Ֆինանսներ ու ռոմանսներ. ներքին պարտքի հմայքը

Չնայած 2016 թվականն արդեն ավարտվել է, բայց դեռ հայտնի չէ, թե ինչպես է Հայաստանի կառավարությունը փակել անցած ֆինանսական տարին:

Պաշտոնական ցուցանիշները կհրապարակվեն փետրվարի սկզբին: Հայտնի է, որ պետական բյուջեի եկամտային մասը թերակատարվել է մոտ 56 միլիարդ դրամով: Ինչպես հայտարարել է ՀՀ պետեկամուտների կոմիտեի նախագահ Վարդան Հարությունյանը, պետական բյուջեի եկամուտները 2016 թվականին պետք է կազմեին 1 տրիլիոն 129 միլիարդ դրամ, բայց գործնականում կկազմեն 1 տրիլիոն 73 միլիարդ դրամ: Սա՝ եկամուտների մասով: Իսկ ծախսերի առումով վերջնական պատկերը դեռ հայտնի չէ: 2016 թվականի առաջին 11 ամիսներին պետական բյուջեի ծախսերը կազմել են 1 տրիլիոն 236 միլիարդ դրամ: Ըստ 2016 թ. պետբյուջեի մասին օրենքի, ամբողջ տարվա ընթացքում ծախսերը պետք է կազմեն 1 տրիլիոն 376 միլիարդ դրամ: Որքան է ծախսել կառավարությունը 2016 թվականի դեկտեմբերին, դժվար է նույնիսկ կռահել: Որպեսզի ծախսերի մասով պետբյուջեն կատարվի, դեկտեմբերին բյուջետային ծախսերը պետք է կազմած լինեն 140 միլիարդ դրամ:

Դեկտեմբերը բյուջեի ամենածախսատար ամիսն է: Օրինակ, 2015 թվականի դեկտեմբերի բյուջեի ծախսերը կազմել են 170 միլիարդ դրամ: Այս ֆոնին չի կարելի բացառել, որ 2016 թվականի դեկտեմբերին նույնպես շատ մեծ ծախսեր արված լինեն: Բայց այստեղ կա մի նրբություն: Խնդիրն այն է, որ կառավարությունը էականորեն գերակատարել է բյուջեի դեֆիցիտի ցուցանիշը: Նոյեմբերի 30-ի դրությամբ դեֆիցիտը արդեն իսկ 202 միլիարդ դրամ էր, այնինչ 2016 թվականի վերջին չպետք է գերազանցեր 196 միլիարդ դրամը: Սա նշանակում է, որ եթե կառավարությունը պահպանել է ավանդույթը եւ դեկտեմբերին մեծ ծախսեր է արել, ապա դեֆիցիտը շատ ավելի մեծ է լինելու, քան նախատեսված էր: Իսկ դա վատ է, շատ վատ:

Սրանք պարզապես ցուցանիշներ չեն, այլ կենդանի փողեր: Փաստորեն կառավարությունը մեծ ծախսեր է արել՝  առանց համապատասխան եկամուտներ ապահովելու: Եվ այդ դեֆիցիտը մի ինչ-որ աղբյուրից ծածկվել է: Ո՞րն է այդ աղբյուրը: Նախնական դիտարկումները ցույց են տալիս, որ այդ աղբյուրը նոր պարտքերն են: Այս տարվա աշնանը, երբ կառավարությունը կազմում էր 2017 թվականի բյուջեի նախագիծը, կանխատեսում էր արել, թե մեր ներքին պարտքը 2016-ի  դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ կկազմի 1 միլիարդ 86 միլիոն դոլար: Սակայն արդեն նոյեմբերի 30-ի դրությամբ ներքին պարտքը, ըստ պաշտոնական տեղեկատվության, կազմել է 1 միլիարդ 101 միլիոն դոլար: Այլ կերպ ասած, դեռ տարվա ավարտին մեկ ամիս կար, բայց կառավարությունը զգալիորեն ավելի շատ ներքին պարտք էր կուտակել, քան նախատեսում էր դրանից ընդամենը երկու-երեք ամիս առաջ:

Կարելի է վստահաբար պնդել, որ դեկտեմբերի վերջի դրությամբ ներքին պարտքը շատ ու շատ ավելի մեծ կլինի, քան նախատեսվել էր: Այստեղ կարեւորն այն է, թե ինչ «բովանդակություն» ունի այդ պարտքը: Կառավարությունը ներքին պարտք է վերցնում պետական պարտատոմսերի միջոցով: Ասենք գնորդին 1000 դրամով վաճառում է այդ պարտատոմսը եւ խոստանում է, որ օրինակ կես տարի հետո այդ պարտատոմսը ետ կգնի 1100 դրամով: Պարտատոմսերի վաճառքից ստացված գումարը ուղղակիորեն գնում է բյուջեի ծախսերի ֆինանսավորմանը: Այլ կերպ ասած, քանի որ բյուջեի եկամուտները նախատեսվածից ավելի քիչ են ստացվում, կառավարությունը այդ պակասը լրացնում է պարտատոմսերի վաճառքից ստացված գումարներով:

Ու կառավարության համար սա դարձել է պետական ծախսերի ֆինանսավորման հորդառատ աղբյուր: Միայն 2016 թվականի առաջին 11 ամիսների ընթացքում կառավարությունը ներգրավել է մոտ 340 միլիոն դոլարի ներքին պարտք: Ներքին պարտքի ցուցանիշը այդ ժամանակահատվածում աճել է մոտ 30 տոկոսով: Սա աստղաբաշխական ցուցանիշ է: Համեմատության համար նշենք, որ այս նույն ընթացքում մեր ամբողջ պետական պարտքը` ներքին եւ արտաքին, աճել է 10 տոկոսով, որը էլի շատ բարձր ցուցանիշ է, սակայն ներքին պարտքի աճի տեմպի համեմատ սա ուղղակի չնչին ցուցանիշ է: 

Ինչու է ներքին պարտքը կառավարության համար այսքան գրավիչ այն դեպքում, երբ դրա տոկոսները անհամեմատ բարձր են, քան արտաքին աղբյուրներից ներգրավվող պարտքի տոկոսները: Խնդիրն այն է, որ մասնավորապես միջազգային ֆինանսական կազմակերպություններից արտաքին պարտք ներգրավելու համար հսկայական տեխնիկական բնույթի աշխատանք է պետք կատարել: Ծրագրեր կազմել, ցույց տալ, թե ինչպես է այն ծախսվելու եւ այլն: Ինչ խոսք, դա ամենեւին չի նշանակում, որ արտաքին աղբյուրներից որոշակի ծրագիր իրականացնելու համար ներգրավված միջոցները գերարդյունավետ են ծախսվելու: Ամենեւին: Սակայն բավական մեծ նախապատրաստական աշխատանք պետք է իրականացվի: Իսկ ներքին պարտքը շատ ավելի հեշտ է վերցնել: Թողարկում ես պարտատոմսը, բարձր տոկոսով վաճառում այն եւ վերջ` փողը քեզ մոտ է, ծախսիր ինչպես ուզում ես` ինչ ծրագիր, ինչ բան: Բացի դրանից, ներքին պարտքը ունի եւս մի հմայք: Այն ամբողջությամբ մարվում է դրամով: Իսկ դա նշանակում է՝ դրամի արժեզրկման շնորհիվ այդ պարտատոմսերի եկամտաբերությունը նվազում է: Ու որքան շատ արժեզրկվի դրամը, այդքան ներքին պարտքը «թեթեւանում է»:   

Պարտատոմսերի միջոցով պարտքի ներգրավումը ավելի «ձեռնտու է», քան նույն մեխանիզմով, այսինքն եվրոբոնդերով արտաքին պարտք ներգրավելը: Եվ ահա հենց սա է պատճառը, կառավարությունը «նստել է» ներքին պարտքի «ասեղի վրա»: Բայց դա ոչ միայն հիմնարար խնդիրների լուծում չէ, այլ հակառակը: Սա բարդացնում է իրավիճակը, քանի որ նույնիսկ ներքին պարտքը ենթակա է վերադարձման: Ու կառավարությունը սրանով ընդամենը հետաձգում է խնդիրները մի քանի ամսով կամ տարով: Կգա մի պահ, երբ ներքին պարտքի սպասարկումը կդառնա շատ ծանր բեռ, եւ անհրաժեշտություն կառաջանա, օրինակ, արժեզրկել դրամը, ինչը ցնցումներ է առաջացնելու տնտեսության մեջ: Իսկ քանի որ կառավարությունը էական բարեփոխումներ անելով՝ տնտեսության մեջ որակական փոփոխությունների հասնելու  փոխարեն ընդամենը պարտքեր ներգրավելով բյուջեի տարբեր «ծակուծուկեր» է փակում, այդ ցնցումները շատ ծանր են նստելու մեզ վրա:

«Հայկական Ժամանակ»-ը Telegram-ում
Տպել
6199 դիտում

ԵՄ-ն թույլ չի տա Ռուսաստանին կամ հանցավոր կազմակերպություններին խաթարել մեր անվտանգությունը. Իտալիայի վարչապետ

Կտեսնենք՝ ժամկետի ավարտից հետո բանտում կլինի, թե՝ այլ տեղ. Վրաստանի վարչապետը սպառնացել է նախագահին

Աշխատաժողով՝ տեղահանված անձանց իրավունքների պաշտպանության շրջանակում. ՄՔԾ-ն ամփոփել է տարին

ՌԴ-ԱՄՆ հարաբերությունների կարգավորումը հնարավոր է, Մոսկվան երբեք չի կորցրել այդ ցանկությունը. Պուտին

Գևորգ Պապոյանն ընդունել է քաղաքացիներին. ինչ հարցեր են քննարկվել

Առանձին շրջաններում և Երևանում թույլ ձյուն է սպասվում

2024-ին Արաբկիր վարչական շրջանում բնակիչներին է վերադարձվել շուրջ 40 հազար քմ տարածք. մանրամասներ

Թուրքիայում հիվանդին տեղափոխող ուղղաթիռը մխրճվել է հիվանդանոցի շենքի մեջ. կան զոհեր. տեսանյութ

Վահագն Խաչատուրյանը ստորագրել է մի շարք օրենքներ

Սննդային թունավորումով Սպիտակի ԲԿ է ընդունվել 5 տուժած

Հովիկ Աղազարյանի նամակագրության գաղտնիությունը խախտելու հոդվածով քրեական վարույթ չի հարուցվել

Հանրային վայրում չծխելու կանոնը հաճախ չի պահվում. նոր միջոցներ կգործադրվեն. մանրամասնում է փոխնախարարը

Նման բարձր խոսքերը հիշեցնում են պատերի տակի տատերի «թաղեմ ազիզդ»-ն ու «հողեմ գլուխդ»-ը. Սաֆարյանը՝ Զոհրաբյանին

Զիրոյանի մասնակցությամբ առաջիկա ներկայացումները չեն կայանա, դրանք չեղարկվել են

Հանրապետության էներգետիկ անվտանգության ու անկախության մակարդակի բարձրացումը մեր գերակա խնդիրն է. Խուդաթյան

Գեղասահորդուհի Ադելիա Պետրոսյանը երկրորդ տարին անընդմեջ նվաճել է Ռուսաստանի չեմպիոնի տիտղոսը

Մարտունի-Գավառ ավտոճանապարհին մեքենան բախվել է ծառին, կա տուժած

Դուք շարունակում եք ապահովել կայուն և անվտանգ էներգամատակարարում. ՀԾԿՀ նախագահի ուղերձը

Քասախի բնակարաններից մեկում տղամարդու դի է հայտնաբերվել

ԱՄՆ-ը Թուրքիային ազատել է «Գազպրոմ բանկի» պատժամիջոցներից

Կամչատկայում 3 օր անց հայտնաբերվել է անհետացած Ան-2 ինքնաթիռը. անձակազի բոլոր անդամները ողջ են

Ինչ իրավիճակ է ՀՀ ավտոճանապարհներին և Լարսում

Սննդային թունավորում Վանաձորում. 10 քաղաքացի տեղափոխվել է հիվանդանոց

Արարատում 13-ամյա աշակերը դանակահարել է նույն դպրոցի 14-ամյա պատանուն

Ես նամակների եմ պատասխանում, Աննան անգլերեն է պարապում. վարչապետ

Մեր «Բոլերոն». վարչապետը բանտային օրագրից հերթական հատվածն է հրապարակել

Ցնցված եմ Մագդեբուրգի Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձություններից․ Նիկոլ Փաշինյան

«Խաղաղության խաչմերուկ»-ը կբերի տնտեսական փոխգործակցության, դա էլ կնպաստի թշնամանքի էջը թերթելուն. Խալաթյան

Իրանում ավտոբուսի շրջվելու հետևանքով 10 մարդ է զոհվել

Փոխնակ մայր դառնալու համար ՀՀ-ում դիմողները քիչ են, շատերը այդ նպատակով գնում են այլ երկրներ. որն է պատճառը

Սիրիայում Իրանի դեսպանության աշխատակից է սպանվել

Գերմանիայում ահաբեկչության զոհերի թիվը հասել է 5-ի, ավելի քան 200 մարդ է տուժել

Սպասվում է թույլ ձյուն. ինչ եղանակ կլինի առաջիկա օրերին

Էկոնոմիկայի նախարարը հետևել է Գյումրու Կումայրի պատմական կենտրոնի փողոցների վերակառուցման աշխատանքներին

Վշտացած եմ Մագդեբուրգի Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձություններից. ՀՀ նախագահ

Ողբերգական դեպքից հետո «Արթկոսմեդ»-ի գործունեությունը կկասեցվի. նոր մանրամասներ

Գևորգ Պապոյանն այցելել է «Բելիսսիմո Գրուպ», ծանոթացել արտադրական գործընթացներին

Գերմանիայում ավտոմեքենան մխրճվել է Սուրբ Ծննդյան տոնավաճառին մասնակցող մարդկանց ամբոխի մեջ. կան զոհեր

Երևանում «Mazda 6»-ը վրաերթի է ենթարկել հետիոտնի․ վերջինս մահացել է

Հայաստանը պաշտոնապես ճանաչել է Կոսովոյի անձնագրերը