Կարծո՞ւմ եք՝ երկու մշակույթի գործիչ ասի, Ալիևն էլ՝ ասելու է՝ ձեզ էի սպասում, միջանցքը բացելու եմ իմ սրտի պես․ Միլիտոնյան

Մշակույթը կարող է զենք դառնալ, երբ կրակող զենքերից արձակվող փամփուշտներն այլեւս ի վիճակի չլինեն հասնել թիրախին։ Մշակույթը միաժամանակ կարող է վահան ու սաղավարտ դառնալ՝ պաշտպանելով թիրախները դեպի իրենց ուղղված փամփուշտներից։ Մշակութային գործիչների ասելիքն ու գործողությունները նույնպես կարող են ավելի նշանակալից ու ազդեցիկ լինել համամարդկային խնդիրներ առաջ քաշելիս եւ լուծել փորձելիս, քան դրանք առաջ քաշվեն քաղաքական գործիչների կամ դիվանագետների լեզվով ու գործողություններով։

44-օրյա պատերազմի օրերին Իսրայելի հայտնի մտավորականները կոչ էին արել իրենց կառավարությանը դադարեցնել զենքի վաճառքն Ադրբեջանին։ Հայտարարությունը ստորագրել էին մի շարք պրոֆեսորներ, մասնավորապես՝ Բենիամին Կեդարը, Մայքլ Սթոունը, Ռեուվեն Ամիտաինը եւ այլք։  

2021 թ․ մարտին էլ Լատվիայի Հանրապետության մի շարք արվեստագետներ, մտավորականներ ու մշակութային գործիչներ, «հավատալով մարդկային արժեքների կարեւորությանը եւ միանալով մեր լիտվացի գործընկերներին», կոչ էին արել Ադրբեջանի իշխանություններին չխոչընդոտել ռազմագերիների եւ գերու կարգավիճակում պահվող այլ անձանց, ինչպես նաեւ Ղարաբաղյան վերջին պատերազմի ռազմական գործողությունների ժամանակ սպանված եւ զոհված զինվորների մարմինների անհապաղ վերադարձին Հայաստանի Հանրապետություն: 

«Մենք կոչ ենք անում միջազգային հանրությանը միանալ այս մարդասիրական նախաձեռնությանը՝ դրանով իսկ օգնելով վերջին պատերազմի հետեւանքով Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար աղետի հաղթահարմանը»,- շեշտել էին գործիչները։

Սուրբ Ծննդյան տոների նախօրեին էլ ավելի քան 200 ֆրանսիացի մտավորական, գրողներ եւ արվեստի գործիչներ ֆրանսիական «Ֆիգարո» օրաթերթում հրապարակել էին համատեղ հոդված-կոչ՝ ի համերաշխություն Արցախի հայության՝ ուշադրություն հրավիրելով արտաքին աշխարհի հետ Արցախին կապող միակ ճանապարհի՝ Լաչինի միջանցքի արգելափակման եւ Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի կողմից էթնիկ զտում իրականացնելու վտանգի առկայության ուղղությամբ։

Հոդվածի հեղինակների շարքում էին հայտնի դերասաններ Ժան Ռենոն, Պիեռ Ռիշարը, աշխարհահռչակ կինոռեժիսորներ Կոստա-Գավրասը եւ Կլոդ Լըլուշը, հանրահայտ գրողներ Սիլվեն Տեսոնը, Ալեքսանդր Ժարդենը, հանրահայտ հեռուստատեսային գործիչ Ստեֆան Բեռնը, Ֆրանսիայի Ակադեմիայի մի շարք անդամներ եւ այլք։

Արդեն 40 օրից ավել է, ինչ փակ է Լաչինի միջանցքը, սակայն հայաստանյան մշակութային էլիտան, մտավորականությունն ընդհանրապես իր բողոքի, կարեկցանքի կամ աջակցության կոլեկտիվ, միասնական խոսքը չի շտապում հղել մի դեպքում միջանցքի փակման հեղինակներին, մյուս դեպքում փակման հետեւանքով տուժածներին ու տառապանք կրողներին։

Մինչդեռ 2019-ին Հայաստանի եւ ՌԴ մշակույթի 60-ից ավելի գործիչներ, որոնց թվում էին երգչուհի Շուշան Պետրոսյանը, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ Գուժ Մանուկյանը, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ Կարեն Գեւորգյանը, դերասանուհի, հեռուստահաղորդավար, գրող Սաթի Սպիվակովան, դերասան, ՌԴ ժողովրդական արտիստ Դմիտրի Խառատյանը հանդես էին եկել հայտարարությամբ՝ կոչ անելով ազատ արձակել Ռոբերտ Քոչարյանին, փոխել նրա խափանման միջոցը։

Այս եւ այլ վաստակավոր ու կոչումնավոր անձինք, որոնք մեկ մարդու համար հայտարարություն էին տարածել, «լռության ուխտ» են հայտարարել Լաչինի միջանցքի փակվելուց հետո, ինչի հետեւանքով 120 հազար արցախցու սպառնում է հումանիտար աղետ։ Նման միասնական հայտարարություն նրանք մինչ օրս չեն տարածել։

Թերեւս «կոմերիտուհի, սպորտսմենուհի, գեղեցկուհի» Նազենի Հովհաննիսյանն է «թրենդի» մեջ եւ մեկումեջ հանդես է գալիս թեմային առնչվող ինստագրամյան աղեկտուր «սթորիներով»։  

Լաչինի միջանցքի փակման թեմայով դեկտեմբերի 16-ին մի քանի տողանոց կոչով է հանդես եկել ՀՀ ստեղծագործական միություններից մեկը՝ Հայաստանի գրողների միությունը՝ մասնավորապես հայտարարելով․ «Բարեբախտաբար, աշխարհի բարեսիրտ մարդիկ, օրինասեր միջազգային կազմակերպությունները եւ երկրները իրենց ձայնն են բարձրացնում այս անմարդկային, ցեղասպան, դարերով մշակված գործողությունների դեմ։ Լեռնային Ղարաբաղում գրողների միության անդամները գտնվում են ծանր սոցիալտնտեսական եւ բարոյահոգեբանական վիճակում։ Նրանցից ոմանք ծեր են, հիվանդ եւ կարիք ունեն բուժօգնության եւ աջակցության։ Հայաստանի գրողների միության վարչությունն ու նախագահությունը դիմում են աշխարհի գրական-մշակութային կազմակերպություններին, գործիչներին եւ ակնկալում նրանց ձայնի ուժգին ալիքը։ Այլապես այսպիսի «բնապահպաններ» մի օր հայտնվելու են իրենց երկրների ճանապարհներին. Աստված հեռու պահի նման «բնապահպաններից»։

«Հայկական ժամանակ»-ը զրուցել է ՀԳՄ նախագահ Էդվարդ Միլիտոնյանի հետ՝ պարզելու՝ աշխարհի մտավորական հանրությունն արձագանքե՞լ է իրենց կոչին։  

«Իսպանացի հայտնի գրող, մեծ հայասեր Գոնսալո Գուարչը, օրինակ, զգուշավոր արձագանք էր հնչեցրել, թե՝ ցավում ենք, միմյանց հետ լեզու գտեք եւ այլն։ Այսինքն՝ այս տիպի հոգեբանությամբ են մարդիկ հարցին մոտենում։ Այսօր ամբողջ աշխարհը խոսում է, չէ՞, միջանցքի փակման մասին, բոլորը տեսնում-լսում են. չէ՞։ Է՜, եթե որեւէ երկրի մտավորականի սիրտը ցավի եւ արձագանքելու մտադրություն ունենա, կարձագանքի։ Ես այսօր որեւէ մեկից մեղադրող ճառեր ակնկալելը մի քիչ ռոմանտիկ եմ համարում, պետք չէ սպասել արտասահմանցի գրողներից նման տեքստեր»,- ասում է ՀԳՄ նախագահը՝ հավելելով՝ եթե ազդեցիկ քաղաքական կենտրոնների խոսքը չի անցնում Ալիեւի մոտ, ապա գրողների, մշակույթի գործիչների խոսքի ազդեցության առումով պետք չէ մեծ հույսեր փայփայել։  

- Գուցե ՀԳՄ-ն եւ մյուս ստեղծագործական միությունները փորձեն հանրային դիվանագիտության շրջանակներում հարցին լուծում տալ․ համատեղ հայտարարությամբ, կոչով դիմեն Ադրբեջանի մտավորականությանը, այսպես ասած՝ մշակութային երկխոսություն սկսեն՝ պահանջելով, որ վերջիններս ազդեն իրենց նախագահի վրա եւ ստիպեն վերջ տալ հակամարդկային գործողությանը՝ միջանցքի փակմանը։ Իրատեսական համարո՞ւմ եք նման նախաձեռնությունը։

- Սա իրատեսական չէ։ Նրանցից մեկը ժամանակին գեղարվեստական մի գործ էր գրել, մեջը մի քիչ հայկական թեմատիկա էր մտցրել՝ խոսելով Նախիջեւանի մասին, հայերին բարի լույսի ներքո էր ներկայացրել։ Այդ մարդուն տարիներով հալածանքների ենթարկեցին, տնային բանտարկության դատապարտեցին։ Հիմա իրենցից, հատկապես Ադրբեջանում ապրող, ստեղծագործող մտավորականներից ակնկալել նման բան, որ կարող են ազդել Ալիեւի վրա, ես չեմ պատկերացնում։

Եթե դուք հավատում եք, ուրեմն խորը հավատ ունեք Ալիեւի մարդկային կերպարի հանդեպ։ Ես եւ այլ գրողներ «ժողովրդական դիվանագիտության» շրջանակներում ինչ ասես՝ գրում ենք Ալիեւի մասին, բայց այդ գիրը նման է նրան, որ կանգնես ու շնաձկան դեմ գիրք կարդաս։ Այս մարդը քաղաքական ռնգեղջյուրի պես իրենն է առաջ քշում։ ՄԱԿ-ը պակա՞ս ազդեցիկ մարմին է, ԵՄ-ն, ԵԽԽՎ-ն եւ մյուս միջազգային կառույցները ինչու պակա՞ս ազդեցիկ կառույցներ են, ՌԴ-ից են դիմում, որ պետք է բացել միջանցքը, լսո՞ւմ է, անո՞ւմ է։ Դուք հույս ունեք, որ այսքանին արհամարհելուց հետո լսելու է իր երկրի մտավորականների՞ն։ Ասենք՝ երկու մշակույթի գործիչ մտերմիկ ոճով ինչ-որ բան են ասելու, ինքն էլ սիրտը բացելու է, ասի՝ վա՜յ, ձեզ էի սպասում եւ այժմ Լաչինի միջանցքը բացելու եմ իմ սրտի պես․․․ Ասում են, գրում են, բայց իր էությունն իմացողը, նրա բռնակալական, դաժան հաշվարկների մասին իմացողները գիտեն, որ իրենց խոսքը չի անցնելու։ Ես ուրախ եմ, սիրելիս, որ դուք այդ հավատն ունեք ձեր մեջ։

- Ես, այո, հավատում եմ մշակութային լեզվի զորությանը։

- Հավատացեք, բայց իմացեք, որ կան մարդ կոչվածի տեսակներ, որոնք ընդհանրապես սիրային, գեղեցիկ բառեր շատ տհաճությամբ են լսում։ Մենք ամիսուկես է՝ այս պրոցեսի մեջ ենք, ես օրերս խոսել եմ նաեւ Ֆրանսիական ռադիոյի հայկական ձայնով եւ ներկայացրել ասելիքս։ Միջանցքի փակումը քաղաքական հաշվարկի հետեւանք է, եւ օգտագործելով աշխարհում տիրող այս քաոսային իրավիճակը՝ Ալիեւը հաշվարկել է, որ իր վրա ո՛չ ռուսը կարող է ազդել, ո՛չ ԱՄՆ-ն, ո՛չ էլ Եվրոպան։ Նավթ ու գազ ունի, ծախում է, նրանց սիրտն էլ փափկեցնում է։ Էդ գազն ու նավթն ավելի կարեւոր նշանակություն ունեն, քան մարդկանց ցավերը, հոգսերը, տանջանքները, խաղաղության եւ սթափության կոչերը։ Սա աշխարհի ցավն է ու ողբերգությունը, միայն մեր ցավը չէ, երբ Ալիեւի նմաններին թույլ են տալիս հանգիստ ու ազատ անել այն, ինչն արվում է մասնավորապես Լաչինի միջանցքի դեպքում։ 

Հ․Գ․ Արցախցի գրող Կիմ Գաբրիելյանն ու Արցախի գրողների միության նախագահի որդին միջանցքի փակման հետեւանքով չէին կարողանում վերադառնալ Ստեփանակերտ։ Տեղեկացանք, որ Կ․ Գաբրիելյանն օրերս կարողացել է հասնել Արցախ։ 

Հեղինե Մանուկյան

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
1383 դիտում

Ցնցված եմ Մագդեբուրգի Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձություններից․ Նիկոլ Փաշինյան

«Խաղաղության խաչմերուկ»-ը կբերի տնտեսական փոխգործակցության, դա էլ կնպաստի թշնամանքի էջը թերթելուն. Խալաթյան

Իրանում ավտոբուսի շրջվելու հետևանքով 10 մարդ է զոհվել

Փոխնակ մայր դառնալու համար ՀՀ-ում դիմողները քիչ են, շատերը այդ նպատակով գնում են այլ երկրներ. որն է պատճառը

Սիրիայում Իրանի դեսպանության աշխատակից է սպանվել

Գերմանիայում ահաբեկչության զոհերի թիվը հասել է 5-ի, ավելի քան 200 մարդ է տուժել

Սպասվում է թույլ ձյուն. ինչ եղանակ կլինի առաջիկա օրերին

Էկոնոմիկայի նախարարը հետևել է Գյումրու Կումայրի պատմական կենտրոնի փողոցների վերակառուցման աշխատանքներին

Վշտացած եմ Մագդեբուրգի Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձություններից. ՀՀ նախագահ

Ողբերգական դեպքից հետո «Արթկոսմեդ»-ի գործունեությունը կկասեցվի. նոր մանրամասներ

Գևորգ Պապոյանն այցելել է «Բելիսսիմո Գրուպ», ծանոթացել արտադրական գործընթացներին

Գերմանիայում ավտոմեքենան մխրճվել է Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառին մասնակցող մարդկանց ամբոխի մեջ. կան զոհեր

Երևանում «Mazda 6»-ը վրաերթի է ենթարկել հետիոտնի․ վերջինս մահացել է

Հայաստանը պաշտոնապես ճանաչել է Կոսովոյի անձնագրերը

Բերբոքն ու Ֆիդանը անդրադարձել են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գործընթացին

Երևանի Ռուբինյանց 2/2 հասցեին հարակից տարածքում երեխաները նոր խաղահրապարակ ունեն․ վարչապետ

Փրկարարներն արգելափակումից դուրս են բերել 6 ավտոմեքենա և օգնություն ցուցաբերել 16 քաղաքացու

Ձեր օրոք ՀՀ-ն և Ֆրանսիան թևակոխել են իրական ռազմավարական գործընկերության հանգրվան․ վարչապետը՝ Մակրոնին

ՄԻՊ-ը «Թրանսփարենսի ինթերնեշնլի» գործադիր տնօրենի հետ քննարկել է մարդու իրավունքներին վերաբերող հարցեր

Հնարավոր չէ կառուցել առանց քանդելու․ ՀՀ վարչապետ

2024-ի ձմեռային արևադարձը Հայաստանում տեղի կունենա դեկտեմբերի 21-ին․ հայտնի է ժամը

Իմ առաջին զգացողությունը վերածնվածի զգացողությունն էր․ վարչապետը հրապարակել է «Բանտային օրագրից» մի հատված

Ինչ մեքենաներ է գնել ՆԳ նախարարությունը. կառույցից պարզաբանել են

Կոսովոն իրողություն է, որը պետք է ճանաչել, Հայաստանը վերջապես կարևոր քայլ արեց․ Մեհրաբյան

ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարը մասնակցել է Տուրիզմի հայկական ֆեդերացիայի 20-ամյակի միջոցառմանը

ՀՀ տարածքում կա փակ ավտոճանապարհ

Ցերեկվա տևողությունը կավելանա․ Սուրենյանը գրառում է արել

Երկրաշարժ Ադրբեջանում․ այն զգացվել է նաև Հայաստանի մի շարք հատվածներում

Այսօր Հայաստանում յուրաքանչյուրն ըստ իր արժանիքի աշխատանք կարո՛ղ է գտնել․ ՀՀ վարչապետ

Հոբելյանական երեկո. Աննա Հակոբյանը տեսանյութ է հրապարակել

Բեռնատարի հետ բախումից հետո «BMW»-ն բռնկվել է. կա տուժած

«Հայկական ժամանակ»-ի լրագրողները ՆԳ նախարարության կողմից արժանացել են մրցանակի, պատվոգրի և շնորհակալագրի

Տոն օրերին Երևանի քաղաքապետարանի ենթակայության բուժհաստատություններում հերթապահություն է գործելու

Ախուրյանում տոնական տրամադրություն է. վառվել են գլխավոր տոնածառի լույսերը

Վայոց ձորի մարզում գորշ արջերը զբոսանքի են դուրս եկել. տեսանյութ

Գրիգորյան-Օվերչուկ համանախագահությամբ միջկառավարական հանձնաժողովի նիստ է կայացել. արձանագրություն է ստորագրվել

ԱՄՆ-ն Թուրքիային ազատել է «Գազպրոմ բանկի» պատժամիջոցներից

«Խաղաղության խաչմերուկը»՝ տարածաշրջանային խնդիրների արդար և իրագործելի լուծում. հունական պարբերականի հոդվածը

Շմոլ գազի թունավորումով բժշկական կենտրոն է ընդունվել նույն ընտանիքի 7 անդամ. նրանց թվում անչափահասներ կան

Արժանիորեն նվաճեցիք աշխարհի չեմպիոնի սպասված կոչումը. ՀՀ սպորտի վաստակավոր վարպետի կոչում՝ Վարազդատ Լալայանին