Մինսկի խումբը կրկին հավասարության նշան է դրել. պատասխանը հետեւեց Արցախից

Մարտի 9-ին ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը հայտարարություն էր տարածել, որում համանախագահները ողջունում էին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի եւ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի՝ համանախագահների հովանու ներքո հանդիպելու պատրաստակամությունը: Հայտարարության մեջ, բացի վերջին շրջանում շփման գծում զոհերի բացակայության վերաբերյալ դրական գնահատականից, տեղ էին գտել նաեւ խնդրահարույց ձեւակերպումներ: Այդպիսով փորձ էր արվել կողմերի միջեւ հավասարակշռություն պահպանել՝ անտեսելով դիրքորոշումների մեջ տեղ գտած ապակառուցողական տարրերը:

Լարվածության թուլացման անհրաժեշտության համատեքստում համանախագահները միեւնույն հարթության վրա էին դրել Արցախի՝ բանակցային սեղանի շուրջ վերադառնալու հայկական սկզբունքը եւ Ադրբեջանի ղեկավարության կողմից հնչող ռազմատենչ հռետորաբանությունը:

«Այս համատեքստում համանախագահները կոչ են անում կողմերին զերծ մնալ հայտարարություններից ու գործողություններից, որոնք ենթադրում են տեղում իրադրության փոփոխություն, նախապես վճռում են ապագա բանակցությունների արդյունքը կամ ստեղծում են նախապայմաններ, առանց մյուս կողմի համաձայնեցման պահանջում են ձեւաչափի միակողմանի փոփոխություն կամ ցույց են տալիս պատրաստակամություն վերսկսելու ռազմական գործողությունները», - ասված էր հայտարարությունում:

Դրանից հետո համանախագահները նշել էին, որ «խնդրի արդար ու տեւական կարգավորումը պետք է հիմնված լինի Հելսինկիի եզրափակիչ ակտի սկզբունքների վրա»՝ ըստ էության կրկնելով, որ հակամարտությունը պետք է լուծվի Մադրիդյան սկզբունքների հիման վրա: Անդրադառնալով Մադրիդյան սկզբունքներին հարկ է նշել, որ դրանք ինքնին խնդրահարույց են այն առումով, որ այդ սկզբունքների շուրջ տեւական բանակցությունները որեւէ արդյունքի չեն բերել:

Համանախագահների հայտարարության մեջ հատուկ շեշտադրում էր կատարվել նրա վրա, որ այդ սկզբունքները պետք է համարվեն մեկ ամբողջություն, եւ որեւէ սկզբունք կամ տարր «առաջնային համարելու ցանկացած փորձ անհնարին կդարձնի հավասարակշռված իրադրության հասնելը»: Ադրբեջանական կողմն, այդուհանդերձ, ոչ միայն անտեսեց հայտարարության իրեն ուղղված հատվածը, այլեւ ողջունեց համանախագահների հայտարարությունը:

Ադրբեջանի ԱԳՆ խոսնակ Լեյլա Աբդուլաեւան հայտարարեց, որ ԵԱՀԿ ՄԽ հայտարարությունը «ազդակ է Հայաստանի համար»: Նա նաեւ հավելել է, որ բանակցություններն ընթանում են Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ, իսկ դրանց «ձեւաչափի փոփոխության փորձերն անընդունելի են»: Ադրբեջանի արտաքին գերատեսչությունն անտեսել է նաեւ այն, որ նշված սկզբունքներն ու տարրերը պետք է դիտարկվեն որպես մեկ ամբողջություն՝ նշելով, որ «առաջին քայլերից մեկը Լեռնային Ղարաբաղի շրջակա տարածքների ազատումն է եւ տեղահանված անձանց վերադարձը»:

Հակառակորդի նման դիրքորոշման պարագայում հանդիպումները եւ բանակցություններն անիմաստ են թվում: Առավել եւս, որ կան իրական պատճառներ հանդիպումից հրաժարվելու, ինչպիսիք են ադրբեջանական ԶՈւ չծանուցված զորավարժությունները, Կարեն Ղազարյանի անհեթեթ դատական գործըթացը, կամ պետական մակարդակով քարոզվող հայատյացությունը: Սակայն, անգամ այս պայմաններում հանդիպումից որեւէ պատճառով հրաժարվելը իր մեջ պարունակում է բանակցությունները բոյկոտելու մեղադրանքի եւ ռազմական գործողությունների վերսկսման վտանգ, ուստի հանդիպել եւ խոսել պետք է: Իսկ հանդիպել եւ խոսել, ինչպես փորձը ցույց է տալիս, կարելի է տասնամյակներ շարունակ:

Ինչ վերաբերվում է «բանակցությունների ձեւաչափի փոփոխությանը», ապա Հայաստանի Հանրապետության դիրքորոշումը որեւէ նորություն չի մտցնում ձեւաչափում: ՀՀ-ն հանդես է գալիս դեռեւս 1994 թ. Բուդապեշտի փաստաթղթում սահմանված եւ 1995 թ. ԵԱՀԿ Ավագ պաշտոնատար անձանց ընդունած փաստաթղթում վերահաստատված ձեւաչափի լիարժեքության վերականգնման օգտին՝ Արցախի՝ որպես լիարժեք կողմ մասնակցությունը բանակցություններին: Իսկ հարցը՝ թե կոնկրետ ում «ջանքերով» Արցախը կորցրեց բանակցություններում որպես լիարժեք կողմ ներկայանալու հնարավորությունից՝ պատկանում է ներքաղաքական մանիպուլյացիաների հարթությանը. փաստն այն է, որ գործընթացի սկզբում Արցախը բանակցային սեղանի շուրջ ներկայացված էր, իսկ այժմ՝ ոչ:

Մարտի 11-ին հայտնի դարձավ, որ Նիկոլ Փաշինյանը աշխատանքային այցով մեկնել է Արցախ, որտեղ մարտի 12-ին տեղի ունեցավ ՀՀ Անվտանգության խորհրդի եւ Արցախի Անվտանգության խորհրդի համատեղ նիստը: Արցախի նախագահի մամուլի խոսնակ Դավիթ Բաբայանի խոսքով ՀՀ վարչապետի այցը որեւէ արտառոց երեւույթի, կամ ճգնաժամային խնդրի հետ կապված չէ:

Այդուհանդերձ, Անվտանգության խորհրդի նիստը Արցախում անցկացնելը՝ Ադրբեջանի չծանուցված զորավարժությունների, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարության եւ դրան պաշտոնական Բաքվի արձագանքի ֆոնին հայկական կողմի արձագանքը առավել լսելի ու տպավորիչ դարձավ հենց այս ձեւաչափում՝ Ստեփանակերտում ՀՀ ԱԽ նիստից: