Թավշյա «թերապիան» եւ «վիրահատական» վեթինգը. վտանգներն ու հեռանկարը

Հայաստանում դատական համակարգի բարեփոխման անհրաժեշտություն կար դեռեւս մինչեւ հեղափոխությունը: Հեղափոխության առաջին հաղթանակից՝ գործադիր իշխանությունը ժողովրդին վերադարձնելուց անմիջապես հետո հասունացած էր իշխանության այլ ճյուղերը եւս հանրային լեգիտիմությամբ օժտելու պահը: Տարբեր պատճառներով գործադիր իշխանությունը որոշեց չգնալ օրենսդիր եւ դատական իշխանության «վիրահատական միջամտության»:

«Թավիշը», որը հասարակության մի մեծ մասի կողմից ներկայիս կառավարությանն ուղղված դժգոհության հիմնական պատճառն է, ժամանակ էր տվել դատական իշխանությանը ինքնամաքրվելու, ինչն, ակնհայտորեն, տեղի չունեցավ: «Թավշյա» գործելաոճը Ազգային ժողովի պարագայում հանգեցրեց հոկտեմբերի 2-ի խնդրահարույց նախագծին, որով կարող էին հետաձգվել արտահերթ ընտրությունները, իսկ դատական իշխանության դեպքում՝ մայիսի 18-ին Ռոբերտ Քոչարյանի խափանման միջոցի փոփոխությանը, ինչն, ըստ որոշ տեղեկությունների, ծրագրված էր դեռեւս մինչեւ նիստը:

Դատական համակարգի բարեփոխումները հետհեղափոխական երկրներում, թերեւս, ամենաբարդն են՝ ելնելով ոլորտի յուրահատկությունից: Ուկրաինական «արժանապատվության» հեղափոխությունից հետո դատական իշխանության բարեփոխումը երկրի առջեւ ծառացած գլխավոր մարտահրավերներից էր, որի թերի լուծումն ի թիվս այլ բացթողումների, ի վերջո հանգեցրեց նախագահ Պյոտր Պորոշենկոյի ջախջախիչ պարտությանը վերջին նախագահական ընտրությունների արդյունքում:

2014-15 թթ. գործնական փուլ մտած դատական բարեփոխումների արդյունքը գոհացուցիչ չէր Ուկրաինայի հասարակության համար: Շատերի կարծիքով՝ բարեփոխումներ չէին իրականացվում, փոխարենը տեղի էր ունենում դրանց իմիտացիան: 2015 թ. USAID-ի իրականացրած ուսումնասիրության համաձայն՝ դատարաններին վստահում էր բնակչության ընդամենը 5 տոկոսը: 4 տարի անց այդ թիվն աճել էր, հասնելով 20 տոկոսի, ինչը, սակայն, միեւնույն է բավարար չէր դատական իշխանության լեգիտիմության մասին խոսելու համար:

Հետհեղափոխական Հայաստանում այս ուղղությամբ կտրուկ գործնական քայլեր առայժմ չեն արվել: Ինչպես արդեն նշվեց՝ ժամանակ էր տրվել ինքնամաքրվելու: Մայիսի 18-ի որոշումն ազդակ էր, որն արձանագրեց՝ ինքնամաքրում տեղի չի ունենալու: Այսինքն «թերապեվտիկ» միջոցները բավարար չեն եւ անհրաժեշտ է «վիրահատական միջամտություն», ինչի մասին էլ մայիսի 20-ին հայտարարեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: Նա մասնավորապես հայտարարեց, որ Հայաստանի առանց բացառության բոլոր դատավորների պետք է ենթարկվեն վեթինգի, ինչպես նաեւ նշեց Անցումային արդարադատության մեխանիզմների ներդրման անհրաժեշտություն մասին:

Վեթինգն անցումային արդարադատության մեխանիզմներից մեկն է եւ տարածված երեւույթ է հետհեղափոխական կամ հետպատերազմական երկրներում, թեեւ, ելնելով կոնկրետ հասարակության առանձնահատկություններից, կարող է զգալիորեն տարբեր կերպ արտահայտվել ըստ երկրների: Այն ենթադրում է ծառայողական քննություններ, պաշտոնատար անձանց ունեցվածքի եւ մասնագիտական հմտությունների ստուգումներ, ինչպես նաեւ այդ պաշտոնյաների՝ հանցագործ տարրերի հետ փոխկապակցվածության ստուգումներ:

Իրավական տեսանկյունից անհրաժեշտ է, որպեսզի վեթինգն, ինչպես նաեւ անցումային արդարադատության այլ մեխանիզմներն իրականացվեն օրենքներին համապատասխան: Սակայն դա բավարար պայման չէ: Ձեւավորվելիք դատական իշխանությանը լեգիտիմ կարող է լինել միայն այն պարագայում, եթե վեթինգն ու անցումային արդարադատության այլ միջոցառումներն անցկացվեն հասարակության վստահությունը վայելող ուժերի կողմից: Հակառակ պարագայում հարց կառաջանա, թե ո՞վ է ստուգել ստուգողներին, արդյո՞ք իրենք բավականաչափ կոմպետենտ են այդ գործառույթը կատարելու համար:

Վտանգներ կան նաեւ արտաքին քաղաքական հարթությունում: Այս պահին վարչապետի հայտարարությանն արձագանքել է միայն ԱՄՆ դեսպանատունն՝ ի պատասխան Aysor.am-ի հարցմանը նշելով, որ «Միացյալ Նահանգները հանձնառու է աջակցել Հայաստանում անկախ դատական համակարգի ամրապնդմանը»: Ու թեեւ Փաշինյանը հույս հայտնեց, որ բոլոր միջազգային գործընկերները կկանգնեն Հայաստանի կողքին՝ միայն ԱՄՆ-ի արձագանքը արհեստական լարվածություն կարող է առաջացնել այլ ուժային կենտրոնների հետ, ուստի, թերեւս, ավելորդ չի լինի ապահովել այս գործընթացում բոլոր գործընկերների մասնակցություն՝ ողջամիտ սահմաններում:

Սակայն ամենագլխավոր խնդիրը սպասվում է հետագայում՝ վեթինգից եւ անցումային արդարադատության ակտիվ փուլից հետո: Օրենսդրական եւ ինստիտուցիոնալ փոփոխություններից հետո անհրաժեշտ են լինելու նոր կադրեր՝ լրացնելու վեթինգի հետեւանքով նոսրացած դատական համակարգը: Հենց այդ գործընթացի արագությունն էլ ցույց է տալու, թե որքանով է հաջողվել դատական համակարգի «վիրահատությունը»:

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
19423 դիտում

Հայրապետյանը Հանրային խորհրդի անդամներին է ներկայացրել ԲՏԱ նախարարության ռազմավարական առաջնահերթությունները

Ալեն Սիմոնյանը կմեկնի արձակուրդ

Չխեղաթյուրել հստակ տեղեկատվությունը. ՍԱՏՄ-ն կրկին հայտնել է՝ ՌԴ-ից որ պաղպաղակի ներմուծումն է սահմանափակվել

Թուրքիայի Չեշմե հանգստավայրում հրդեհ է բռնկվել. 3 գյուղ տարհանվել է

«Շնորհավոր տարեդարձդ, իմ սեր». Հարութ Փամբուկչյանի սիրելին համատեղ լուսանկարներ է հրապարակել

Ըմբշամարտի Մ20 ԵԱ. Գասպար Տերտերյանը դարձել է արծաթե մեդալակիր

ՀԷՑ-ի հնարավոր ազգայնացման շուրջ ակտիվորեն տարածվում են մի շարք «մտահոգ» կարծիքներ, ֆեյք արշավ է. Մանավազյան

«Գրանդ Քենդի»-ի պաղպաղակ տեղափոխող մեքենան կողաշրջվել է․ վիրավորներ կան

Մեկնարկում է հանրակրթական ուսհաստատությունների ուսուցիչների կամավոր ատեստավորման հայտերի ընդունելությունը

Մարդիկ, որոնք առաջին պլանում են ու պայքարում են «թագի» համար, բացարձակապես դրա շահառուները չեն. տեսանյութ

Հաստատվել է «Քենդլ» սինքրոտրոնային հետազոտությունների ինստիտուտ» հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի կազմը

Խանդանյանն ընտրվել է ԵԱՀԿ ԽՎ ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների և հումանիտար հարցերով հանձնաժողովի նախագահ

ԱԱԾ-ի տղաները սևազգեստ ահաբեկիչներից ավելի մեծ բարոյականություն ունեին Մայր Աթոռի տարածքում գտնվելիս. Ղազարյան

Մահացել է արվեստաբան Կարեն Միքայելյանը

Միջնորդները ջանքեր են գործադրում. ՀԱՄԱՍ-ը խորհրդակցություններ է անցկացնում հրադադարի համաձայնագրի շուրջ

IDBank-ը Հոմպլեքս Մոլում է․ նոր մասնաճյուղի բացումը

Երևանի քաղաքապետարանն ու Հայաստանի ըմբշամարտի ֆեդերացիան կշարունակեն համատեղ ծրագրեր իրագործել

Անվճար թվային քարտեր Ամիօ բանկից՝ 4 արժույթով

Պապոյանն Արզական բնակավայրում հետևել է ծղրիդների դեմ պայքարի միջոցառումների ընթացքին

ՆԳՆ շրջիկ սպասարկման գրասենյակները ծառայություններ կմատուցեն Կոտայքի մարզում. ժամանակացույց

Բոլորի հայացքներն ուղղված են Դանիային. ԱԳՆ խոսնակը հաջողություն է մաղթել ԵԽ նախագահության ստանձնման առիթով

ՌԴ դեսպանը կանչվել է Ադրբեջանի ԱԳՆ

Հնդկաստանում ջրհեղեղների և սողանքների հետևանքով 51 մարդ է զոհվել. հայտարարվել է տագնապի նարնջագույն մակարդակ

Ունեցել ենք բարեհաջող ուսումնական տարի․ Արաքսիա Սվաջյանը հանդիպել է քոլեջների և ուսումնարանների տնօրենների հետ

Որևէ մեկի առողջական վիճակը չի վատթարացել․ ՔԿՀ խոսնակ

ԱԳ փոխնախարարը Սևիլիայում վերահաստատել է տարածաշրջանում խաղաղության հաստատմանն ուղղված ՀՀ հանձնառությունը

Թույլատրվել է «Վիվա Արմենիա»-ի կողմից «ՋիԷնՍի-Ալֆա»-ի 100 տոկոս փայաբաժնի ձեռքբերման գործարքը. ՄՊՀ

Հուլիսի 3-ից 4-ը Սյունիքում ջուր չի լինի. հասցեներ

Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը նախազգուշացում է հրապարակել Ադրբեջան մեկնող ռուսաստանցիների համար

ԵՄ-ն պատրաստակամ է կոնկրետ քայլերով խորացնել տեխնոլոգիական համագործակցությունը ՀՀ-ի հետ. Մարագոսը՝ նախարարին

«Տաշիր գրուպ»-ի գլխավոր գրասենյակում քննչական գործողություններն ավարտվել են

Վարչապետն ընդունել է «Տրաֆիգուրա» ընկերության նախագահ Ջերեմի Ուեյրին

Ամուսնուն առևանգել, կնոջից գումար են պահանջել. կան ձերբակալվածներ

Դոլարն ու եվրոն թանկացել են. ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան հուլիսի 2-ին

ՔՊ խմբակցությունը շրջանառության մեջ է դրել հայտարարության նախագիծ. Կոնջորյանը մանրամասնել է

Հայտնի է՝ ինչ վարույթի շրջանակում է «Տաշիր գրուպի» գլխավոր գրասենյակում իրականացվում քննչական գործողություն

Սանկտ Պետերբուրգում ձերբակալվել է շինարարական խոշոր ընկերության ադրբեջանցի գլխավոր տնօրենը. տեսանյութ

ՌԴ արտադրության պաղպաղակի համար ներմուծման ժամանակավոր արգելք է սահմանվել. ՍԱՏՄ

Կտրիճ Ներսիսյանի երեխա ունենալը և հոգևորականների չդատապարտելը 2 պատճառ կարող է ունենալ. Թորոսյան

Պապիկյանն ու Հնդկաստանի դեսպանը քննարկել են հայ-հնդկական համագործակցության մասին հարցեր