Էներգետիկ ոլորտում շուկայի ազատականացման եւ էլեկտրոնային առեւտրի կազմակերպման ծրագիր է ներդրվում. ՀԾԿՀ նախագահ

ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը էլեկտրաէներգետիկական շուկայում փոփոխություններ իրականացնելու համար վերջին շրջանում մի շարք նախագծեր է պատրաստել: ՀՀ էներգետիկ համակարգը պատրաստվում է խոշոր փոփոխության, որի արդյունքում դաշտում կարող են նոր խաղացողներ հայտնվել, եւ շուկան կազատականացվի:

Թեմայի վերաբերյալ ՀԺ-ն զրուցել է ՀԾԿՀ նախագահ Գարեգին Բաղրամյանի հետ:

- Պարոն Բաղրամյան, ՀԾԿՀ-ն ի՞նչ փոփոխություններ է պատրաստվում իրականացնել էներգետիկ բնագավառում:

- Շուկայի ազատականացման եւ շուկայում էլեկտրոնային առեւտրի կազմակերպման ծրագիր է հիմա ներդրվում: Այսինքն՝ ծրագիրն արդեն պատրաստ է, հիմա փորձարկման, տեղայնացման եւ վերապատրաստման աշխատանքներ են իրականացվում: Բնականաբար, դրանց զուգահեռ՝ պետք է լինեն մեծածախ եւ մանրածախ առեւտրի կանոններ, որոնք ներառելու են ամբողջ էներգահամակարգի սուբյեկտների առեւտրային հարաբերությունները: Ինչպես նաեւ ցանցային կանոնները, որ ներառելու են տեխնիկական հարաբերությունները՝ միացման պայմաններ, հաշվառման եւ այլն:

Նախկինում Հայաստանի էլեկտրական ցանցերն ուներ բացառիկ իրավունք էլեկտրաէներգիան բաշխելու եւ մատակարարելու: Եթե բաշխելը դեռեւս բնական է, քանի որ այն բնական մենաշնորհ է, ապա մատակարարման լիցենզիան արդեն ազատականացվելու է: Այս նոր բարեփոխումներով կարող են լինել նաեւ տարբեր մատակարարներ, այսինքն՝ սպառողը կարող է ընտրել՝ մնալ ՀԷՑ-ում որպես երաշխավորված մատակարար՝ ՀԾԿՀ-ի կողմից սահմանված սակագներով, թե ընտրել այլ մատակարար, որն էլեկտրաէներգիան վաճառելու է սպառողներին չկարգավորվող գներով: Այսինքն՝ մտնելու է մեծածախ շուկա, այդ ծրագրի միջոցով գնի եւ վաճառի սպառողներին: Եթե կարճ ասեմ, բավական լայնածավալ փոփոխություններ են:

- Էլեկտրաէներգիայի ցերեկային-գիշերային սակագինը միասնական դարձնելու ծրագրեր կա՞ն:

- Այս պահին այդ առումով դեռեւս ոչինչ չկա: Եթե պահանջարկն ավելի համահարթ գրաֆիկով կարողանանք ապահովել, ապա ավելի էժան կայաններն ավելի շատ արտադրանք կկարողանան ապահովել այդ գրաֆիկի մեջ:

- Ինչպե՞ս այս փոփոխությունները կազդեն ոլորտի վրա: Էլեկտրաէներգիայի սակագնի փոփոխություն կարո՞ղ է լինել:

- Հիմա չեմ կարող ասել, թե այս բարեփոխումները կոնկրետ սպառողական խմբերի սակագների վրա ինչպես կազդեն: Այս փոփոխությունները սկզբնական փուլերում չեն վերաբերելու բնակչությանը: Շուկան մաս-մաս ազատականացվելու է: Սկզբում շուկա են մտնելու խոշորները: Ստեղծվել է նաեւ աշխատանքային խումբ տարածքային կառավարման եւ ենթակառուցվածքների նախարարությունից, ՀԾԿՀ-ից մասնագետներ կան, որոնք համագործակցում են Վրաստանում ձեւավորված խմբի հետ, եւ այսօր բանակցում ենք մի շարք հարցերի վերաբերյալ: Օրինակ, որ կարողանանք այդ ծրագրի միջոցով միջսահմանային առեւտուր կազմակերպել էլեկտրաէներգիայի ոլորտում, ինչը, բնականաբար, մեծացնելու է շուկայի պահանջարկ-առաջարկը: Կարող է, օրինակ, տարվա մեջ տարբեր սեզոնայնությամբ մի երկրում էժան լինել, մյուսում՝ թանկ. ում մոտ ավելի էժան լինի էլեկտրաէներգիան, մյուսից կներմուծի, այս հարցը, բնականաբար, քննարկվում է: Ենթադրում եմ՝ պիտի նաեւ միջկառավարական համաձայնագիր ստորագրվի Հայաստանի եւ Վրաստանի միջեւ, որում պետք է նշվեն առեւտրի կազմակերպման ընդհանուր դրույթները: Այսինքն՝ շուկայի որոշակի սեգմենտ ազատականացվում է, եւ եթե, օրինակ, այդ ազատականացված հատվածում առեւտուր լինի, բավականին մեծ շուկա կձեւավորվի, ու այդտեղ կարող են մեծ արդյունքներ լինել: Հիմա թվային գնահատականներ տալը սխալ կլինի, բայց բոլոր այս բարեփոխումները անում ենք այնպես, որ հանկարծ ներքին շուկայի սպառողի վրա բացասական ազդեցություն չունենանք:

- Ինչպե՞ս են այս փոփոխություններին վերաբերվում ոլորտի ընկերությունները, օրինակ՝ ՀԷՑ-ը:

- ՀԷՑ-ը նորմալ է վերաբերվում: Բոլորն էլ մասնակից են: Բնականաբար, այդ առեւտրային, ցանցային կանոնները վերաբերում են էներգահամակարգի բոլոր սուբյեկտներին, ու նրանք ամբողջությամբ առաջին օրից մինչեւ վերջին օրը ներգրավված են լինում այս քննարկումներին:

- Ե՞րբ են նախատեսված իրականացնել այս փոփոխությունները:

- Հիմնական առեւտրային կանոններն ընդունված են, ինչն արդեն խոսում է այն բարեփոխումների մասին, որն իրականացվում է: Դրանք ուժի մեջ են մտնելու 2022 թ. փետրվարի 21-ից: Հիմնական ուղղվածությունն այդ կանոններում նկարագրված է, եւ դրա հիման վրա շուկայի ծրագիրն այսօր ՏՏ ոլորտի մասնագետները պատրաստում են: Զուգահեռ այս ամբողջ տարվա ընթացքում՝ կախված առաջացող խնդիրներից, ՏՏ ոլորտի մասնագետների առաջարկներից, իսկ հետո նաեւ փորձարկումից, կանցնենք վերջնական բարեփոխված համակարգին:

- Պարոն Բաղրամյան շաբաթներ առաջ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի հետ այցելել էիք Մոսկվա: Ի՞նչ է քննարկվել այնտեղ. գազի սակագնի փոփոխություն նախատեսվո՞ւմ է:

- Մեր այցն այդ օրակարգով չի եղել: Մեծ ներդրումային ծրագիր կա Հայաստանի գազաբաշխման եւ գազամատակարարման վերականգնման վերաբերյալ, դա 10 տարվա ներդրումային ծրագիր է, դրա մանրամասներն են քննարկվել՝ ինչ ընթացքում է, ինչ բարդություններ կան եւ այլն: Քննարկվել են նաեւ «Հրազդան 5» կայանի մասին, այնտեղ կապիտալի վերադարձի, ֆինանսական հարցեր կան:

- Այս պահին ՀԾԿՀ-ի համար պարզ չէ՞ գազի սակագնի փոփոխության հայտ կլինի, թե՝ ոչ:

- Դա կախված է նրանից, թե ինչ գին կունենանք սահմանին: Ենթադրում եմ, որ այդ բանակցությունները տեղի կունենան երկրների ղեկավարների հանդիպման ժամանակ: Գազի ներկրման սակագինը ՀՀ վարչապետի եւ ՌԴ նախագահի քննարկման թեմա է միշտ լինում: