Գեղամա գեղեցկուհու լեռան լանջին թաքնված սրբատեղին. «Մաշտոցներ» մատուռի բուժիչ ջուրն ու զորությունը

Կապուտաչյա գեղեցկության մեջ պարուրված, անտառախիտ վայրերով ու պտղաբեր բույսերի գրկում է թաքնված իր զորությամբ ու բժշկությամբ հայտնի մի փոքրիկ մատուռ, որից բացվում է տեսարան դեպի Սևանա լիճը, իսկ դիմացից երևում է Մաշտոցների լանջերին փռված խիտ անտառը։

Գեղամա գեղեցկուհին իր գրկում շատ սրբազան մատուռներ և վանքեր է պահում, որոնցից մեկն էլ հենց այս մատուռն է։ Սևան քաղաքի Ցամաքաբերդ կոչվող թաղամասի մոտ՝ 2,5-3 կմ դեպի արևելք է գտնվում տեղացիների անվանած «Մաշտոցներ» մատուռը, այդպես են անվանում նաև մատուռից արևելք ընկած լեռները, որոնց հարավային լանջերից մեկի վրա էլ այն տեղակայված է։

Դժվար, երբեմն էլ անանցանելի ճանապարհով են մարդիկ ստիպված լինում բարձրանալ դեպի մատուռը։ Սարի վրա խոյացած սրբավայրը շատերի համար դեռ չբացահայտված գանձ է, ոմանց համար էլ՝ մշտապես ուխտ կատարելու վայր։ Մատուռի քահանան, մոմավաճառը Աստծո օրհնությամբ ու սիրով են ընդունում յուրաքանչյուր այցելուի, որը, հավատքը սրտում, գալիս է այստեղ։

Տեր Մեսրոպ քահանան (աշխարհիկ անունը՝ Արման Երիցյան) իր կյանքի 15 տարիների ընթացքում ոչ մի րոպե չի հոգնում տեղացի և օտարերկրացի հյուրերին պատմել սրբավայրի կառուցման պատմությունն ու դրա ավանդությունները։ Նրան 2007 թվականի դեկտեմբերին է Մայր Աթոռում Գեղարքունյաց թեմի առաջնորդը ձեռնադրել, և նա ստացել է Տեր Մեսրոպ քահանա անվանումը։ Այդ օրվանից մինչ այսօր մի յուրօրինակ հոգատարությամբ է Տեր Մեսրոպը հետևում մատուռին։

«Մատուռի անվանումն ու պատմությունը կապված են Մաշտոց Ա. Եղիվարդեցու հետ, որը հայ եկեղեցու կարկառուն ու երևելի գործիչներից մեկն է եղել։ Նա ծնվել է 833 թվականին, Կոտայքի Եղվարդ գյուղում, ուսանել՝ պատմական Սոթք գավառի Սոթք գյուղում, հետո՝ Մաքենացվոց վանքում և դարձել տեղի միաբան, այնուհետև անցել է «Արտավազդա ապարանք» կոչված՝ ավելի խստակրոն անապատը և այնտեղ շարունակել իր ճգնությունը։ Ապա առանձնանալով՝ Հովհաննես Ե Դրասխանակերտցու խորհրդով ճգնությունը շարունակել է Գեղամա ծովակի հյուսիսային հարևանությամբ գտնվող «Մաշտոցներ» անվանումով լեռներում»,- «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում պատմում է Տեր Մեսրոպը։

Մաշտոց Ա. Եղիվարդեցին այստեղ գետնափոր հյուղակ է կառուցել, սակայն պայմաններին չհարմարվելով՝ որպես կացարան՝ տեղափոխվել է մի փոքր հեռավորությամբ գտնվող նոր ճգնարան, որտեղ էլ բարձր ժայռափոր կացարան է կառուցել՝ իր հետ ունենալով աշակերտներից Սարգիս Սևանեցուն և Ստեփանոս Սևանեցի վարդապետերին:

«867 թվականին Եղիվարդեցին տեղափոխվում է Սևանի մենաստան, կղզին ամբողջությամբ ջրով պատված, դաժան բնակլիմայական պայմաններում հիմնում է փոքր միաբանություն, ձևավորում՝ հզոր միաբանական կյանք, վարդապետական դպրոց։ Հասնում է նրան, որ Սևանի վարդապետարանը վերածվում է գիտական աստիճան շնորհող դարբնոցի։ Հետո Մաշտոց Եղիվարդեցին այդ ժամանակ Սյունիքի բդեշխի և նրա կնոջ՝ Աշոտ երկաթի աղջիկ Մարիամ իշխանուհու հետ Սևանում 871 թվականներին կառուցում է Սրբ․ Հարություն, Սրբ. Առաքելոց և Սրբ․ Կարապետ եկեղեցիները։ Դրանցից ներքև Սուրբ․ Աստվածածին մատուռն է կառուցում, որը մինչև 1920-ականների սկիզբը պահպանվել է, ապա բոլշևիկները պայթեցրել են»,- պատմում է Տեր ՄԵսրոպը։

Սուրբ ՄԵսրոպ մատուռի մասին հիշատակումներ կան նաև Հովհաննես Եպիսկոպոս Խաթունյաց Նախիջևանցու աշխատության մեջ, որտեղ նշվում է. «Ծովից վերև գտնվում է Մաշտոց Սուրբ հայրապետի ճգնարանը՝ հասարակ քարից և փայտից կառուցված, որտեղ ժամանակին ապրել է Սուրբ անձնավորությունը և քիչ էր մարդկանց երևում»։ Նաև Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Սմատյանցի աշխատության մեջ է հիշատակվում մատուռի մասին. «Պահպանվել են Մաշտոց հայրապետի անունը կրող ճգնարանները, ճանապարհը դժվար է, բայց և հաղթահարելի, այդ ճանապարհով անցնողներին ծաղիկներ էին նվիրում տեղացիները»։

Մաշտոց Եղիվարդեցին նաև մի աղբյուր է խնդրում Աստծուց, որը կլինի մարդկանց հոգևոր ու մարմնավոր արտերի դարման, որպեսզի կատարի բոլոր մարդկանց բաղձանքը՝ բուժելու կամ մաքրագործելու մեղքերից։ Ս. Մաշտոցի աղոթքների զորությունն անցել է նաև մատուռի կողքով հոսող այդ աղբյուրին՝ իր սառնորակ ու անմահական ջրով։ Տեր Մեսրոպ քահանան այս տարիների ընթացքում ականատես է եղել, թե ինչպես է աղբյուրը մարդկանց վերադարձնում իրենց երիտասարդությունը ու երջանիկ լինելու զգացումը։

Վերջինս ասում է՝ տեղի բնակչության համար մատուռն ունի այն նշանակությունն ու զորությունը, ինչ Մայր Տաճարը։

«Սրբավայրը շատ հզոր է։ Մարդիկ երեխա չունենալու, տարբեր հիվանդությունների համար են գալիս այստեղ ու բուժիչ ջրից խմում։ Տարիներ առաջ Հրազդանից մի զույգ եկավ, երեխա չէին կարողանում ունենալ․ ջրով լվացրի, աղոթք արեցի։ Անցավ 2 տարի, այս տարի օգոստոսին եկան, ասացին՝ տեր հայր, հիշո՞ւմ եք մեզ, պատասխանեցի՝ այո, ի՞նչ է, դեռ երեխա չունե՞ք, ամուսինը ժպտաց, կնոջը ներս կանչեց, ասաց՝ երկու որդի ունի։ Ուրախացանք, հրաշալի գոհունակություն հայտնեցինք Աստծուն»,- պատմությունով կիսվում է Տեր Մեսրոպը։

Այս պատմություններն ու մատուռի հանդեպ հավատքն է, որ մարդկանց ամեն օր, անկախ ժամից, կանչում է։ Տեր ՄԵսրոպն ասում է՝ անգամ ուշ գիշերին են գալիս մատուռ՝ նվիրաբերություն անելու համար։ Շատ են հատկապես երիտասարդ զույգերը։ Մատուռի զորությունը գրավում է նաև տարբեր երկրներից եկած զբոսաշրջիկներին: «Թուրքիայից, Իրանից, Արաբական երկրներից, Պերուից, Չիլիից, Պապուա Նոր Գվինեայից, Ավստրիալիայից։ Բոլորը աղոթում են՝ անկախ կրոնից ու ազգությունից, ծնկում են ու համբուրում գետինը»,- ասում է նա:

Ժամանակին մատուռում նաև պսակադրության արարողություններ են կատարվել, պատմում է Տեր Մեսրոպը։ Հիմա միայն օրհնություններ և բժշկության աղոթքներ են արվում, նաև՝ մատաղ։ Քանի որ մատուռը հայ եկեղեցու տիրույթում չի գտնվում, այն օծված չէ, այդ պատճառով պսակադրությունը չի օրհնվում։ Մատուռը ԿԳՄՍՆ հուշարձանների պահպանության ծառայություն ՊՈԱԿ-ի հսկողության ներքո է։

Թեև թվում է՝ սրբավայրերը պետք է պահպանեն բոլորը, սակայն սրբ. Մեսրոպ մատուռը զերծ չի մնում նաև գողության դեպքերից, իսկ սրբավայրի շրջակայքը չի արժանանում որոշ մադկանց բարեհամբույր վերաբերմունքին։ Տեր Մեսրոպի խոսքով՝ մարդիկ ծխում, խմում, երբեմն յուրացնում են մատուռի համար արված հանգանակությունները, որոնք տեղադրված են մատուռի ներսում՝ փոքր արկղում։ Գյուղի երիտասարդները երբեմն կամավորության դրսևորմամբ մաքրում են մատուռի շրջակայքը, բայց մաքրելու անհրաժեշտություն ամեն օր կա։

Մատուռի միակ հոգևոր ծառայողը ընդամենը մի խնդրանք ունի թե՛ բարի կամեցող մարդկանց, թե՛ պետական կառույցներին՝ ֆինանսապես օգնել և աջակցել վերանորոգման աշխատանքներին, որպեսզի այն պահպանվի մինչև հաջորդ սերունդները։

Նկատենք՝ 1900-ականների սկզբին մատուռը ոչնչացման եզրին է գտնվել։ 1983 թվականներին Մասիսի շրջանի Այնթապ գյուղից Անատոլի անունով մի աստվածապաշտ մարդ ընկերոջ հետ վերափոխել է այն՝ նորովի ձևով ներկայացնելով։

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
3935 դիտում

Ճամբարակի փլուզված շենքում բնակիչներ դեռ չեն բնակվում. մանրամասներ

ԵԱՏՄ «Ալկnhոլային արտադրանքի անվտանգության մասին» տեխնիկական կանոնակարգն ուժի մեջ կմտնի 2026 թ. հունվարի 1-ից

Դուրս են գալիս, տակից-գլխից խոսում են որոշ կաշառակերներ. խոսքը Ռոբերտ Քոչարյանի մասին է․ վարչապետ

Համատեղ ջանքերի շնորհիվ ՀՀ-ի և ՌԴ-ի միջև հարաբերությունները կզարգանան. Փաշինյանը՝ Պուտինին ու Միշուստինին

Ապագա չկա, երբ չգիտես՝ ինչ ես անելու. Իրական Հայաստանի գաղափարախոսությունը ապագայի հիմքն է. վարչապետ

Չկա մի արժանահավատ քրիստոնյա, ում համար ընդունելի կլինի վեղարի տակ թաքցրած անառակությունը. Չախոյան

Անցնելով դժոխային իրադարձությունների միջով՝ ունենք շանս՝ ապահովելու մեր պետության հարատևությունը. վարչապետ

31 երթուղու վարորդին ծեծի ենթարկելու դեպքի առթիվ նախաձեռնվել է քրեական վարույթ

Ինչպես միշտ եկեղեցականներն ուզում են տիեզերական կեղծիքի մասնակից դարձնել մտավորականությանը. Հարությունյան

Հայտնաբերվել են 2 «Կալաշնիկով», 2 «Մակարով» և 2 նռնակ. տեսանյութ

Նորոգման և բարելավման աշխատանքներ՝ մայրաքաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանում. տեսանյութ

Ինչ վիճակում են Ճամբարակի պայթյունից տուժած և հոսպիտալացված անձինք. ԱՆ-ն նոր մանրամասներ է հայտնել

Ցավոք, կաթողիկոսի թեկնածու չունեմ, բայց ունեմ կաթողիկոսի նկարագիր. վարչապետ

Երևանի բժշկական կենտրոններից մեկը 12-ամյա տղայի մարմին է տեղափոխվել

Սևան քաղաքի որոշ հասցեներում վթարի պատճառով 12 ժամ ջուր չի լինելու

Oձունում տրակտոր է հրդեհվել

Ոչ ամէն մարդ, որ ինձ «Տէ՜ր, Տէ՜ր» է ասում, երկնքի արքայութիւն կը մտնի. վարչապետը Աստվածաշնչից մեջբերում է արել

Հասնել վերջնակետին՝ Ադրբեջանի վրա բարեկամական ճնշում գործադրելով. Բերսեն՝ համաձայնագրի ստորագրման մասին

Խորին ցավակցություն ենք հայտնում Ճամբարակում պայթյունի հետևանքով զոհերի հարազատներին․ ՀՀ-ում ՌԴ դեսպանություն

Առինջ գյուղում մեքենաներ են բախվել, մեկը այրվել է. տուժածներ կան

Քաղցկեղը դատավճիռ չէ. 32-ամյա կինը հաղթահարել է հիվանդությունն ու մայրացել է

«Հորիզոններ» դուալ կրթական ծրագիրը շահառու ընտանիքները` նորարար գյուղատնտեսության ճանապարհով. լուսանկարներ

Հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտի Հայաստանի պատանեկան հավաքականը առաջինն է թիմային հաշվարկում

«Մարտի 1»-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մենակ թողեց ժողովրդին կրակի դեմ, ոչ մի հոգևորական չկանգնեց մարդկանց կողքին

Ուժեղացված ծառայություն Լոռիում և Տավուշում․ պարեկները 458 խախտում են արձանագրել. տեսանյութ

Վարչապետը ողջունել է ՀՀ-ում AI ենթակառուցվածքների կառուցման NVIDIA-ի աջակցությունն ու Firebird-ի հետ աշխատանքը

Երևանում շարունակվում է համայնքային հողերը քաղաքին վերադարձնելու գործընթացը. տեսանյութ

Երևանում 31 համարի ավտոբուսի վարորդը բռնության է ենթարկվել. հաղորդում է ներկայացվել ոստիկանություն. Կոստանյան

Ըմբշամարտի ԵԱ. Հայկ Մանուկյանը հաղթել է ադրբեջանցի մրցակցին և դարձել չեմպիոն

Կապ ունեմ մի հոգևորականի հետ, որը իշխանությանը մեղադրում է, որ Գարեգին Բ-ի հարցը վաղուց չենք լուծել. տեսանյութ

Մխիթար Հայրապետյանն ընդունել է Nokia ընկերության ներկայացուցիչներին. ձեռք են բերվել պայմանավորվածություններ

Ըմբշամարտի ԵԱ. Մարատ Աճեմյանը՝ Եվրոպայի չեմպիոն

Ռուսաստանը և Ուկրաինան զոհված զինվորների մարմիններ են փոխանակել

12 տարվա դադարից հետո Դամասկոս-Ստամբուլ չվերթ է իրականացվել. վերսկսվել է Թուրքիա-Սիրիա ավիահաղորդակցությունը

Կառուցվող էլիտար թաղամասում 31-ամյա աշխատակիցը բարձրությունից ընկել է. բժիշկները պայքարում են նրա կյանքի համար

Ճամբարակում որոնողափրկարարական աշխատանքները դադարեցվել են․ սահմանվել է հերթապահություն

ՀՀ-ում կկառուցվի 500 մլն դոլար արժողությամբ AL գործարան. տարածաշրջանի խոշորագույն տեխնոլոգիական նախագիծը

Կրթվելը նորաձև է Երևանում. վարչապետը տեսանյութ է հրապարակել

Երբ «սառեցվածը» թրև էր գալիս փողոցներում, անկարգություններ հրահրում, Սահմանադրություն չէ՞ր խախտվում. տեսանյութ

Ճամբարակի շենքի փլատակներում հայտնաբերվել է 5-րդ դին