Խաղաղապահները չեն կարող երաշխիք լինել խաղաղության, հային կարող է պաշտպանել միայն հայկական բանակը. Հրանտ Տեր-Աբրահամյան

Հարցազրույց քաղաքագետ, պատմաբան Հրանտ Տեր-Աբրահամյանի հետ.

Պարոն Տեր-Աբրահամյան, Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը այսօր առավոտյան ռուսական մի քանի լրատվամիջոցի հետ զրույցում անդրադարձավ Լեռնային Ղարաբաղում ստեղծված իրավիճակին՝ հրադադարի հաստատման բանալին համարելով դիտորդների տեղակայում շփման գծում: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս առաջարկը: Ըստ ձեզ՝ դիտորդները կարո՞ղ են հրադադարի հաստատման երաշխիք լինել:

- Իհարկե, չեն կարող: Ինչպե՞ս կարող են դիտորդները երաշխավորել հրադադարը: Կամ ի՞նչը պետք է դիտեն: Այսօրվա տեխնոլոգիաներով հագեցած աշխարհում, երբ նույնիսկ շարքային քաղաքացին ցանկության դեպքում կարող է ճշտել ռազմական վիդեոների գեոլոկացիան, զորքերի իրական տեղաշարժերը եւ այլն, այդ ի՞նչը կարող է թաքնված լինել, որ դիտարկման կարիք ունի մեծ տերությունների համար: Ի՞նչ է, ինչ-որ մեկի համար գաղտնի՞ք է աշխարհում, որ Ադրբեջանն է սկսել այս պատերազմը: Այդ փաստն իմանալու համար դիտորդի կարիք չկա: Փաստը բոլորին հայտնի է, սակայն դատապարտող չկա:

Եվ դիտորդներն ի՞նչ պետք է անեն: Ասենք թե արձանագրեցին, որ հրադադարը խախտված է: Չնայած առանց դիտորդների էլ պարզ է, որ դա խախտված է ու ում կողմից է խախտված: Ի՞նչ պիտի անեն հետո:

Իսկ եթե խոսքը խաղաղապահների մասին է, այլ ոչ թե պարզապես դիտորդների, ապա կարելի է մի ամբողջ հատոր գրել նրա մասին, թե ինչու եւ ինչպես խաղաղապահները չեն կարող երաշխիք լինել խաղաղության:

Բայց ես միայն մի բան հիշեցնեմ. մենք այդ փորձն ունենք ու հենց Ղարաբաղում: Ի վերջո, մինչեւ 1992-ի սկիզբն այնտեղ սովետական զորք է եղել, մինչև այդ Պոլյանիչկոյի հատուկ կառավարումն է եղել, ու ի՞նչ, դա մեզ պաշտպանե՞լ է, խաղաղություն բերե՞լ է:

Շատերը գուցե չգիտեն, բայց սրանից 100 տարի առաջ՝ 1920-ի գարնանը, Դրոյի զորքերն արդեն մտել էին Ղարաբաղ՝ այն ազատագրելու, Հայաստանին միացնելու նպատակով: Բայց 1920-ի մայիսին այնտեղ հասավ Կարմիր բանակը՝ իբր խաղաղապահ նպատակով: Նրանք ասացին՝ մենք եկել են՝ «ազգամիջյան բախումները» դադարեցնենք, իսկ հետո կորոշվի՝ ումն է Ղարաբաղը: Այդպես ենք մենք կորցրել Լեռնային Ղարաբաղը: Նույնը տեղի ունեցավ Նախիջեւանի հետ 1920-ի հուլիս-օգոստոսին: Հայկական զորքը Նախիջեւանի դռանն էր, երբ հասավ նույն Կարմիր բանակն ու ասաց՝ եկել եմ խաղաղեցնելու: Այսքան պատմական փորձը մեզ հերիք չէ՞:

Ի վերջո, մի բան պետք է հասկանանք՝ զորքերը չեն լինում խաղաղապահ կամ ոչ խաղաղապահ: Նրանք լինում են այս կամ երկրինը եւ պաշտպանում են իրենց երկրի շահը: Եթե Ղարաբաղում հայտնվի որեւէ խաղաղապահ զորք, ապա այդ զորքի տեր երկիրն է տիրապետելու իրավիճակը Ղարաբաղում, եւ նա է որոշելու՝ երբ պատերազմ լինի, երբ խաղաղություն, երբ որ կողմին պատժի, որին խրախուսի եւ ում հաշվին խրախուսի: Այս բոլորը մենք անցել ենք, ու մի բան է վկայում մեր ամբողջ փորձը՝ հային կարող է պաշտպանել միայն հայկական բանակը: Եթե դա էլ չկարողացավ, էլ ուրիշ ոչ ոք: 

- Լավրովը խոսեց նաեւ Ղարաբաղում ստեղծված իրավիճակի քաղաքական կարգավորման հնարավորության մասին: Փուլային, քայլ առ քայլ Ղարաբաղի շուրջ շրջանների ազատագրում՝ Ղարաբաղի անվտանգության երաշխիքների պահպանմամբ՝ մինչեւ վերջնական կարգավիճակը որոշելը, Հայաստանի եւ Ղարաբաղի միջեւ հուսալի կապի ապահովմամբ… Ի՞նչ վտանգներ է պարունակում երկար քննարկված եւ բազմիցս մերժված այս առաջարկը: Ինչո՞ւ է Լավրովը կրկին հիշեցնում սրա մասին:

- Այստեղ երաշխիքը զուտ բառ է: Ի՞նչ երաշխիք: Թղթի վրա խոստո՞ւմ: Մեր ժողովուրդը քանի այդպիսի երաշխիք է տեսել: Բեռլինի դաշնագիր ենք ունեցել, 1912-14-ի Հայկական ռեֆորմների թուղթ ենք ունեցել, Սեւրի պայմանագրի ենք ունեցել: Ո՞ւր են հիմա դրանք:

Իսկ եթե երաշխիքը նորից խաղաղապահներն են, ապա դրա մասին խոսեցինք արդեն:

Իրականությունը հետեւյալն է. այստեղ երկուսն ուզում են պայմանավորվեն մեկի՝ հայերիս հաշվին: Ադրբեջանին պետք են տարածքները, ինքը դա ստանում է: Ռուսներին պետք է խաղաղապահ զորք մտցնելը, որովհետեւ Ղարաբաղում զորք ունենալով՝ իրենք իրենց ազդեցության չափը տարածաշրջանում մի քանի անգամ մեծացնում են: Սա երկար թեմա է, բայց պետք է հասկանանք, որ Այսրկովկասը Մերձավոր Արեւելքի թիկունքն է, եւ ռուսական միջամտությունը Մերձավոր Արեւելքում կարիք ունի այդ թիկունքի ավելի լիարժեք վերահսկողության: Բացի այդ, Ղարաբաղը ստրատեգիկ տարածք է Այսրկովկասում. այստեղից Քռի ավազանով վերեւ Թիֆլիսն է, իսկ Արաքսի հովտով ի վեր՝ Նախիջեւանն ու Երեւանը: Ղարաբաղում ռազմական ներկայություն ունեցող ցանկացած մեծ տերություն իր ազդեցությունը պրոյեկտում է այդ երկու ուղղությամբ:

Որպեսզի Ադրբեջանը համաձայնի խաղաղապահներին, նրան պետք է տալ տարածքները:

Իսկ ի՞նչ անել հայերի հետ: Եթե ճանաչվի ԼՂ անկախությունը տարածքների զիջման դիմաց, ապա անիմաստ կդառնա խաղաղապահ միսիան: Խաղաղապահը պետք չէ այնտեղ, ուր ինքնին կա խաղաղություն: Իսկ եթե ԼՂ անկախությունը ճանաչվում է, ապա դա բերում է խաղաղության: Այստեղից էլ Լավրովյան պլանի ողջ տրամաբանությունը: Տարածքները՝ Ադրբեջանին, խաղաղապահ զորքը՝ ռուսներին, իսկ հայերին՝ անորոշ խոստումներ: 

- ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի այսօրվա ուղերձից, ըստ ձեզ, ի՞նչ հասկացվեց. նա մերժո՞ւմ է կարգավորման այս տարբերակը, եթե նույնիսկ այն այս պահին խաղաղություն հաստատելու միակ հնարավորությունն է:

- Արդեն ասացի, որ ոչ մի խաղաղության հաստատման հնարավորություն չկա, որ մի հատ էլ մերժվի: Այդ ամբողջ պլանի իմաստը ոչ թե խաղաղությունն է, այլ ճիշտ հակառակը՝ անկայուն իրավիճակի տեւականացումը, որովհետեւ միայն այդ դեպքում իմաստ ունի խաղաղապահ առաքելությունը: Եվ Հայաստանը լիարժեք կախման մեջ է ընկնում խաղաղապահ առաքելությունից, որը ցանկացած պահի կարող է թույլատրել ադրբեջանական հարձակում՝ ի պատիժ իր տեսակետից հայերի սխալ պահվածքի: Նույնիսկ եթե ժամանակավոր խաղաղություն լինի, ապա, միևնույն է, պատերազմը սկսվելու է, պարզապես ավելի աննպաստ տարածքային դիրքերից մեզ համար: Ադրբեջանը բազմիցս ասել է, որ չի պատրաստվում ճանաչել Արցախը Ադրբեջանից դուրս: Իսկ դա նշանակում է պատերազմ, եթե մենք դրան համաձայն չենք: Չի կարող նման խախուտ հիմքերով խաղաղություն լինել:

Վարչապետի ելույթը ես չէի մեկնաբանի որպես ինչ-որ բանի մերժում: Դա ոչ թե մերժում էր, այլ հաստատում՝ պայքարի մեր կամքի: Եվ այլ բան սպասելի էլ չէր Հայաստանի ղեկավարից: Իսկ ի՞նչ պետք է ասեր՝ հանձնվենք ու թողնենք մեր բախտը որոշեն մյուսնե՞րը՝ Թուրքիան, Ադրբեջանը, Ռուսաստա՞նը: Ո՞վ էր մեզ ընդհանրապես բանի տեղ դնելու, եթե մենք հիմա համաձայնեինք այդ պայմաններին: Անհնար է, որ հանձնվածին որեւէ մեկը հաշվի առնի: Հաշվի են նստում միայն պայքարողի հետ: Իսկ մենք հիմա ամեն օր ապացուցում ենք, որ մենք պայքարող ազգ ենք: Եվ մեզ հետ անպայման հաշվի են նստելու:

Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա, պետք է հասկանալ, որ նրանց դիրքն էլ հեշտ չէ: Ռուսաստանը հաստատ չի ցանկանում Հայաստանի կործանումը: Բայց նա փորձում է չկորցնել նաեւ Ադրբեջանին ու դեռ հույս ունի, որ գուցե հաջողվի լավով դուրս գալ այս իրավիճակից: Բայց օրեցօր իրավիճակը փոխվում է: Կարծում եմ՝ մենք Ռուսաստանի հետ նոր որակի դաշնակցային հարաբերութուններ կունենանք: Լավրովյան պլանն այլեւս համարժեք չէ իրավիճակին, եւ հուսով եմ՝ Ռուսաստանում էլ դա կհասկանան: 

- Հասարակության այն հատվածը, որ հասկանալիորեն շուտափույթ խաղաղություն է ակնկալում, կհասկանա՞ այդ մերժումը:

- Գիտեք, շատ դժվար է ասել, թե հասարակության որ հատվածն ինչ է ուզում: Դա միշտ էլ կարող է մանիպուլյացիայի առարկա լինել: Ես մեր հանրության մեծ մասի մեջ տեսնում եմ միասնություն, կամք, վճռականություն: Այո՛, բոլորիս էլ ծանր է: Զոհերի մասին ամեն լուր մեզ ցավ է պատճառում: Շատ անգամ մարդիկ չեն հասցնում լավ կողմնորոշվել, թե ինչ է կատարվում, որովհետեւ իրավիճակը շատ լարված է, ամեն օր փոխվող: Մարդիկ ցավ են ապրում, լարված են, բայց կարծում եմ՝ նաեւ հասկանում են, որ պատերազմը մենք չենք ընտրել, ու, ցավոք, անհնար է այն միայն մեր ցանկությամբ կանգնեցնել: Եվ, ի վերջո, բոլորս էլ ուզում ենք, որ սա լինի մեր վերջին պատերազմը, վերջին զոհերը: Իսկ դրա համար պետք է հաղթանակ:

Ինչ վերաբերում է առանձին փոքր խմբակների, թիմերի, որոնք այս օրերին, որը տազ արած, որը ակնարկով, որը նուրբ քարոզչությամբ, որն ավելի ակնհայտ, իբր խաղաղություն են քարոզում, ես պարզ ասեմ՝ նրանց նպատակը խաղաղությունը չէ: Ես վստահաբար կարող եմ պնդել, որ դրանց մեծ մասը սպասում է ոչ թե խաղաղության, այլ պարտության, որպեսզի հետո իրացնեն իրենց ներքաղաքական օրակարգերը: Որքան էլ զարհուրելի է, բայց փաստ է: Ցավոք, լավ եմ ճանաչում մեր հանրության տարբեր հատվածներին՝ նման պնդում անելու համար: Ես չեմ ասում, թե չկան իրական խաղաղություն ուզողներ, բայց դրանք չեն մեծամասնություն այս խմբերում: 

- Խնդրում եմ նաեւ մեկնաբանել, թե ո՞րն էր Փաշինյանի այսօրվա ուղերձի հիմնական մեսիջը՝ ուղղված մեր հասարակությանը, ժողովրդին: Հասկանալի՞ էր, թե որ ուղղությամբ ենք շարժվում, ի՞նչ է պահանջվում անել:

- Ուղերձը շատ պարզ էր, կարծում եմ: Պայքարում ենք մինչեւ վերջ, որովհետեւ չկա որեւէ այլ ելք: Իրոք չկա: Եվ հաղթում ենք: Սրանից պարզ ի՞նչ կա: Հաղթանակն է միակ ուղերձը, հավատը, նպատակը, դավանանքը, կրոնը: Ուրիշ բան չունենք այս պահին:

Տպել
21824 դիտում

Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել ՔՊ նախաձեռնող խմբի նիստ․ հայտնի է՝ ինչ է քննարկվել

ՀՀ-ն որևիցե բան չի պատրաստվում զիջել, ստոր շահարկումներ են․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Տավուշի շուրջ պտտվող լուրերի մասին

Սուրեն Պապիկյանը մասնակցել է ռազմական տեխնիկայի ցուցադրությանը և հետևել մարտական հրաձգությանը (լուսանկարներ)

Ինչպես կասեր դասականը՝ «յա՜, իրո՞ք». Արշակ Կարապետյանը «գողացել» է ՀՀԿ-ի ծրագիրը

ՌԴ դեսպանը սիրում էր Ջերմուկում հանգստանալ, լուսանկար էր հրապարակել, բա թող գա ասի, որ դա ՀԱՊԿ-ի տարածք է․ Սիմոնյան

Երբ կկայանա Ալեն Սիմոնյանի և Սահիբա Գաֆարովայի հաջորդ հանդիպումը․ ԱԺ նախագահը մանրամասնել է՝ ինչ է քննարկվել մարտի 22-ին

Վիճաբանություն և ծեծկռտուք «Ռիո Մոլլ»-ի հարևանությամբ. կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են, կա վիրավոր

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում