանքի վետերաններ, որոնք ՀԿԵ-ի ղեկավարության ուշադրության կենտրոնում են գտնվում: Ընկերության աջակցությամբ բարելավվում են նրանց կենսապայմանները, և այս աշխատանքները հետևողական բնույն են կրում:

 Առաջին կիրակի օրը՝ այս տարի օգոստոսի 2-ին, մենք նշում ենք մեր մասնագիտական տոնը` Երկաթուղայինի օրը: Բարգավաճում և աշխատանքային հաջողություններ ենք մաղթում մեր երկաթսւղայիններին, ովքեր միշտ պատվով կատարում են իրենց մասնագիտական պարտականությունները` ի շահ մեր երկրի և հասարակության:

 «Գյումրի» գծային-կայարանային միավորման պետ Վահան Գասպարյան

«Գյումրի» ԳԿՄ վետերանների խորհրդի նախագահ Նորիկ Ղազարյան

 *Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում:

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
3898 դիտում

Մասկը կոչ է արել փակել «Ամերիկայի ձայնը» և «Ազատություն» ռադիոկայանը

Մայրաքաղաքի բոլոր բակերում հին լուսատուները փոխարինել ենք ժամանակակից LED-երով. Ավինյան

Աշոցքի տարածաշրջանում թույլ ձյուն է տեղում, մի շարք ավտոճանապարհների մերկասառույց է

Փրկարարները 1 օրում ՀՀ տարբեր բնակավայրերից 19 արգելափակված մեքենա են դուրս բերել

Իջևան-Նոյեմբերյան ավտոճանապարհին ավտոմեքենան բախվել է բեռնատարին․ կան տուժածներ

Ռուսաստանը պատրաստ է օգնել Երևանին և Բաքվին հարաբերությունների կարգավորման գործում. Կոպիրկին

Նիկոլ Փաշինյանը մեկնել է Ֆրանսիա․ նա կհանդիպի Մակրոնի հետ

Աննա Հակոբյանը շրջայց է կատարել Qatar Foundation-ում

Նեթանյահուն պատրաստվում է Գազայի հատվածը հանձնել ԱՄՆ-ին. ինչ է ներառում Թրամփի պլանը և ինչու է բարդ իրագործելը

Աշոցքի, Արթիկի, Գորիսի տարածաշրջաններում թույլ ձյուն է տեղում

«Իմ քայլը» հիմնադրամի և «Կատարի Սոցիալական Աշխատանքի Հիմնադրամի» միջև հուշագիր է ստորագրվել. տեսանյութ

Բաքուն միայնակ չի կարող հարձակվել. Ալիևը վախենում է տետ ա տետ ՀՀ-ի դիմաց կանգնելուց. Դալլաքյան. տեսանյութ

Տաքսու վարորդը 30 հազար դոլար չվճարած տուգանք ունի և ակնկալում է «անհույս վարկերի» նման մի ծրագիր. Փաշինյան

Վրաստանը հունվարին երկրից արտաքսել է 37 օտարերկրացու, այդ թվում՝ Հայաստանի քաղաքացիների

Շահումով խաղերի ոլորտը շարունակում է բարգավաճել, բայց դա ոչ թե տնտեսական աճ է, այլ դեգրադացիա. Սարգսյան

Տարհանվել է 11 խոշոր եղջերավոր, 30 ոչխար, 20 թռչուն, 1-ական խոզ և գոճի. անասնագոմի հրդեհը մարվել է

Ստեփանծմինդա-Լարս ավտոճանապարհը բաց է

ՀՀ-ում վարակների բարձր ակտիվության շրջան է, մեծ է վարակված երեխաների թիվը. մասնագետը զգուշացնում է. տեսանյութ

Լենինգրադի նավահանգստում նավթատար նավ է խորտակվել. հետաքննվում է շարժիչի պայթյունի վարկածը

Բախվել են «Մերսեդես»-ն ու մոպեդը. հնդիկ մոպեդավարը հոսպիտալացվել է

Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական ակադեմիան ֆրանսիացի նոր կուրսանտ ունի

Գյումրիի սպորտային համալիրի տանիքում հրդեհ է բռնկվել. իրականացվել են քանդման աշխատանքներ

Աննա Հակոբյանը շրջել է Քաթարի մտավոր սահմանափակումներ և աուտիզմ ունեցող անձանց հատուկ կրթության կենտրոնում

Էմմա Մանուկյանը նշել է ծննդյան տարեդարձը. դերասանուհին նոր ֆոտոշարք է հրապարակել

Կցրտի 2-5 աստիճանով, առանձին շրջաններում ձյան տեղումներ են սպասվում

Պեսկովը ոչ հաստատել, ոչ հերքել է Պուտինի ու Թրամփի հեռախոսազրույցի մասին տեղեկությունը

Վահան Տերյանի 140-ամյակի կապակցությամբ Ժաննա Անդրեասյանը ծաղիկներ է խոնարհել բանաստեղծի հիշատակին

Անընդունելի է. ԶՊՄԿ-ն` ընկերության գործունեությունը խոչընդոտելու կոչերի մասին

Ստեփանավանում քննարկվել են Աշոտաբերդ թաղամասի խոշոր հրդեհի հետևանքների վերացման ուղղությամբ աշխատանքները

Իրանում երկրաշարժ է տեղի ունեցել

«Մերսեդես»-ը «Բելաջիո» ռեստորանի մոտ բախվել է բազալտե եզրաքարերին, կոտրել ծառն ու գլխիվայր շրջվել

Ի՞նչ կլինի թոշակառուների արձագանքը, եթե ՀՀ Կառավարությունը նրանց համար բիզնես ծրագրեր նախաձեռնի. վարչապետ

Ինչպիսին են ծառայության կազմակերպումը և պայմանները ՌՈ կայազորային կարգապահական վաշտերում. տեսանյութ

Լիբանանում ձևավորված նոր կառավարության նախարարներից մեկը հայ է

ՀՀ տարածքում փակ և դժվարանցանելի բազմաթիվ ավտոճանապարհներ կան

ՀՀ տարբեր հատվածներից մեկ օրում 28 ավտոմեքենա է արգելափակումից դուրս բերվել

Արարատ Միրզոյանը շնորհավորել է Յուսեֆ Ռաջիին՝ Լիբանանի ԱԳ նախարար նշանակվելու կապակցությամբ

Երևանի փողոցներից մեկում կայանված «Լեքսուս»-ից գողություն է կատարվել. տեսանյութ

Նախարարի հրամանով՝ Մինասյանի բուժման ֆինանսական հարցերով զբաղվում է առողջապահության նախարարությունը

ԱՄՆ Կոնգրեսի հայկական հանձնախմբի ղեկավարները նամակ են հղել պետքարտուղար Ռուբիոյին. բովանդակությունը հայտնի է